Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 98

[p. 612]

Kronieken

Vlaamse poëzie
De poëzie van Luc van Brabant
door Jos de Haes

Het Hart van Buskruit, privé-uitgave, z.j.

Onder de titel ‘Het Hart van Buskruit’ heeft Luc van Brabant een ruime keuze samengebracht uit zijn poëtisch werk. Hij koos gedichten uit de vroegere bundels ‘Brieven zonder zegel’, ‘Zeven Ellen Liefde’, ‘Het Boek Annalene’ en ‘Klein Viaticum’, voegde daar de niet eerder in boekvorm verschenen ‘Oorlogsballaden’ en de bundel ‘Voeten en Vleugels’ aan toe, en besloot zijn boek met de nog niet gepubliceerde cyclus ‘Alles is niets’. Een algemene terugblik op een twintigjarige dichterlijke arbeid die, zo niet immer geslaagd, toch in vele opzichten verdienstelijk kan heten en hopelijk de aanloop is tot het definitiefste werk.

Wij hebben bij de lectuur twee soorten gedichten aangestreept: enkele sober getekende huiselijke toneeltjes met het teloorgaan van de gedroomde liefde of de geestdrift om de zwangere vrouw als gevoelsgrond, en een paar stukjes kort en raak geformuleerde levenswijsheid, praegnant als spreuken.

Daarmee is de dubbele hoofdtrek van deze dichter aangegeven: een op de realiteit van elke dag reagerend en ethisch gericht gemoed. En bovendien een gekwetst gemoed dat zijn kwetsuren soms verbergen wil onder pertinente bitterheid, onhebbelijkheid zelfs en moeilijk opgebrachte spot, en ze dan weer toont, ook banaliseert, in volle oprechtheid of platweg.

De uitdagende houding van Van Brabant tegenover de algemeen aanvaarde moraal, tegenover God, zichzelf en alles, wortelt in het ervaringsleven van een geremde, een gekortwiekte, iemand die zich in de schaduw houdt, daar de wijsheid huldigt ‘beter één vogel in de hand dan tien in de lucht’, en die wijsheid met een zure grijns zegt. Waardoor zij dan ook zeer broos wordt omdat haar philosoof niet geheel overtuigd is en hartstochtelijk naar de verre tien hunkert. Het maakt de uitdaging, de grap, zo pijnlijk in zijn verzen. Het is ten andere niet gemakkelijk een gedicht met een grijnzende kwinkslag recht te houden, de auteur plaatst zich erdoor als opdringerige en overbodige derde tussen vers en lezer, en verdooft meteen de glans van het geschreven en uit zichzelf krachtig woord. Vooral Van Brabant die,

[p. 613]

hoe clownesk ook, in de eerste plaats een ‘belijder’ is, en er niet op uit om de lezer kost wat kost in vervoering te brengen door bezieling, meeslepende hartstocht of louter aesthetische kwaliteiten. De glans van zijn vers is al zo bescheiden dat de minste platheid het totaal verdoft.

Van Brabant, de belijder en moralist, is waarachtiger dan de sarcast en potsenmaker. Hij is degene die naar een levensregel voor persoonlijk - daarom niet voorbeeldig - gebruik op zoek is en die vinden wil in een volledige zelfkennis, om van daaruit de verhouding te bepalen tot vrouw, kinderen, vrienden en - in de balladen - tot de evenmens.

Wat gij bemint, heb ik bemind;
van uw verdriet ken ik de luister,
en sloeg de Heer mij morgen blind,
ik volg uw hart ook in het duister.

Waar gij thans ‘neen’ zegt, zei ik ‘neen’,
en aarzelt gij, ik kon niet kiezen,
en mint gij, ik was ook niet één
die vrouw en vreugde liet vervriezen.

Daarom is 't dat gij weten moet:
eist God ooit dat we elkaar bestrijden,
bestrijdt mij dan en doet het goed,
maar denkt er om dat we eender lijden.

Dit gedicht uit ‘Klein Viaticum’ kan als voorbeeld gelden van het best geslaagde uit de latere bundels, hoewel het zeker niet sterker is dan de bekende uit ‘Zeven Ellen Liefde’ (Gevaarlijk Spel, Moederschap, Raak haar niet aan). Zij wijzen de grootste mogelijkheden en ook de grens aan van Van Brabants talent: begaafd met een weke en kwetsbare gevoeligheid, bewust van het betrekkelijke van alle gevoel, soms al te oprecht, bereikt hij zijn beste momenten als hij, met aandacht voor het onmiddellijk reële, ‘het’ kort en goed zegt. Dit ‘kort en goed’ moet dan, bij ontstentenis van enige soepelheid in rhythme en woordkeus, als vorm dienst doen. Waar dit niet gebeurt vertoont deze poëzie, bij rijm en maat, een in het oog lopend tekort aan resonantie en perspectief, en bevinden de ontboezemingen, anecdoten en grappen zich in de ruwe staat vóór de metamorphose tot poëzie. Die gedaanteverwisseling moest de dichter bewerken.