Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 98

[p. 592]

Carel Swinkels
De bijles van meneer Roelvink

Toen ik in de derde klas van het gymnasium zat, had ik op mijn kerstrapport een onvoldoende voor Latijn en aangezien daar met Pasen nog geen verandering in gekomen bleek te zijn, besloot mijn vader mij bijlessen te laten nemen. Hoe hij precies aan het adres van meneer Roelvink is gekomen heb ik nooit goed begrepen, doch ik herinner mij wel dat hij op zekere dag thuiskwam en over mijn hoofd heen tegen mijn moeder zei, dat het nu met die onvoldoendes voor Latijn gauw afgelopen zou zijn.

- Roelvink houdt niet van half werk, zei mijn vader. Hij heeft zelf in Rome gestudeerd en in Parijs en naar ik hoor verdient hij geld als water.

- Ja maar, zei mijn moeder, heb je ook naar de lessen van die man geïnformeerd, of ze werkelijk goed zijn?

- Ik wou, zei mijn vader, dat je deze dingen nu eens eindelijk aan mij overliet. Als jij meer vertrouwen hebt in een of ander miezerig schoolmannetje omdat die misschien een paar gulden minder vraagt, dan moet je je gang maar weer gaan. Maar ik zeg je van te voren dat de jongen blijft zitten.

Ik herinner mij nog precies met wat voor een schrift ik voor de eerste keer naar meneer Roelvink ben gegaan. Het was een groen schrift met ruitjes waar ik met blokletters ‘Floris Booyaard Bijles Latijn’ op geschreven had. Meneer Roelvink woonde in een mooi, oud herenhuis en kwam zelf de deur openmaken.

Hij was een grote brede man met een rood gezicht en hij rookte uit een lange Duitse pijp.

- Zo, zo, zei hij, toen hij mij zag staan, een onvoldoende voor Latijn als ik het wel heb. Kom maar eens binnen en let op de drempel.

Nadat meneer Roelvink mij vervolgens had meegenomen naar een kamer die volhing met vogelkooitjes en ouderwetse schilderijen, gaf hij mij een pianokrukje om op te zitten, waarna hij zelf plaats nam in een grote schommelstoel. Hij lei zijn pijp op tafel, haalde een sigaar uit zijn zak en terwijl hij die aanstak bekeek hij mijn schrift dat ik op de eerste bladzij had open gelegd.

- Die naam Booyaard, zei meneer Roelvink, terwijl hij peinzend aan zijn sigaar trok, komt mij bekend voor. Vertel mij eens Floris, heb jij niet een oom die Hendrik heet?

[p. 593]

- Nee meneer, zei ik, van vader's kant heb ik maar één oom, oom Egbert.

- Juist, zei meneer Roelvink, Egbert Booyaard, dat is de man die ik bedoel. Die komt zeker wel vaak op bezoek bij jullie?

- Nee meneer, zei ik, voor zover ik weet is hij maar één keer bij ons geweest, toen ik nog heel klein was.

- Dat dacht ik wel, zei meneer Roelvink, terwijl hij met zijn stoel begon te schommelen, hij zal er wel te lui voor zijn.

- Hoezo, zei ik, toen meneer Roelvink met een vage glimlach bleef zwijgen, kent U oom Egbert dan?

- Jouw oom Egbert, zei meneer Roelvink, terwijl hij behaaglijk terugleunde in zijn stoel, die nu tot stilstand was gekomen, is samen met mij onder dienst geweest. Hij was de luiste man van de wereld. Het mooiste was echter dat je daar niets van merkte als je het niet wist, omdat hij meestal net deed alsof hij heel hard werkte.

Zo herinner ik me dat wij samen eens opdracht kregen om het defensiekanaaltje bij Twello uit te diepen.

Het kanaaltje lag ongeveer een kwartier van onze barakken, en omdat ik bij alle officieren goed stond aangeschreven, werden wij alleen de eerste keer door onze overste weggebracht, nadat hij ons in goed vertrouwen gezegd had, dat wij verder zonder toezicht zouden mogen werken.

Na het vertrek van de overste, die eerste keer, ging je oom Egbert echter meteen in het gras liggen, stak een sigaartje aan, en zei:

- Ziezo, Jacob. Op de plaats rust.

- Wat op de plaats rust? zei ik.

- Nou, zei jouw oom Egbert, dacht je soms dat ik hier in die viezigheid ging liggen wurmen? Ik zal wel wijzer wezen.

Omdat ik van jongsafaan geleerd heb dat woorden wekken en voorbeelden trekken, besloot ik verder maar geen antwoord meer te geven en aan het werk te gaan. 's Avonds toen jouw oom Egbert bijna een hele zak tabak had leeggerookt, zaten mijn handen vol blaren, maar toen ik hem die liet zien, zei hij alleen maar:

- Ja, jongen, je zult nog wel harder bloeien als je zo doorgaat.

Het zal ongeveer een week of drie daarna geweest zijn, dat ik me op zekere dag na een paar uur graven wat duizelig begon te voelen. Ik ging daarom naar je oom Egbert, die tot dan toe geen schop had aangeraakt, en zei dat ik graag even wilde rusten, maar dat ik door zou werken tot ik er bij neer viel, als hij het werk niet van me overnam.

- Zie je, was het enige wat hij daarop te zeggen wist, dat heb je d'r nou van. Spitten tot ze niet meer kunnen en dan een ander d'r voor op laten draaien.

Tot mijn grote verbazing stond hij daarna echter op, nam de schop van mij over en begon die op een bizonder trage manier in de modder te steken.

Ik zal zowat een kwartiertje op de plaats gelegen hebben, waar een hele

[p. 594]

kuil in de grond was, omdat jouw oom Egbert daar steevast placht te liggen, toen ik op de weg plotseling een auto hoorde stoppen. Nog voor ik overeind had kunnen komen stond de overste naast me.

- Zo, zo Roelvink, was het enige wat hij zei, dat had ik van jou niet verwacht, jongen. En zonder zich verder nog met mij te bemoeien ging hij meteen door naar je oom en zei:

- Zo, dat zie ik liever. Hoe vlot het werk Booyaard?

Inplaats dat je oom, zoals ieder redelijk mens dat gedaan zou hebben, deze gelegenheid onmiddellijk aangreep om de situatie uit te leggen zoals ze was, lachte hij eens schaapachtig, zette mijn schop op de grond en zei toen:

- Och kolonel, als je niet te lui bent om te werken wil het altijd nogal vlotten. 't Is net de blaren 's avonds maar verder gaat 't wel.

Omdat er na een drietal verhalen over de luiheid van mijn oom Egbert de eerste keer niet veel tijd meer was overgebleven voor de bijles, had meneer Roelvink mij gezegd, dat wij in 't vervolg zonder omwegen met de lessen zouden beginnen.

Het verbaasde mij daarom niet dat meneer Roelvink reeds een groot boek had openliggen toen ik voor de tweede keer bij hem kwam, en onmiddellijk nadat ik was gaan zitten zei hij:

- Het lijkt mij het beste, Floris, dat wij voor alle zekerheid maar helemaal vooraan beginnen. Een goed huis bouwt men alleen op stevige fundamenten. Vervoeg maar eens rosa.

- Ja maar meneer, zei ik, die vervoegingen hebben we allemaal in de eerste klas al gehad en daar heb ik nooit veel moeite mee. Het zijn vooral de vertalingen van Caesar en Cicero waar ik altijd onvoldoendes voor heb.

- Mijn hemel, zei meneer Roelvink, vertalen ze tegenwoordig in de derde klas al Caesar en Cicero?! Geen wonder dat er niets van terecht komt!

Meneer Roelvink begon daarna een lang verhaal te vertellen over zijn eigen schooltijd en stak daarbij de minachting voor de gang van zaken aan onze school niet onder stoelen of banken.

- Het lijkt wel, zei hij, toen zijn verhaal teneinde was, alsof ze het onderwijs tegenwoordig overlaten aan koekebakkers. Degelijk vakwerk schijnt er niet meer bij te horen. Nadat hij dat gezegd had, keek meneer Roelvink op zijn horloge en schrok toen geweldig.

- Allemachtig, zei hij, nu is er warempel alweer een uur voorbij zonder dat we aan het practische gedeelte zijn toegekomen. Ik zal die boeken van Caesar en Cicero echter zo spoedig mogelijk bestellen, want mijn bibliotheek staat nog in het buitenland.

- En, besloot meneer Roelvink, terwijl hij mij mijn jas aanreikte, als die boeken er eenmaal zijn, dan gaan we met volle kracht vooruit, vriendje. Hou daar maar vast rekening mee.

Nadat er drie weken verstreken waren en de boeken van Caesar en

[p. 595]

Cicero, die meneer Roelvink besteld had, nog steeds niet waren aangekomen, kregen wij op school de proefwerken voor het laatste tussenrapport.

Tijdens de lessen had meneer Roelvink mij intussen nog enkele verhalen verteld over de luiheid van oom Egbert en de ontaarding van het onderwijs en daarnaast had hij vooral de laatste keren, aan de hand van enige vergelijkingen met vroeger dagen, zijn verontwaardiging te kennen gegeven over de steeds toenemende traagheid van boekverkopers en uitgevers. Waarschijnlijk zou in deze gang van zaken weinig verandering zijn gekomen, als mijn vader op zekere dag niet vreselijk boos was thuisgekomen.

- Het is een mooie boel met jou, zei hij tegen mij, nadat hij zijn hoed aan de kapstok had gehangen. Vanmorgen heeft de rector mij opgebeld dat je voor je proefwerken Latijn een twee en een drie hebt en ondertussen kan ik zeven gulden per uur voor je bijlessen betalen.

- Ja maar Pa, zei ik, meneer Roelvink...

- Hou je mond, zei mijn vader, ik zit om je smoesjes niet verlegen. Ik zal zelf eens met Roelvink gaan praten.

Nadat mijn vader die avond om acht uur de deur was uit gegaan naar meneer Roelvink, studeerde ik nog tot half elf, en besloot toen naar bed te gaan.

Het was omstreeks middernacht dat ik weer wakker schrok van een dichtvallende deur, en toen ik even later mijn vader hoorde praten was het alsof ik bijna instinctief naar beneden sloop tot ik mijn vader hoorde zeggen:

- ... en toen heeft Roelvink me uitgenodigd om een glas wijn te blijven drinken.

- Ja, zei mijn moeder, dat merk ik.

- Weet je wat zo prettig is van die Roelvink, zei mijn vader. Het is zo'n echte ruime vent, een cosmopoliet, helemaal niet dat schoolse ambtenaarstype.

- Ja, zei mijn moeder, dat heb je me al eens vaker verteld, maar hoe stond het nu met de lessen van Floris?

- Tja, zei mijn vader, dat is allemaal niet zo mooi. Roelvink zegt dat op de eerste plaats het onderwijs op die school niet deugt.

En dan is er verder iets met Floris waar wij nooit zozeer erg in gehad hebben. Die jongen is lui, zegt Roelvink, maar als je het niet weet dan merk je het niet aan hem, omdat hij altijd net doet alsof hij heel hard werkt. Maar van de andere kant zegt Roelvink, moeten we zo'n jongen daar nu ook weer niet al te hard om vallen. Vaak zit zo'n trek in de familie zegt hij, en bij Floris zou het hem niet verbazen als 't van jouw kant komt. Roelvink heeft namelijk in Leiden met een neef van jou gestudeerd en die was precies hetzelfde zegt hij. Te lui om te werken, maar wel altijd net doen alsof.