Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 98

[p. 341]

Gaston Duribreux
De terugkeer na het bal

Annie Dolfijn bevond zich in het Casino van een badstad op de Franse grens. Het bal was ten einde en zij dacht aan de terugkeer. Zij had gedanst en zich geamuseerd, maar de ganse avond had ze geen duur gehad. De vriendin, op wier aandringen zij een uitnodiging voor dat bal aanvaard had, was niet gekomen en ook haar broer, Wilfried, die haar zou komen afhalen en naar huis voeren, was niet opgedaagd. Annie had geleerd zich te beheersen, doch haar ogen waren ineens vergroot en keken wat schuw.

Waarom Wilfried wegbleef zou ze dadelijk vernemen toen haar meest voorkomende dansgenoot van de avond, overigens een vriend van Wilfried, haar in het oor fluisterde: ‘Nu komt hij zeker niet meer!’

Hij scheen op de hoogte van wat zij verwachtte en Annie had hem onmiddellijk door. Stilaan was ze gewend geraakt aan het gekonkel waarmede de jonge mannen zich van haar trachtten meester te maken, en dat haar broer daarin geholpen had verwonderde haar niet. Gewillig gaf zij aan de uitnodiging van de jongeheer toe en liet zich naar het autopark brengen. Een witte anjer stak op zijn revers en zodra hij naast haar in zijn eigen wagen zat was hij vol zelfvertrouwen. Hij kende haar immers. Herhaalde malen was hij met Wilfried bij haar aan huis geweest. Verleidelijk glimlachend wilde hij haar de indruk geven dat hij haar geschaakt had, hoewel een overeenkomst met Wilfried om haar naar huis te brengen eveneens tot de mogelijkheden behoorde. Hij hoopte dat deze openhartigheid hem ten goede zou komen en dit handig uitgelokt samenzijn hem de gelegenheid zou schenken om een bekentenis af te leggen die op zijn lippen brandde.

Om zich te hervatten en haar aandacht tijdelijk af te leiden, roemde hij de eigenschappen van zijn auto, die ook met radio was uitgerust. De programma's had hij ingestudeerd en hij kon haar een volledig repertorium bieden. Hij had zelfs een vermoeden dat haar voorkeur naar Debussy ging en naar Ravel; dat kon hij haar onmiddellijk bezorgen. Hij schakelde de radio in.

Zij meende dat het feest en een paar glazen champagne hem opgezweept hadden. Haar blik gleed naar buiten en zocht de zee. Doch geleidelijk

[p. 342]

bekoorde haar de wiegende gezelligheid van de wagen, de muziek en zelfs de omwevende verering van de jongeman. Dat alles was zonder gevaar of consequentie. Het was een spel.

Haar stille glimlach zette hem tot meer vrijmoedigheid aan, tot hij het uitflapte: ‘Ik hield er van u deze wagen te laten proberen. Een ideale wagen voor een huwelijksreis!’

‘Hij fantaseert.’ dacht ze. In deze auto, die hij volkomen meester scheen, had hij een soort van overwicht op haar. Zijn wagen reed met grote snelheid in de nacht en Annie wilde hem daarop attent maken. Maar toen dacht ze dat die snelheid bij een dergelijke wagen hoorde en ze tuurde weer recht voor zich uit. Zij gunde de jongen een overwinning. Een ogenblik had ze in zijn gezicht gekeken en een onmogelijke gedachte was door haar hoofd geflitst. Het scheen haar of dat vrolijk, lichtzinnig gelaat de meeste geschiktheid vertoonde om eens in gruwelijke angstkrampen vertrokken te worden. Weigerig schudde zij het hoofd. Zij vertrok haar eigen gelaatshuid en voelde de hindering van een litteken dat tussen haar twee ogen duidelijk was. Als grote poorten sloegen de duinen voor de wagen open en de zee kwam in een bocht te voorschijn, glimmend als zuivere barnsteenolie. Westelijk zwaaide een witte straal over het water.

‘Vannacht wordt er in zee jacht gemaakt op een smokkelaar. Ik heb het van een grenswachter vernomen.’ zei hij, doelend op de straal van het zoeklicht en terwijl zijn wagen weer de duinen inreed. Zijn geel geschoeide handen gingen strelend en vastgrijpend over het stuur en toen opnieuw een bocht in de weg kwam, zwenkte hij zo behendig en beheerst dat het leek of de wagen niet de weg volgde, maar de weg zich schikte naar de vaart van de wagen.

‘U durft!’ liet Annie zich ontvallen. Ook zij wist iets van sturen af. Zijn zwenking was meesterlijk berekend geweest. Toch was een spookachtig beschenen boom rakelings langs de ruit van het portier geschoven, als een wezen zonder aangezicht dat even had binnen gekeken en dan achter de wagen in het duister was neergeslagen.

‘Ik oefen mij.’ zei de jongen met iets verbetens. ‘Uw vader...’

Zijn zwijgende aandacht ging ineens weer naar de wagen die zijn snelheid lichtjes had verhoogd. Hij leunde voorover en corrigeerde iets aan de richting. Zijn houding was niet bestudeerd. Hij zag er waarlijk kranig uit en de anjer was van zijn revers verdwenen.

‘Mijn vader?’

‘Ja, ik oefen mij voor het aanzoek om uw hand dat ik eens bij hem zal moeten doen.’

Zorgvuldig bewaarde Annie op haar gelaat de frisse weerschijn van de pas aanschouwde zee.

‘Deze wagen houd ik stevig in de hand. Voor geen hindernis ga ik uit de weg en alle records durf ik aan... maar een onderhoud met uw vader schrikt mij af!’

[p. 343]

Zij had graag gezegd: ‘Mijn vader heeft nooit iemand kwaad gedaan.’ Maar dat durfde zij niet uitspreken. Dat had geen zin in haar familie.

‘Vader heeft een goed hart.’ meende zij te mogen inbrengen.

‘Dat weet ik!’ barstte hij uit met een heftigheid die haar had kunnen ontstellen. ‘Het hart van een held! Een roemrijk gedrag gedurende de oorlog, een schitterende carrière in Congo, citaties, en eretekens de borst vol...’ Hij wierp haar een onzekere blik toe en was eigenaardig opgewonden. ‘Mijn opvatting van moed en heldhaftigheid is dezelfde niet. Ik heb de oorlog niet meegemaakt!’

‘Welke tijdschriften leest u?’

‘Niet die welke uw vader leest!’

‘Vader draagt geen eretekens op de borst en hij spreekt zelden over de oorlog.’ zei ze bedarend.

‘Neen, maar hij ademt de oorlog uit! In zijn bijzijn kan men aan niets anders denken.’

Hij besefte niet dat hij de gemoedsrust stoorde, die haar zo mild voor hem had gestemd. Of was de persoonlijkheid van haar vader een hindernis waar hij niet overheen kon, op het ogenblik dat hij met zijn auto de afstanden verslond? Roekeloos en onhandig drong hij aan, werd bitter, sprak over de glimlach van haar vader, die hij eveneens de glimlach van de held noemde.

‘Een innemende glimlach.’ verbeterde ze, verdraagzaam.

‘Waar de wreedheid van zijn tanden doorschemert.’ waagde hij er aan toe te voegen.

Hij vermoedde niet in welke mate hij het beeld van haar vader schond en hoe diep de spijt en de plotselinge ontreddering, die haar ogen vochtig maakten, in haar drongen. Zijn mannelijke overmoed was nu bevredigd en zijn eigen overwinning stemde hem teergevoelig. In zijn voortvarendheid durfde hij zelfs te bekennen dat hij genoot van haar begrijpelijke verontwaardiging en van de emotie die zijn onbetamelijkheid op haar aangezicht had uitgelokt. Dat was de weg die naar haar hart zou leiden. Hij zag niet dat ze huiverde in haar gelaat. Dan loofde hij haar ogen, waarvan hij de kleur niet kon vaststellen. Hij had er eens een gehele nacht voor wakker gelegen en toch had hij altijd geweten dat ze...

Zij vroeg hem meer aandacht te besteden aan de weg die tussen twee steile duinwanden klom en een dicht bos introk.

Hij noemde haar glimlach merkwaardig. Hoe meer zij glimlachte, hoe ernstiger haar gezicht werd. Hij zag in dat om haar te beminnen een ongewone behoedzaamheid zou nodig zijn. Ook daarin zou hij zich oefenen. Hij drukte op de versnelling.

De straal van de phares drongen niet eens door het dicht gebladerte van het bos. Ook dat leek hem een symbool.

‘Het bos heeft zijn verborgen ziel. Het bewaart zijn geheim, zoals u!’

De wagen trilde en liet een verstild, maar diep geluid horen. Er was

[p. 344]

weer een bocht in de weg, ditmaal midden in het geboomte. Een ogenblik scheen er helemaal geen weg meer te zijn, alleen hoge schaduwen die voor de wagen oprezen.

‘Wij zullen die schaduwen verdringen.’ riep hij, meegesleept door zijn onstuimige vaart.

Dat was zijn laatste beroesde opmerking. De wagen stormde vooruit en sneed letterlijk in de vaste ruimte, verplichtte de weg om zich aan de snelheid van het moderne voertuig aan te passen.

Juist toen ze uit de bocht kwamen, gebeurde het. Een weifelige gedaante had zich van de zijkant afgescheiden en het midden van de weg bereikt, toen de wagen haar verraste. Nog even dacht Annie aan die waarschuwende, schijnbaar wraakgierige boom, die in de vorige wegkromming zonder aangezicht in de wagen had gekeken. Dan verdween de gedaante onder de wielen, de inzittenden werden opgeschokt, de wagen knarste, maar liep dan weer verder met ontspannen remmen.

‘Wij hebben iemand overreden!’ riep het meisje.

Zij begreep hem niet. Hij keek halsstarrig voor zich uit en zweeg. De wagen reed traag vooruit.

‘Maar houd toch stil!’ gilde ze.

Hij schudde het hoofd met wrevelige kalmte. ‘Te laat. Het heeft geen zin meer.’

‘Het is een man. Ik heb hem gezien, stop!’

‘In orde.’

Hij zuchtte verveeld en zijn handen wreven over het stuur. ‘Maar prent u wel in het hoofd dat ons geen schuld treft, dat hij zich wrijwillig onder de wagen heeft geworpen. Hij is een krankzinnige of een zelfmoordenaar!’

Zij leunde buiten het portier en keek achterom, haar gelaat in het donker vastgelijmd. Er was geen beweging op de weg en niets te bespeuren. Alleen vreemde nachtelijke geluiden die pas ontstaan schenen, ruisten naar hen toe.

Zij wendde zich naar hem. ‘Wat zoekt u?’

‘Mijn revolver. Houd u rustig!’ beval hij kort.

Hij kroop uit de wagen en zij zag hem verdwijnen in het duister. Na een poos kwam hij terug, met een zaklantaarn zwaaiend. Zonder een woord ging hij weer achter het stuur zitten, haar angstige vragende blikken ontwijkend.

‘Niets aan te verhelpen.’ zei hij eindelijk. ‘Hij is dood.’

Haar blik bleef aan hem gehecht alsof ze troost en steun bij hem zocht. Onwillekeurig had zij haar hand aan haar mond geslagen. Zij wachtte of hij haar niet op een of ander wijze uit deze ondragelijke situatie zou helpen en vroeg dan of ze werkelijk geen schuld hadden, ze reden zo hard.

Hij vermaande haar met een bruuskheid die haar onthutste:

‘Wij waren volkomen in ons recht en hij had al de tijd om te wijken.

[p. 345]

Ons treft geen enkel verwijt, onthoud dat goed!’

‘Wat zullen wij nu doen?’

‘Niets. Voortrijden!’

‘En die man op de weg?’

‘Hij blijft daar liggen, dat eist de wet.’

‘En dan?’

‘Dat weet ik niet!’ En om geen twijfel te bekennen en haar verdenking te voorkomen, voegde hij er onwillig aan toe:

‘Wij zullen de Rijkswacht verwittigen in het volgende dorp.’

Achteraf zou ze zich verwonderen en zich hervatten, maar op dit ogenblik imponeerde haar zodanig zijn zelfzekerheid en de preciesheid waarmede hij de wagen mende, dat ze niets meer in te brengen had. Hij keek ook zó stuurs. Overigens reed hij weer zo snel dat ze overtuigd was dat hij zich haastte om een doel te bereiken. Zij kon alleen maar ontzag hebben voor zijn zwijgzame bezorgdheid.

Op haar voorzichtige vraag hoe het verder zou verlopen, wees hij haar terecht. Of dacht zij dat hij reeds eerder een man overreden had? Het gaf stof tot nadenken, dat moest ze begrijpen en de weinige denkbeeldige schuld die ze aan het ganse geval konden hebben zouden ze met genoeg moeilijkheden bekopen.

Annie sloot even de ogen en ondanks alles liet ze zich door een zeker welbehagen in slaap wiegen. Later zou ze zich die natuurlijke reactie kwalijk nemen. Het landschap dat geleidelijk achter hen verdween, als opgeslorpt, rukte ook haar opvolgende gepeinzen mee. Het bos liep ten einde en zij kruisten andere wegen. Het gezichtsveld legde zich open en rondom ontplooide zich zwarte aarde. Een beklemming, die physiologisch was en die Annie goed kende, waarschuwde haar dat ze de zee verlieten. Het dorp kon niet meer ver af zijn. Dat was ook de mening van haar begeleider.

‘Ik zie geen enkel licht in de vlakte voor ons. Hoe komt dat?’ vroeg ze.

Hij keek even verwonderd.

‘Alleen ginds is een klaarte boven een donkere rand!’

‘Waar?’ vroeg hij, zonder de weg voor hem uit het oog te verliezen.

‘Achter ons.’

‘Dat moet het dorp zijn. We zijn het voorbij. Op de viersprong ben ik een verkeerde weg opgereden.’

‘Dan moeten wij terug!’

‘Te laat. Wij rijden verder.’ besliste hij, doodkalm.

In de grootste spanning leunde zij naar voren en zocht zijn gelaat. Hij hield de kin opgeheven en tuurde eigenzinnig voor zich uit. ‘Wees niet kinderachtig, Annie! In dat dorp kunnen wij niets meer verrichten dan ons een hele boel last op de hals halen!’

‘Zullen wij de Rijkswacht niet waarschuwen?’

‘Neen, wij keren niet terug. Het zou te laat worden en onze ouders zouden ongerust zijn.’

[p. 346]

Zij hapte naar adem en gaf eerst een aarzelend geluid.

‘En de ongelukkige die ginder in het bos ligt?’

‘Ik heb u gezegd dat hij dood is en wij geen schuld hebben!’

Zij reden nu door licht polderland en vers geploegde akkers. Met een ruk keerde Annie zich naar het portier, alsof ze ineens door dat veld naast de baan aangezogen werd. Op een helling zag ze duidelijk een landbouwwerktuig, een egge, en zij stelde vast dat alles waarover haar blik ging een symbolische betekenis kreeg. Aan die egge was iets vreemds. Zij lag daar vergeten en ankerde diep in de grond en waar ze zich in koppige wanhoop vastgreep kwetste zij de grond, harkte in de ziel. Het meisje stak haar hoofd buiten, zo ver ze kon en keek achteruit. Zij was overtuigd dat de openbarende gedachten haar van die egge en van die gekwetste aarde waren gekomen.

Zij zette zich weer recht en vroeg met stille beradenheid:

‘Waarom rijdt u zo snel als u niemand meer te waarschuwen hebt?’

‘Om niet achterhaald te worden.’ klonk het vrij cynisch tegen.

Regendruppels bevlekten de voorruit en hij zette de wissers aan.

Zijn doel stond vast. Hij wou de baan ruimen om met meer aanloop en met meer overredingskracht op haar te kunnen inwerken, om haar af te schrikken en tevens te verleiden. Hij begon met te zeggen dat de wind opstak en een zware bui te vrezen was. Hij meende dat ze huiverde. Moest hij het raam voor haar sluiten? Dat weigerde ze. Hij draaide de radioknop. De kathedraal van Debussy moest nu wel verzwolgen zijn, wilde zij soms... Zij verzocht hem de radio uit te schakelen.

‘Annie!’ Hij maakte een abusief gebruik van haar naam, maar scheen pijnlijk oprecht. ‘Laat u niet door de ontroering overmeesteren! Wat kan ons ten slotte die man schelen die zich vrijwillig onder de wagen heeft geworpen en ons gebruikt heeft voor zijn wanhopige doeleinden. Wij hebben het recht ons van hem te ontmaken, onze eigen weg te volgen. Deze nacht en deze rit zijn van ons! Tracht dat te begrijpen, verwerp dat ongeval, dat ook mij diep heeft getroffen al heb ik het niet laten blijken, werp het van u weg als een ijle hersenschim. Niets is er gebeurd en wij keren van het bal terug!’

Haar gezicht bleef roerloos. Zij was hem een raadsel, doch hij wilde zich verder illusionneren.

‘Goed zo, Annie. Houd u rustig, dat is het beste! Beeld u in dat er niets, hoegenaamd niets voorgevallen is. Ik maakte u het hof en ga daarmee door... Ik sprak over de glans van uw ogen, die...’

Waarschuwend hief zij de hand op.

Hij staarde haar aan en zag duidelijk in dat de strijd hard zou zijn. In de chaos waarin hij zich gedompeld voelde, zocht hij naar een vaste kern, naar een enkelvoudige reddende kracht. Vagelijk begreep hij wat hem ontbrak om haar te overtuigen, maar hij trof het niet in zich aan, het kwam niet met zijn inborst noch met zijn verworvenheden overeen. Zijn

[p. 347]

laatste vertrouwen stelde hij op een verliefde tederheid, op de vermeende overmacht van de mannelijke verleiding. Hij sprak over haar glimlach en had ongelijk hem met die van haar vader te vergelijken, innemend maar... Dan werd hij klagend en omwevend zoals elke man wanneer hij naar een vrouw verzucht. Hij erkende ineens haar meesterschap en haar macht op hem: ‘Annie, op dit ogenblik van echte emotie voel ik dat u mij onmisbaar zijt! Mijn gedachten en mijn gedragingen zijn geen geheimenis meer voor u. Ik toon mij zoals ik ben en heb de overtuiging dat deze oprechtheid mij ten goede zal komen... Wat zoëven gebeurd is brengt ons dichter bij elkaar dan de vurigste liefdesbetuigingen. Er is geen lichtzinnigheid meer aan onze liefde. De dramatische echtheid van het leven heeft ons voor altijd met elkaar verbonden. Het noodlot heeft van ons medeplichtigen gemaakt. Het is een voorbeschikking, het stond in de sterren geschreven! Voor altijd zal er over de aanvang van onze genegenheid een mysterie hangen dat ons in het verder leven onverbreekbaar aan elkaar zal hechten: de herinnering aan samen doorstane angsten, aan een beslissing waarvan we beiden uiteindelijk de noodwendigheid ingezien hebben, aan onze wederzijdse moed of onze wederzijdse zwakheid waaraan wij toegegeven hebben om de integriteit van onze liefde ongeschonden te bewaren...

Zij dacht halsstarrig aan het glimmend spoor van een slak.

‘Annie!’ lanceerde hij opnieuw en bood zijn gelaat aan dat blonk van het zweet. ‘Deze zwakheid? Ik voel dat u mij verplicht deze zwakheid in te zien! Doch ik kan u verzekeren dat ze niets anders is dan zelfverdediging, het onwrikbaar verlangen om onze liefde te vrijwaren. Ik beschouw deze avond als de beslissende voor ons leven en niets mag ons geluk onderbreken, zelfs geen dode op de weg! Dat heb ik onmiddellijk ingezien en dat alleen heeft mijn gedragslijn bepaald. U moet er u bij aansluiten!’

Haar ogen volgden vertrouwde beelden uit haar eigen wereld. Zij zag de eigenaardige pad die sedert een volle maand, elke avond, om 8 uur, in de tuin tegen het bordes van haar ouderlijk huis opklauterde en de huisgenoten en de genodigden die op het terras zaten, kwam aankijken. Zij maakte haar lippen van elkaar los, alsof ze hun aanraking niet meer kon verdragen en een nare smaak vreesde in haar mond.

Hij wilde haar hand grijpen, doch miste ze. Dan ontdeed hij zich van zijn handschoenen en zijn naakte, witte handen klampten zich aan het stuur vast.

Het gevoel van lafheid en eigen schuld dat Annie hem zwijgzaam opdrong was thans volledig, doch zijn veeleisende jeugd zou het nog niet opgeven. Nog eenmaal zou hij de verfijnde hulpmiddelen van een erotische sentimentaliteit aanwenden, tot hij zijn eigen bodem raakte en dat onbeschaafde en dierlijke weergaf, dat alleen een bedwelmde vrouw kan aanhoren en dat voor haar de opperste zinnelijke bekoring moet zijn. Doch hij faalde.

Hij vorste dan weer naar wat in Annie's gemoed omging en merkte het gruwen niet dat in haar opklom als de pad op het bordes van Reigersvliet.

[p. 348]

Hij vroeg of haar iets hinderde en duwde het zijraampje open. De tocht bewoog zijn haar en de atmosfeer binnen de wagen klaarde op. Waaraan kon zij denken? Hoe kon hij haar treffen in haar schuw bewaarde gedachten, waar ze hem geen toegang verleende? Hij kende de hoofddeugden die in haar familie golden en die hij met tegenzin benaderde. Het klonk verward en stuntelig. Hij sprak over zijn eigen opvatting van de moed, die niet naar zijn medemens was gericht, doch naar de behoeften van zijn eigen bestaan. Of was er geen moed toe nodig om met het geweten en de verouderde begrippen van plicht en sociale verantwoordelijkheid af te breken? ‘Ligt er ook geen nobelheid en heroïsme in het verwerpen van wat ons sedert eeuwen als deugd wordt voorgesteld en ten slotte niets anders is dan ketens die wij ons opleggen? Annie, ik zou willen dat u mij edelmoedig begrijpt!’ besloot hij. ‘Dat u de inspanning waardeert waarmee ik mij tracht vrij te pleiten en mij onthecht van iets dat op de weg ligt, dat zichzelf heeft voldaan en niets anders meer is dan stof!’

Zijn gelaat helderde op.

‘Komaan, Annie! Alles is nu voorbij en onze liefde is nog altijd even wonderbaar. Ik zie dat nu met een klaarder oog na al deze emotie. Kijk naar voren, daar hebt u de vuurtoren die slaat, een enig opwekkend beeld!’

‘Gérard, wil u de wagen even tot staan brengen?’

‘Waarom? Voelt u zich niet wel?’

‘Ik wil uitstappen.’

Hij stopte en opende voor haar het portier. Toen zij op de weg stond riep hij haar nog na: ‘Ga niet te ver, Annie! Het is niet raadzaam, midden in de nacht!’

‘Vaarwel, Gérard.’

‘Keer terug! Dat is onzin! U loopt gevaar!’

Zij was reeds uit het gezicht verdwenen.

In een flits zag hij nu werkelijk klaar en kon hij de gevoelens ontleden die haar op de vlucht hadden gedreven. Hij kon dat niet meer goedmaken, door geen enkel middel, nooit meer. Hij was niet tegen haar opgewassen en wat hij gedaan had was onherstelbaar. Het hielp niet haar na te rennen, zich te excuseren en te trachten haar terug te winnen. Ook was het hem ineens te veel. Hij stikte in wrok en schaamte, redeneerde niet meer. Zijn onmacht en zijn egoïsme sloegen over in een mateloze kwaadheid. Hij wou het haar betaald zetten, stapte in zijn wagen en reed verder met razende snelheid, de nacht in.