Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 98

[p. 163]

Jo de Meester
De kist

Overlevende van het stilaan uitstervende geslacht der renteniers, bewust van zijn sterkte tegenover al wat van staatswege zijn heerlijk beroep belaagt, zit de heer Dujardin stevig omsloten aan tafel: in zijn rug de lederen leuning, langs weerszijden de eiken armen van een oude zetel, vóór zijn welvend middelrif het dikke tafelblad met bord, zwaar-zilveren lepels en vorken, en als sluitstuk van de cirkel het glanzende glas champagne. Welk feodaal heerser wist zich ooit door steviger ringmuur beschermd? Mijnheer Dujardin klinkt op de gezondheid van zijn tafelgenoot, de hoofdonderwijzer, vader van vele kinderen, die de champagne van huize uit niet in de neus heeft, maar geregeld door de rentenier wordt uitgenodigd op een onderhoudende maaltijd, pousse-café en havanna-sigaar inbegrepen. Dujardin slurpt de champagne door zijn lippen tussen zijn tanden en laat haar daar met lichte geluidjes muziek maken; - een muziek die een uitgebreider gezelschap ongetwijfeld niet zou bevallen, maar op de twee aanzittenden zichtbaar indruk maakt. Hij loenst over de rand van zijn glas naar de donkere, naast elkaar gerijde sigaren-mummietjes in de kist uit geurend cederhout. Mr Dujardin drinkt en: ‘'n Geluk, meester, dat er nog mensen zijn gelijk wij, om in alle bescheidenheid hulde te brengen aan de stille werkers in de wijngaard; in zekere zin zetten wij hun werk voort, of beter, wij consacreren het, want de wijn moet niet alleen een zorgvuldige keldering, maar vooral een triomfantelijke hemelvaart krijgen...’. De hoofdonderwijzer werkt glimlachend enkele oprispingen weg, de hemelvaart vlot niet bij hem. ‘Louis’, zegt hij wat sentimenteel, ‘Louis, gij spreekt over wijn, en hoe geestelijk hij ook moge zijn, toch ben ik vandaag meer geest dan dat; ik zie voor mijn ogen de jaren voorbijvlieden, de twintig jaren van onze oude trouwe vriendschap, echte vriendschap, Louis, geen vriendschap omwille van uw wijn en tafelgenoegens, of laten we zeggen geneugten, neen, vriendschap omwille van uw groot hart; - gij zijt 'n echt goed mens, Louis, en 'k zou liever sterven dan U ooit iets te miszeggen, laat staan te misdoen en nog eens, Louis, het is mijn hart dat spreekt, want 'k weet niet of ik toekomende keer nog een uitnodiging van U zal aanvaarden, we worden oud en, goddank, onthevener aan de aardse dingen, Louis...’.

[p. 164]

Mijnheer Dujardin is uit de kring van zetel en tafel getreden en klopt de hoofdonderwijzer kalmerend op de schouders: ‘Ik dank U, meester, ik dank U, maar vergeet niet dat het genoegen helemaal voor mij is...’. Zijn vingeren kruipen onder zijn brilleglazen en vegen er een paar tranen weg, waarschijnlijk gedateerd: Nuits St. Georges 1934. ‘Neem dit van mij aan, meester, als blijk van dank en waardering; - al heb ik veel slaag van U gekregen in den tijd, - hier...’ Mijnheer Dujardin heeft de cederhouten kist havannah's genomen en duwt ze in de onzekere handen van de hoofdonderwijzer. ‘Hier mijn beste Havannah's, een herinnering aan onze twintigjarige vriendschap, rook ze, op ons beider welzijn, maar één ding wil ik u vragen, bezorg me de kist terug, het is een specialiteit cederhout waarin de sigaren met de dag beter worden gelijk nonnekens in hun klooster... En goede sigarenkisten uit cederhout en goede nonnenkloosters, waar vindt ge ze nog, lieve vriend... hi, hi, hi...’.

Waar vindt ge ze nog, de echte cachetten tegen bloedsopdrang, de beproefde cachetten uit de goede oude tijd?

Amalia Dujardin knijpt een citroen uit. Sinds weken ligt de rentenier te bed. Onder zijn ogen hangen purperen halvemaantjes en zijn neus is een netwerk van fijne aders. Op de weinige ogenblikken dat Dujardin op de stoel moet, zwellen zijn voeten tot kussentjes en wanneer hij opnieuw te bed ligt, hijgt hij moeilijk, gelijk na zware arbeid. Het gaat de Dujardin's niet voor de wind de laatste maanden. Madame Dujardin leeft nog alleen op haar zenuwen; zij lijdt aan 'n ernstige hartziekte en moet ontzien worden op alle mogelijke manieren. Zij mag niet weten dat de wisselagent slecht nieuws getelefoneerd heeft, zij mag niet vermoeden dat het met Dujardin verkeerd zou kunnen aflopen. Zij is een oude vrouw die boven water gehouden wordt door de zuiver-materiële zorgen van haar huisgenoten en zou verkwijnen op enkele dagen, indien er aan Mijnheer Dujardin, die toevallig ook haar man is, iets miskwam. Zij reageert op niets meer dan op leven en dood. Veel spel zal de dood met de Dujardin's niet hebben. Twee ongehuwde, verzuurde dochters, Amalia en Thérèse, doen het huishouden; twee die dichtgeknoopt van kop tot teen hun dromen, samen met de kervel, in oneindig-kleine stukjes hebben gehakt. Er werd nooit hard geroepen, hartstochtelijk gesnikt of luid gelachen in het grote huis, maar de menigvuldige kluts-, schraap-, slag-, kis- en kookgeluidjes die een verzorgde keuken kenmerken, zijn er niet van de lucht. Spijs en drank moeten soms de minnaar vervangen.

Amalia tot Thérèse: ‘Vader gaat zienderogen achteruit. Wat hangt er allemaal nog boven ons hoofd en waar hebben we 't verdiend? Ik heb het altijd gezegd: loop rond en kijk naar niets om en er zal U niets gebeuren, maar doe uw plicht als braaf, eerlijk meisje en alle mogelijke tegenspoed is voor u. Je laat vooral niets voelen aan moeder. Ze beluistert ons en kijkt heimelijk alle medicamenten na; 'k geloof dat ze stilaan haar verstand verliest...’. Op dit ogenblik komt Madame Dujardin de keuken

[p. 165]

binnen, verkneukeld en lichtjes verdwaasd. ‘Er is iets dat ik niet mag weten’ zegt ze met purperen lippen.

Er is iets dat Madame Dujardin niet mag weten. Wat gebeurt er in het kille, grote huis? Waarom zegt men haar niets; waarom houdt Thérèse op met spreken en waarom slaat Amalia een andere toon aan wanneer zij binnenkomt? Er werd getelefoneerd vandaag en Amalia's stem klonk ongerust. Plots wordt het W.C. doorgetrokken en Madame schrikt bleek op. Er wordt gebeld en alhoewel het haar streng verboden is, gaat ze met kleine stappen naar de gang om de deur te openen. Thérèse is haar vóór en neemt van de briefontvanger een brief in ontvangst. Madame wil naar boven gaan, naar Dujardin; Amalia duwt haar zachtjes naar de zitkamer terug. Vader slaapt. De rust zal hem goed doen. - Waarom ziet Amalia zo bleek? Madame kijkt met kleurloze ogen de trap af; van trede tot trede volgt zij de rode loper met de eentonige herhalingen van het lijnmotief; - dan verstart haar blik. Zij ziet of hoort niets meer. Nu moet Dujardin moeizaam bezig zijn met sterven. Moeizaam en alleen. Amalia heeft vóór vijf minuten het huis verlaten, en Thérèse zet haar hoed met nagemaakte krieken op. Zij komt naar de zitkamer: ‘Blijf rustig zitten, mama, ik blijf een paar minuten weg, de tijd om een en ander te kopen...’. De deur klikt dicht en dan is het weer doodstil. Madame heeft Thérèse willen vragen of vader op sterven ligt, maar zij kon niet. Niemand wil haar iets zeggen. Zij is 'n waardeloze sierspeld ergens in 'n donkere schuif. Maar zij weet dat het erge gebeurt.

Zij weet dat er iets onafwendbaars boven het huis hangt, roerloos en zwaar. Zij kijkt naar de grote luster aan de rechte, bewegingloze stang. Haar lippen beven. Waarom heeft men haar nù, nù juist alleen gelaten? Heeft de pastoor Mr Dujardin reeds berecht? Droomt zij een nare droom?

Zij verademt even en sluit de wimperloze oogleden. Dan klinkt de bel, luid en lang. Mevrouw Dujardin schrikt op. Er is niemand in huis, niemand zal haar ditmaal beletten zelf de deur te openen, zelf te zien wat er gebeurt, zelf te horen wat er gezegd wordt en te weten wie er binnenkomt. Zij sleft moeizaam door de gang en draait bevend het veilige Yale-slot open. ‘Madame, ik ben hier met de kist’. - Madame Dujardin staart wezenloos naar buiten. ‘Ik ben hier met de kist’, herhaalt de zoon van de onderwijzer op stillere toon en wil de cederhouten sigarenkist losmaken van het bagagestoeltje van zijn fiets, maar hij moet bliksemsnel zijn om de grauw-bleke oude vrouw op te vangen die reutelend voorover stuikt uit de deuropening van het grote, kille huis.