Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 98

[p. 29]

Geertje van Cauwelaert
Twee dierbare doden

In dit Januarinummer van de Dietsche Warande past een korte maar piëteitsvolle herdenking van Marie-Elizabeth Belpaire. Op 31 Januari is het immers juist honderd jaar geleden dat zij te Antwerpen werd geboren.

Toen we haar in 1948 bij gelegenheid van haar vijf en negentigste jaardag een warme hulde brachten, droegen we allen in ons de hoop die hulde-betuiging over vijf jaar te mogen herhalen. Maar die wens mocht niet in vervulling gaan. Op een zachte Juli-dag van haar vijf en negentigste jaar hebben allen die haar vrienden, bekenden en vereerders waren, de vrouw die zij eerden en liefhadden ten grave geleid.

Vijf jaar is dit reeds geleden en toch willen wij niet dat de herinnering aan haar zou vervagen. Zonder sentimentaliteit of overdreven pathos voelen wij er ons toe verplicht de bizondere betekenis van haar persoon levend te houden.

Zonder een gecompliceerde of veel-omstreden figuur te zijn, heeft Mej. Belpaire op cultureel en godsdienstig, en bizonder op sociaal gebied meer dan één droom tot werkelijkheid geroepen. Herhalen wat zij vooral op maatschappelijk en opvoedkundig gebied heeft verwezenlijkt, lijkt me wellicht overbodig; de verscheidene instellingen en scholen, die door haar toedoen in het leven werden geroepen, zijn wel de meest welsprekende getuigen van wat ze op die gebieden heeft tot stand gebracht.

Moet er hier nog eens op gewezen worden welke hoogstaande vrouw Mej. Belpaire was op cultureel gebied? Is haar literair werk wellicht minder opmerkelijk, dan leefde zij toch als denkende, voelende en schrijvende vrouw op een zeer hoog cultureel peil. De drang naar Schoonheid en Kunst was haar ingeboren. Zij had ook het voorrecht genoten kind te zijn van uitzonderlijk-begaafde en ontwikkelde ouders en de stempel die Alphonse Belpaire en Betsy Teichmann, als haar grootouders langs beide zijden, op haar jeugd hebben gedrukt, is van blijvende betekenis gebleven.

Was er, boven dit alles uit, wel iets zó ontroerend als juffrouw M.E. Belpaire te volgen in haar religieus leven? Het was een leven doordrongen met intens en onwankelbaar geloof, gebouwd op het zuiverste kinderlijke Godsvertrouwen. Haar leven was een zang naar de hoogte toe, elke dag herhaald en intenser. Zij zocht God niet langs de weg van gecompliceerde

[p. 30]

problemen, maar langs die van de zuiverheid en de eenvoud des harten.

Wie Juffrouw Belpaire vooral in haar laatste levensjaren heeft kunnen volgen, draagt in zich een onvergetelijke indruk mee van zachte innemendheid, onbegrensde goedheid, maar ook van volhardende, vaak koppige wilskracht, wanneer ze een of ander doel wilde bereiken. Dikwijls was haar woord of gebaar er een dat geen tegenspraak duldde. Was zij tot in haar ouderdom niet het gevierde kind gebleven, dat, in een sfeer van hogere burgerij en welstand opgevoed, de faciliteiten die het leven haar bood wilde gebruiken tot haar welbewuste, overigens edele, doelstellingen?

Tot in haar laatste levensjaren heeft zij vitaliteit en grote klaarheid van geest bewaard. Nauwkeurig kon zij vertellen over de kunstenaars en kunstwerken die op haar grote indruk hadden gemaakt of over mensen die zij persoonlijk had leren kennen: over Newman en Lacordaire als schrijvers; over Dr Schaepman, Peter Benoit en zovele anderen, die zij van nabij had gekend. Moet ik hier spreken van haar vriendschap met Hilda Ram, J. Van Beers, Hugo Verriest, later met Johannes Joergensen, Henriette Roland Holst, of mijn vader, haar ‘eigen zielezoon’? De kring van vrienden die zich rond haar had gevormd is zo wijd dat hij hier niet volledig kan worden beschreven.

Telkens we een aflevering van de Dietsche Warande ter hand nemen en we denken aan haar, komt ons ook in de geest wat ze voor dit tijdschrift heeft verricht. Sinds ze in 1900 met het vernieuwde ‘Dietsche Warande en Belfort’ van wal stak, en deel uitmaakt van de opstelraad, samen met enkele andere vooraanstaande Vlamingen, heeft ze aan het tijdschrift haast een halve eeuw lang onafgebroken haar stoffelijke en geestelijke zorgen gewijd.

Terwijl wij haar afsterven herdenken, bereikt ons het bericht dat Juffrouw Louiza Duykers op 83-jarige leeftijd is overleden. Ze is van haar jeugd af de vriendin en medewerkster van Juffrouw Belpaire geweest en bewoonde met haar het grote witte huis op de Markgravelei, waar ze ook is gestorven. Ze was lid van de Beheerraad van Dietsche Warande en Belfort en heeft steeds met grote liefde de gang van het tijdschrift, dat Juffrouw Belpaire zo dierbaar was, van nabij gevolgd. Nauwe vriendschapsbanden hielden ook mijn vader en onze familie met Juffrouw Duykers verbonden en mijn zuster, Christine Van Cauwelaert, heeft haar gedurende de laatste maanden haast dagelijks bezocht.

De dood van Louisa Duykers op Zaterdag 20 December, bij het invallen van de nacht, is even stil en onopgemerkt geweest als haar hele leven. Zij was de laatste rechtstreekse schakel onder de levenden, die ons met de figuur en het werk van Juffrouw Belpaire verbond. Haar heengaan betekent een afscheid van een periode, die nu stilaan ver-af komt te liggen, vol herinneringen.

[p. 31]

Toen Louiza Duykers voor het eerst kennis maakte met M.E. Belpaire was ze enkel een eenvoudig, alhoewel rijk begaafd jong meisje, wier verstandelijke en geestelijke vermogens op ontplooiing wachtten. Juffrouw Belpaire heeft haar de te volgen richting aangeduid en haar persoonlijkheid helpen ontluiken. Wat zou er uit mijn leven gegroeid zijn, vroeg zij zich dikwijls af, zonder deze toevallige ontmoeting? Maar met evenveel recht mag men beweren dat ook Juffrouw Belpaire de rustige en weldadige invloed van haar levensgezellin onderging.

Weinigen hebben Juffrouw Duykers in haar eigen wezen leren kennen. Ze was een liefderijke en lieftallige vrouw, met veel gezond oordeel en sterk karakter. Met evenveel recht als Juffrouw Belpaire kon men haar een ‘sterke vrouw’ noemen. Haar ganse leven werkte zij in de schaduw van anderen. Maar hoe zielesterk moest zij juist zijn om uit dit dienstbare en nederige leven in zelfvergeten haar kracht te halen!

Met alle vezelen van haar gevoelige natuur hing zij vast aan het leven en de schoonheid. Daarom kunnen wij niet betreuren dat de dood haar plots is komen vinden, zonder haar de tijd te laten om afscheid te nemen van veel dat zij beminde. Vele jongere mensen heeft zij met raad bijgestaan en hun geest geopend voor het schone, hen zonder theorie en omwegen geleerd wat heiligheid en eenvoud is, wat waarachtigheid en goedheid betekenen.

Op literair gebied was zij begaafd. Oorspronkelijk in het Frans, later in het Nederlands schreef zij zonder hoge literaire ambities enkele gevoelige familie-romans, die ondanks hun moraliserende inhoud toch levensecht kunnen worden genoemd. Aan de dichters en schrijvers van haar jeugd bleef zij trouw: hoe graag hoorde zij de verzen van Lamartine en de Musset, en hoe sterk leefde zij zich in in de geest van Dickens en Tolstoï's ‘Oorlog en Vrede’.

Met dankbaarheid en weemoed denken allen die haar kenden terug aan deze zachte, goede en verstandige vrouw, die levenslang in de dienst van anderen heeft geleefd zonder zich zelf te tellen. Moge haar gedachtenis samen met die van haar vereerde vriendin Juffrouw Belpaire blijven voortleven, opdat ook in de toekomst het licht der herinnering over hen beiden zou mogen stralen.