Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 97

[p. 534]

Valeer van Kerkhove
De hond

Toen Mandeling die morgen op weg was naar de stad, liep hij door een landschap als de achtergrond van een Vlaamse Primitief. Het jonge groen schubde zuiver verschilferd aan alle takken, elk afzonderlijk blad even in zijn ronding door het licht belikt. Ook het gras was vernieuwd en nauwelijks nog aangeraakt door het onwennig vee. Het stond koel en vochtig, ieder lancetje zorgvuldig uitgepenseeld. Na de huiverige vroege lente was een vaste voorzomer opengegaan in een verdieping en bestendiging van kleuren over het land: een niet te overziene variatie van groenen, doorvlekt met purperzwarte aarde, onder een vranke wit en blauwe hemel. En de lucht was zuiver en lichtwegend in de eerste warmte, niet bezwaard nog met de al te volle uitwasemingen van een overrijp seizoen. Staalblauw tot flets zeegroen, en geel als bleke kaarsvlammen bij daglicht bewogen de velden achter en tussen de hoeven; en in de dorpsstraten viel het licht zo puur over de oude daken en voorgevels, dat de huizen er broos onder werden.

Aldus schiep Mandeling zich zijn landschap.

Hij werd oud. Maar hij was gelukkig, omdat zijn ogen nog steeds het nieuwe landschap vermochten te wekken. Hij had de wereld gezien als de bladen van een onsystematisch prentenboek: iedere prent een zachte verrassing en een verse verwondering. Het had hem de ogen zuiver gehouden van het blindend gif der gewoonte. En nu het vertrouwde landschap van zijn kinderjaren uiteindelijk wéér zijn landschap geworden was, bleef het voor zijn oude ogen zo nieuw als het ooit onder zijn gulzige kinderblik gelegen had.

Maar het was brozer geworden.

Onmerkbaar waren de jaren in Mandelings gewrichten gegroeid. Hij, die zich als zwerver bij Gods genade, nooit van zijn lichaam bewust geweest was, enkel bezig met de wereld buiten hem en met de filtering daarvan doorheen scherpe zintuigen in een klare geest en een secuur registrerend hart, tot enkel een neerslag van wijsheid en onthechting overbleef, hij voelde thans voor het eerst de jaren klimmen in zijn lijf, onontkoombaar een nieuw bewustzijn opdringend.

De weg waarover hij liep was erg eenzaam. Hij volgde immers zelden de brede hoofdbaan, maar wendend en draaiend over paadjes en wegels, en harde, smalle straatwegen, vond hij immer een kortere gang. Misschien werd

[p. 535]

niet altijd de afstand verminderd, maar de aandacht speelde telkens vooruit, gelijk een kind, om even achter de bocht in de weg te loeren, tot het profiel van de stad zich aftekenen zou onder de rookpluimen uit de fabrieksschouwen. De aandacht is de maat van tijd en afstand.

Toen kwam uit het veld een vale hond op Mandeling aangerend.

Hoog blaffend sprong hij gerekt over een sloot, zodat Mandeling onwillekeurig bleef stilstaan. Maar het dier had geen kwade bedoelingen. Het schoorde de voorpoten vlak vóór hem en blafte nog tweemaal scherp tegen hem op. Toen boog het de kop en streek met de flank langs Mandelings benen.

De hond had een ruivende rug, zodat plekken grijze, klamme huid over de beenderen aan schouders en kruis leefden, telkens als hij de poten bewoog. Het linkeroor hing gescheurd, en toen het beest de kop weer ophief, zag Mandeling dat één oog met bloed dooraderd was. Hij bukte zich en klopte de hond op de flank. ‘Waar is de baas, beestje, waar is de baas?’ De hond kefte lichtjes naar de pratende stem op en Mandeling rechtte de rug en keek om zich heen. Het dier draaide rond zijn benen. Hij moest weer neerkijken op de rauwe rug. Het leek of de schoudergewrichten ieder ogenblik door de naakte huid heen gingen schuren. Zelfs zag hij blauwgrijze aders over de knoken glijden: hij onderging het zicht als een physieke pijn. Dan liep de hond enkele passen vooruit, snuffelend langs de grijze, droge grond. Mandeling wandelde achter hem aan. De hond kwam terug, schurend langs zijn benen en bleef van nu af, als een beeld van speelse nieuwsgierigheid, vooruitschieten en snuffelend terugkeren.

De zon schoof achter een witte cumulustoren uit en het landschap leefde op: een verhevigd licht liep als een geluidloze watergolf over het land weg.

Mandeling voelde meteen de zon schuin in zijn gezicht branden en zijn groezelig hemd plakte hem op de rug. Er zonk hem iets in de benen. ‘Oud, oud,’ bewoog het plots in hem. Maar hij wilde niet rekenen: het heeft geen zin de dagen en de jaren te becijferen; het leven is geen optelsom... Tenzij voor de benen en de rug. Niet voor het landschap, niet voor het koren, niet voor de vogels of de vissen. Soms voor een hond. ‘Waar is de baas, beestje? Hapjes? Mandeling heeft geen hapjes.’ Hij tastte in zijn zakken. Enkel een vijffrankstuk. Hij draaide het om tussen de vingers, tot het de zon ving. De oude hond stond te trappelen en hij kwispelde met zijn ruivende staart. Hij blafte naar de glinstering in Mandelings vingers.

Voor een hek speelden twee kinderen met een klein, plat karretje.

‘Vraag een teiltje melk aan moeder, voor mijn hond, kinderen. Je mag mijn vijffrankstuk hebben voor een muntebol. Kijk, het is nog nieuw.’

De kinderen keken schuw op naar de vuile man met zijn vale hond. Het beest droeg niet eens een halsband. Eén stak voorzichtig een handje uit, terwijl het snuivend de neus optrok. Het nam het geldstuk, bekeek het even op de palm van zijn hand, en dan holden ze getweeën, steeds maar omkijkend, op het huis aan.

[p. 536]

Mandeling ging aan de wegrand zitten, de voeten in een droge sloot vol gras. De hond kwam naast hem neerliggen, de voorpoten gestrekt. Een bloeddoorlopen en een gezond fletsbruin oog keken naar hem op.

‘Je zou dood moeten zijn, beestje.’ De hond kefte happend. Maar Mandeling keek van hem weg. Het beest knipperde met de ogen en lei de kop neer op de voorpoten. Het land was vlak, en drie dunne, hoge schouwen rookten reeds op de horizont. Voorlopig braken ze nog niet het beeld van velden en boerse huizen. Maar Mandeling wist ze los te maken uit de achtergrond en hij trok de grens tussen stad en land, de grens die scherper is dan de lijn tussen werelddelen.

De kinderen echter brachten het teiltje melk. Ze waren gevijven reeds en vier bleven hangen aan de stijlen en latten van het hekken, terwijl het stoutste zich over de smalle straatweg waagde met de wiegende melk in een aarden schoteltje. De hond stond reeds op gespreide poten te kwispelstaarten. En ginds, op de gevelhoek, veegde de boerin zich de handen schoon aan een blauwe schort en hield een oog in 't zeil. Mandeling nam hoofs de hoed af naar haar toe en knikte. Dan vatte hij met twee handen de boordevolle schotel en dankte het kleintje, dat astrant hem in de ogen keek zonder glimlachen.

‘Braaf baasje. Zeg “dank je”, beestje.’

En de hond kefte naar de melk en stootte Mandeling aan, zodat een geut in de aarde pletste, waarop hij dadelijk aanviel.

Mandeling zette het teiltje neer en luisterde naar het schrokkig slabberen. Toen kwamen de vier aan het hekken één voor één de straat over en vormden een zwijgende kring rond de twee berooiden. Ze keken vrijpostig hond en schooier aan, want het medelijden had hen nog niet geraakt en zo bleef de schroom hen volkomen vreemd.

Vers gras, niet vochtig meer van dauw, klam slechts van voorzomerse sappen... De warmte gleed er over heen, maar de frisheid van aarde er onder klom in de glansgroene lancetten die koel onder de hand lagen, en zuiver; zoals het koren en de bladeren en de bomen zuiver waren; en zelfs de glanzende paarden en de bonte koeien: gewassen door de eeuwig stromende lucht, gespoeld door de onbesmette regens, gebleekt onder de witte zon. Was oud te worden te midden van dit alles als het rijpen van appels aan donkere bomen? Het loof hangt loom maar de vruchten gloeien. En dan vàlt de vrucht met een plof, verloren in al te hoog gras en geen hand die ze raapt.

‘Ai! Vies beest!’ zei een kind toen de hond, het teiltje leeg, langs de voetjes ging snuffelen. Nochtans zijn de zwijnen niet vuil als ze uit de mestvaalt komen, en ook de koeien niet, als ze een winter lang in hun eigen drek gestaan en geslapen hebben. Het kind had een natte neus en vieze handjes. Ouderdom is weerzinwekkend: grijsklamme huid, blootgekomen over beenderen en aders, en haren die als pluizende katoenwol uit de canada's gewaaid van de vale huid loslaten.

Mandeling stond op en dankte de kinderen, terwijl hij aan één, aan het schuwste, het teiltje overreikte. Maar hij streek het niet over het hoofd, omdat

[p. 537]

de moeder nog immer toekeek, zodat hij haar weer hoofs groette vóór hij verder ging. Toch speet het hem de kopjes niet te kunnen strelen, en toen een bocht in de weg een nieuw uitzicht gaf en het oude, met hoeve, droge sloot vol gras, en met de kinderen, uit het oog verloren was, riep hij de schurftige hond bij zich en stond stil om het beest over kop en rug en flanken te aaien.

‘Kom hier beestje.’ Hij trachtte de hond aan zijn zijde te houden. Hij klopte hem voortdurend op de flank en het beest liep een heel eind gewillig naast hem, de andere flank langs Mandelings been schurend: alsof ze beiden de wereld rond gegaan waren in tegengestelde richting en elkaar hier ontmoetten en elkaar niets te vertellen hadden, omdat de aardbol maar één omtrek heeft dien ze allebei gemeten hadden.

De schouwen stonden als masten overal in de hemel, de witte en grijze rookwimpels in flarden aan hun toppen. De straatweg mondde uit op het kanaal, een grote spiegeling, maar de eerste geuren van pek en teer vlotten er over.

Mandeling had nooit zichzelf zien stappen tussen de mensen. Thans, met de hond langs het water en de dode gevels van de eerste fabrieken, voelde hij haastige fietsers voorbijrijden die achterom keken. Hij tuurde over het water, waarin aan de overzij bomen hingen te wiegen, en hij zette de ogen van zich af.

De hond echter begon weer vooruit te hollen en snuffelend terug te keren. Er bleef een ijlte langs Mandelings been onder zijn kloppende hand. Mandeling klopte zichzelf spelenderwijs op de dij. De zelftroost deed een beetje zeer.

In de verte, langs de kaarsrechte straat, en over de licht- en schaduwvlekken die de bomenstoet er over wierp, kwam een grote vrachtwagen aan. Over het geluid van de motor klonk het gezang van rauwe stemmen: werkvolk dat zingend vervoerd werd.

De hond blafte, staande op gespreide poten.

Toen de wagen voorbijreed, leek het alsof hij er tegenop ging springen. De zingende werklieden merkten het. Ze lachten en riepen het beest aan met verscheidene namen. De hond blafte tweemaal woedend achter de wagen aan, en begon dan te hollen met neergestrekte kop, in stille inspanning.

Mandeling stond met de rug naar het water, het hoofd gekeerd, en keek de wagen na. De hond werd klein, het gezang werd dun. Dan boog het kanaal als een stalen gordel die de zon vangt achter de bomen weg. De hond was een klein, scherpgeknipt silhouetje.

Mandeling keerde het gezicht naar de stad en ging alleen verder. De mensen keken hem achterna, wist hij.