Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 97

[p. 359]

M. Valk
Het dochtertje

Christiane is een vriendin van mij. Onze vriendschap dateert uit onze kostschooltijd en groeide tot één van die zeldzame verhoudingen tussen mensen, die de beste eigenschappen van de één tot plotselinge bloei brengen uit genegenheid en eerbied voor de beste eigenschappen van de ander. Onze vriendschap is ontstaan ongetwijfeld alleen uit het vaste besluit van Christiane mijn vriendin te worden, op het ogenblik, dat ik als nieuweling de klas binnentrad. Zij zat op de achterste rij. Een lang meisje, met een snelle, heel vaste oogopslag en met een pijnlijke trek om die ogen. Christiane was zwak. Ze was te zwak voor een meisje van haar leeftijd. Als zij op de tocht zat, kreeg zij koorts. In de warmte werd zij duizelig. Als het vroor, kreeg zij hevige oorpijn. En dan altijd hoofdpijnen, als een messneetje ergens onder wenkbrauwen, als de hoofdpijn opkwam. Na een kwartier op verschillende plaatsen van die messneetjes, achter elkaar, dieper nog. Dan het gevoel - bij een hoofdbeweging of een lach - of de aderen losscheurden en het bloed uit de bloedbaan gelopen was en los in haar achterhoofd door elkaar klotste. Een paar minuten later joeg het bloed overal door de te nauwe bloedvaten van het hoofd. En het leek, alsof de neus, de oren, de slapen, de schedel gingen barsten onder de druk ervan. Van dit zieke bloed van een oud geslacht, dat mét zijn verzwakt functionneren, met zijn tekort aan natuurlijke weerbaarheid, wél een onbesmette voornaamheid van geest meevoerde.

Waarschijnlijk had ik deze voornaamheid van geest nauwelijks leren kennen, als Christiane - die keer, dat ik aan de klas werd voorgesteld - mij niet meteen tot haar vriendin voorbestemd had.

Ik moet er toen als een voorbeeld van een gezond kind hebben uitgezien. Bruin-verbrand, met haar, dat blond was uitgebeten door de zon; goed gevoed en uit een welverzorgd milieu; goed geschapen naar lichaam en geest. En in deze natuurlijke gaafheid, deze gemakkelijke bloei moet het zieke bloed de kracht herkend hebben, waar het van leven kon, die het niet meer kon ontberen, nu het zijn bijzijn wist. Daarom wilde Christiane, dat ik haar vriendin werd.

In de klas werd ik in een andere hoek geplaatst, maar op de speelplaats kwam Christiane dadelijk naar mij toe. Ik werd door veel meisjes ondervraagd, maar schonk onbewust de meeste aandacht aan Christiane. Zij had een rustige

[p. 360]

manier van spreken, een ordelijke, evenwichtige manier van doen. Zij was vriendelijk zonder een spoor van opdringerigheid. Zij wees mij een en ander en hielp mij op weg, wanneer zij zag, dat ík daar aandacht voor kon hebben. Zij was niet luidruchtig en trachtte niet geestig te zijn. Zij werkte mij in, ongemerkt en zonder veel woorden en was vriendelijk, waar dat paste. Zij vroeg niet naar ‘thuis’ dan pas na een week. Toen er geen kans op heimwee meer was.

Ik vermoedde in dit meisje een levenswijsheid en een verworven geestkracht, waar ik nog lang niet aan toe was, waar ik een hoog respect voor had, maar die mijn natuurlijke groei naast zich nodig hadden om tot een grote wasdom te komen en niet te ontsporen. Zo werden Christiane en ik dus vriendinnen.

Christiane werd gezonder van mijn gezondheid. En ik leerde genegenheid. Ik leerde geduldig te zijn, als Christiane de lessen niet begrepen had en mij na school om uitleg vroeg. Zij wílde immers meekomen en het was zo moeilijk met haar hoofdpijn. Ik kon haar helpen. Geen meisje, dacht Christiane, uit de hele klas begreep zo snel, legde zo helder uit en bleef er zo goedgehumeurd bij. Ik was hiervoor geschapen.

Ik leerde mijn onbesuisdheid temperen. Omdat Christiane mild om mijn fouten lachte en mij zodoende de grenzen duidelijk maakte. De grenzen, waarbinnen zij noodgedwongen bleef en die mijn gezonde natuur eerst moest leren.

Ik leerde iets van opoffering. Omdat ik eens een schaatsmiddag afzegde, toen Christiane met hoge koorts in bed lag. De dokter was mij tegengekomen in de gang en had gezegd: ‘Ha, jou moet ik hebben. Jij blijft vanmiddag bij Christiane. Dat zal haar goed doen.’ Het deed míj goed een verrukkelijke schaatsmiddag te verliezen en de wonderlijke, verrukkende ervaring op te doen, dat een ijlend vriendinnetje kalmeerde door mijn bijzijn. Het duwde mij een onvermoede verantwoordelijkheid toe.

Christiane zag mij niet, toen ik de ziekenkamer binnenkwam. Zij woelde en huilde: ‘Iedere dag moet ik pijn hebben, altijd pijn. Ik kan niet meekomen, omdat ik pijn krijg. Ik kan mijn lessen niet leren, want ik krijg hoofdpijn. En oorpijn en keelpijn en oogpijn en altijd overal pijn. Ik wil gezond zijn, Ik wil gezond zijn, gewoon meedoen, mee zwemmen en hard lopen. En iedere dag opnieuw gezond...’

Ik stond een beetje schutterig aan het bed. Even kreeg ik de last te zien, die dit meisje dag aan dag meenam tussen onze joligheid - de last van haar te zwakke lichaam - zonder af te zakken tot jaloersheid of rancune. En ik kreeg een grote bewondering voor deze kracht en voornaamheid van geest.

‘Ben jij daar?’ vroeg Christiane ineens verheugd.

‘Ik moest van de dokter vanmiddag hier komen’ zei ik onverbloemd.

Christiane lachte. Zij lachte altijd om mijn onbevangen oprechtheid. Op een geheimzinnige wijze deed die haar goed. Ze dronk het in, het gaf haar als het ware de kracht, die de natuur het oud-adellijk bloed onthouden had.

Na onze kostschooltijd trouwde Christiane vrij gauw en ging in het buitenland wonen. Zij schreef mij geregeld. Tot ver in de oorlog ontving ik nog post van haar.

[p. 361]

In haar laatste brief schreef zij: ‘Het huis ligt op een heuvel en er bloeien rode rozen tegen. Tegen de helling groeien kleine dennen en er loopt een pad naar ons huis, dat 's avonds geurt van de kamperfoelie. Onze tuin is heel groot. Het toegangshek is laag en witgeverfd. De oprijlaan is een beetje zanderig en heel lang. Je komt langs een groot, groen gazon, waar drie cameliabomen staan. De andere kant van het pad is bos gebleven. Er bloeien witte rozen. Overal bloeien hier de rozen. Langs de perken, om de ramen, in de bakken voor het huis. Ik denk dikwijls aan jou. Het zou een huis voor jou zijn. Jíj hoort hier. Bij zoveel rozen, zoveel geuren. Er is zon en schaduw en een blauwe hemel en de blauwe baai. Ik hoop, dat ik een dochtertje krijg. En dan wilde ik haar naar jou noemen. Dat ze iets van jouw gezondheid en jouw levensblijheid moge hebben. Zó'n dochtertje, in deze tuin, in ons huis tussen de rozen, aan de baai...’

Na de oorlog hoorden wij niets meer van elkaar. In de streek, waar Christiane gewoond had, was de invasie geweest en vrijwel alles was er verwoest. Ik durfde geen navraag te doen. Ik wilde niet weten, wat er misschien voor verschrikkelijks met Christiane gebeurd was.

Jaren later, toen ik toevallig in die buurt kwam, nam ik het besluit door te reizen naar de uithoek van de baai. Ik moest een paar keer overstappen en de treintjes werden steeds primitiever. De stationnetjes verdwenen en werden haltes onder een afdak ergens midden in het veld. Aan één van deze haltes stapte ik uit. Ik vroeg aan een man langs de rails de weg. Hij wees in de verre verte naar een stoffig klimmend pad tussen korenvelden en verdord grasland. Ik beklom het pad. De streek was eenzaam. Er stonden hier weinig ruïnes van de invasie. Blijkbaar was deze uithoek gespaard gebleven. Hier en daar zag ik tussen boomgroepen een oud kasteel schemeren of één van die riante, Franse landhuizen met torentjes en klimop.

‘Heerlijk,’ dacht ik. ‘Heerlijk voor het dochtertje van Christiane.’

Ik ademde een zoete bloemenlucht in. Ik zag de helling met dennen en de kronkelweg, waar de kamperfoelie moest bloeien. Ik kwam aan het lage, witgeverfde toegangshek. De lange oprijlaan was een beetje zanderig. Aan de ene kant lag een groot, groen gazon, waarop drie cameliabomen schaduw gaven. De andere kant was bos gebleven, en daar bloeiden witte rozen. Het was juist, zoals Christiane het geschreven had.

Voor het huis stond, met haar ruggetje naar mij toe, een klein meisje van een jaar of zeven. Zij stond voor een stenen bak met rode rozen. Zij droeg een blauwgeruit jurkje, had een blauwe strik in lange, blonde krullen. Zij droeg witte sokjes en witte schoentjes.

Van het gazon kwam Christiane. Haar blijheid om onze ontmoeting was zo uitbundig, dat ik meteen angstig naar de kwalijke blosjes van opwinding op haar wangen speurde.

‘Nee’ lachte zij. ‘Ik ben veel gezonder geworden. Wat heerlijk, dat je naar hier bent gekomen. Is het geen oord voor jou?’

Ik snoof de rozengeur nog eens op. ‘En voor jouw dochtertje’ zei ik.

[p. 362]

Toen nam Christiane mij bij de hand en leidde mij naar het meisje in het blauwgeruite jurkje, dat nog steeds voor de bloembakken stond.

‘Ik heb haar niet naar jou genoemd’ zei zij. ‘Begrijp je, dit is mijn dochtertje.’

Zij aaide even over de lange krullen en draaide mij toen het gezichtje toe. Het was een idioot kindje.