Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 97

[p. 311]

Engelse letteren
Essay's van T.S. Eliot en Edmund Wilson
door Maurits Engelborghs

T.S. Eliot is niet alleen wat W.H. Auden hem noemt, ‘the greatest poetic influence in the world today’, hij behoort ook tot de allerbeste hedendaagse critici. Selected Essays (Londen, Faber and Faber, 3rd enlarged ed., 516 p., 20 s.) geeft een zeer overzichtelijke keuze uit zijn critisch werk sinds 1917. Het bevat zijn beroemd-geworden ‘Tradition and the Individual Talent’ (1919), ‘The Function of Criticism’ (1923) en ‘Religion and Literature’ (1933), zijn essay's over het Elizabethaans drama, over Dante, de metaphysische dichters, Dryden, Swinburne, Tennyson, de zeer belangrijke studie over Baudelaire.

In zijn voorwoord zegt Eliot onomwonden wat dit boek voor hem betekent: ‘On reviewing the contents of this book, I find myself at times inclined to quarrel with my own judgments. For myself, this book is a kind of historical record of my interests and opinions. As one grows older one may become less dogmatic and pragmatical; but there is no assurance that one becomes wiser; and it is even likely that one becomes less sensitive.’

Niet alleen deze openhartigheid treft ons bij Eliot, maar ook zijn zucht naar precisie. Angstvallig vermijdt hij het gebruik van vage woorden of van woorden in een vage betekenis en één van zijn geliefkoosde procedures is de discussie van één of ander probleem te beginnen met een nauwkeurige definitie van zijn termen. Als criticus is hij boven alles een man van het intellect, die met een bewonderenswaardige helderheid zoekt naar feiten en vandaar naar de meer algemene waarheid. Hij wil aan de critiek een wetenschappelijk karakter geven, hij wenst objectieve criteria en verwerpt het oordeel van de ‘inwendige stem’. De dichter moet zich voor Eliot zozeer van de literatuur uit het verleden bewust zijn, dat ze voor hem actueel, tegenwoordig wordt (‘Tradition and the Individual Talent’). De gegrondheid van deze eis kan betwist worden, maar dat Eliot zelf dit intens bewustzijn van de literaire traditie bereikt heeft, lijdt geen twijfel: daar staat deze prachtige serie opstellen, die hoogtepunten uit de hele Europese literatuur bestrijken, borg voor. Wie deze essay's leest, zou kunnen denken, dat de ontzaglijke eruditie die er in ten toon gespreid wordt, moeilijk te verzoenen is met het scheppend

[p. 312]

werk van de dichter Eliot. Het beste antwoord hierop ligt in zijn eigen poëzie. Deze geeft ook blijk van een enorme belezenheid, maar ze gaat er zelden onder gebukt.

Het belang van deze essay's kan moeilijk overschat worden en met reden mag gezegd dat ze voor een groot deel het poëtisch klimaat van Engeland én Amerika tussen de twee wereldoorlogen hebben bepaald. Tientallen passages uit dit rijke boek zijn het aanhalen overwaard. Een paar korte citaten kunnen hier volstaan. Het eerste komt uit het opstel over Baudelaire: ‘So far as we are human, what we do must be either evil or good; so far as we do evil or good, we are human; and it is better, in a paradoxical way, to do evil than to do nothing: at least, we exist. It is true to say that the glory of man is his capacity for salvation; it is also true to say that his glory is his capacity for damnation. The worst that can be said of most of our malefactors, from statesmen to thieves, is that they are not men enough to be damned’ (p. 429). Ik meen niet dat het ver gezocht is in deze passage de kern te zien van Graham Greene's Brighton Rock. Hij geeft in elk geval zeer goed de grondidee van dit boek weer, en ook aan de andere belangrijke romans van deze auteur schijnt hij niet vreemd te zijn. Het tweede citaat is ontleend aan het essay over Hamlet: ‘The only way of expressing emotion in the form of art is by finding an “objective correlative”; in other words, a set of objects, a situation, a chain of events which shall be the formula of that particular emotion; such that when the external facts, which must terminate in sensory experience, are given, the emotion is immediately evoked’ (p. 145). Het belang van deze theorie, niet alleen voor de poëzie, maar ook voor de roman, is al ruim bewezen door het overvloedig gebruik dat de ernstige critiek er van maakt. Eén voorbeeld: in Forms of Modern Fiction, een recent symposium over de roman, wordt door niet minder dan zeven critici op Eliot's ‘objective correlative’ gesteund.

Een groot deel van deze Selected Essays is aan het drama gewijd. Vooral in het poëtisch drama stelt Eliot al sinds jaren belang. In Poetry and Drama (London, Faber and Faber, 35 p., 7 s. 6 d.) houdt hij zich meer in 't bijzonder met dit onderwerp bezig. Hij gaat uit van Shakespeare, en meer bepaald van Hamlet, om enkele vereisten van de dramatische poëzie te illustreren. Vooral het derde hoofdstuk is interessant, omdat het helemaal op de ontwikkeling van zijn eigen werk in dit genre gebaseerd is. Hierin geeft de auteur een meesterlijke en volstrekt objectieve analyse van zijn eigen versdrama's: Murder in the Cathedral, The Family Reunion en The Cocktail Party. In zijn laatste bladzijden tracht hij het ideaal te omschrijven, waarnaar de dramatische poëzie moet streven: ‘I have before my eyes a kind of mirage of the perfection of verse drama, which would be a design of human action and of words, such as to present at once two aspects of dramatic and of musical order... To go as far in this direction as it is possible to go, without losing that contact with the ordinary everyday world with which drama must come to terms, seems to me the proper aim of dramatic poetry’ (p. 34-5). Poetry and Drama geeft

[p. 313]

ons een klare uiteenzetting van een interessant, maar lang verwaarloosd onderwerp. Met voldoening stellen we vast dat er in Engeland en in Amerika dank zij het werk van Christopher Fry en van Eliot zelf meer en meer aandacht aan besteed wordt.

In Classics and Commercials (London, W.H. Allen, 438 p., 15 s.) heeft een befaamd Amerikaans criticus, Edmund Wilson, literaire artikels gebundeld, die in de veertiger jaren in tijdschriften als de New Yorker, Nation en Partisan Review verschenen zijn. De ‘klassieken’ van zijn titel omvatten Aldous Huxley, J.P. Sartre, Evelyn Waugh, Baudelaire, Kafka en James Joyce. Ook aan de sociale betekenis van het succesboek worden enkele hoofdstukken gewijd. Onder de Amerikaanse auteurs behandelt Wilson o.a. John O'Hara, William Saroyan en John Steinbeck. Zijn keuze is dus wel zeer ruim, maar de critiek zelf laat veel te wensen over. Het standpunt dat Wilson inneemt is uitermate eng en de afwezigheid van elke solide basis in zijn eigen leven schijnt ook aan zijn kritieken alle ernstige grondslag te ontnemen. Ze zijn weinig meer dan een opsomming van feiten, details en anecdoten, maar zelden raken ze de kern van een schrijver of van een werk aan. Daarbij worden ze ontsierd door een massa vooroordelen, die op niets anders dan op onwetendheid wijzen. Wilson heeft echter één goede kant: hij legt zijn kaarten onbeschaamd op tafel. Met iemand die geloofsmysteriën gelijkstelt met de ‘mysteries’ van een goochelaar (p. 150) of ‘a genuine man of God’ eenvoudig een anachronisme noemt (p. 207) weten we direkt waar we aan toe zijn! Deze vooroordelen zijn zo sterk dat ze hem volledig beletten een werk als Belloc's The Path to Rome als kunstwerk te beoordelen. ‘Chesterton and Belloc, for example, seem today mere literary journalists advertising their barbarous prejudices with the rattle of coarse verbal cleverness’ (p. 432), dat is zijn vonnis over de eminentste protagonisten van het katholieke renouveau in Engeland!

Het is vooral in vergelijking met een bundel essay's als deze van Edmund Wilson, dat de onschatbare verdiensten en de meer dan gewone superioriteit van de criticus Eliot tot hun recht komen. Eliot irriteert niet zoals Wilson door zijn vooroordelen, zijn kleinzieligheid en zijn verwarde gedachten. Hij overtuigt door de grondigheid van zijn argumentatie en de luciditeit van zijn stijl. Bij hem krijgen we steeds de indruk dat hij niets zegt, dat hij niet zelf als waar ondervonden heeft. Een grondige lectuur van zijn Selected Essays geeft ons een aantal originele gedachten mee voor het leven. Van Wilson's Classics and Commercials blijven haast niets over dan onverteerde details en wrevel. Eliot's poëzie is richtinggevend geweest voor een hele generatie; van deze poëzie is zijn proza een zo noodzakelijk als passend complement.