Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 96

[p. 636]

De laatste ronde

‘Roeping’ herleeft.

Bijna dertig jaar geleden werd Roeping gesticht en zou, volgens het woord van Dr. Moller, een orgaan zijn van katholieken ‘gewijd aan de schoonheid’, aan de schoonheid alleen. Het aandeel van dit tijdschrift in de culturele emancipatie van Katholiek Nederland, en vooral in de ontwikkeling naar een zuiver artistiek besef, is zeer aanzienlijk geweest. Sinds het in 1946 opnieuw verscheen heeft het tijdschrift een zware crisis doorgemaakt; het kon er niet meer toe komen een staf van belangrijke medewerkers rond zich te scharen en het kon al evenmin in een ruime lezerskring belangstelling wekken. Gelukkig is het tijdschrift, ondanks zijn moeilijkheden, niet gevallen. Thans heeft zich een grondige omwerking in de redactie voorgedaan en steekt het tijdschrift met nieuwe hoop van wal. Het secretariaat der redactie van het nieuwe Roeping wordt waargenomen door Paul Haimon, een jong Limburgs schrijver, en de redactiestaf bestaat uit Gabriel Smit, Pater Molenaar, J.W. Hofstra, Michel van der Plas en Lambert Tegenbos. Uit het eerste nummer blijkt dat Roeping voortaan wil ‘een overzicht geven van al hetgeen door katholieken binnen het Nederlandse taalgebied in letterkundig opzicht wordt voortgebracht’, en dat het hierbij een ruim standpunt wil kiezen over vele bijkomstige tegenstellingen heen.

Deze eerste aflevering, een frisse en smaakvolle uitgave, bevat gedichten van Michel van der Plas, Pierre Kemp, Nico Verhoeven, Harriet Laurey, Gabr. Smit en Tegenbos; een pozastuk van Haimon, en essayistisch-critisch werk van Charles Eyck, Smit, Van Duinkerken en Henri Bruning. Vooral de gedichten van Kemp, een opstel van Van Duinkerken over Christelijke inspiratie in de Romantiek, en enkele aforismen van Bruning zijn waardevol.

Vlaamse poëzie in vertaling.

De Frans-Belgische dichter Etienne Schoonhoven liet een uitvoerige studie verschijnen over Paul Van Ostayen. Introduction à sa poésie. (Ed. des Cahiers 333, Anvers), waaraan hij vooral aan de hand van Van Ostayen's theoretische en critische teksten, zijn opvatting over de poëzie wil belichten. Hij doet dit ook merkwaardig goed. Naar mijn smaak is deze studie weliswaar wat rommelig, van de hak op de tak springend, en de klare lijnen van Van Ostayen's ontwikkelingsgang (voor de kennis van zijn wezen zo belangrijk!) komen er niet tot hun recht, maar zij getuigt anderzijds bij de schrijver voor een authentieke poëtische sensibiliteit en een fijne flair voor het meest typische en belangrijke in Van Ostayen's denken gevoelsleven. Dat sommige historische bizonderheden van zijn poëtische ontwikkeling (als o.m. de geschakeerde invloeden die hij in Duitsland heeft opgedaan) minder tot hun recht komen, is gezien de hoofdzakelijk aesthetisch-critische en niet historische bedoeling van Schoonhoven, van minder belang.

Het tweede gedeelte van dit boek bevat een rijke en fijnzinnige keuze van vertalingen uit Van Ostayen's poëzie in het Frans. Zeggen we zonder meer dat deze vertalingen over het algemeen voortreffelijk zijn. Als voorbeeld laten we hier de vertaling van Het Dorp, een der mooiste gedichten van V.O. volgen:

Le village

Chauve-souris à la nuit
ton haleine n'est-elle pas suspendue à l'haleine d'autrui
si tu comprends ceci le village
et les gens nuitamment à chaque maison
une seule lumière - peut-être chez le curé -
et le long de ta route une vache attardée

[p. 637]

 

A l'angle du fleuve et de la route

 

le vide du village est tel

 

qu'on dirait un navire ancré

 

pour peu de temps

 

 

 

Autour de l'estacade claque

 

l'eau sombre

 

mesurée

 

et plus étrange qu'un meurtre sans cri

 

 

 

Tu sais qu'il n'y a pas de visage

 

ou tu puisses entrer

 

comme dans ta maison

 

 

 

Et tu heurtes partout la surface des choses

 

un miroir de ta solitude

 

un précis de ton court voyage

Mauriac en het katholicisme

De publicatie van Pierre d'achoppement, een moedige en ontroerende biecht van François Mauriac, geeft zijn lezers een klaar inzicht in al wat deze schrijver aan het Christendom verbindt en ook in al de aspecten van het katholicisme, waarmede hij zich niet of moeilijk heeft kunnen verzoenen. In de 15 November-aflevering van La Revue Nouvelle geeft Paul Rostenne, onder de titel François Mauriac et le tourment de la sainteté een goede ontleding van het boek, waarvan hij in volgende passus de meest kenmerkende gedachten aanstreept:

‘Jamais François Mauriac ne s'était avoué en termes aussi explicites qu'en cette Pierre d'achoppement, indispensable désormais à ceux qui voudront jauger son catholicisme. Confession si sincère et si inquiète qu'en dépit du moi haissable elle entraîne notre attention sympathique. Ecoutons Mauriac dès son Avant-Propos: “Je ne cherche d'ailleurs dans ces pages qu'à manifester un état d'esprit. J'y enregistre mes réactions de catholique sans préjuger de leur valeur. Il se peut qu'elles ne témoignent que contre moi-même... Le caractère affectif de ma croyance, qui se manifeste par l'antipathie que m'a toujours inspirée la théologie, m'interdit les audaces où Bloy et Bernanos se laissent entraîner... Je ne m'érige pas en juge de l'Eglise et... c'est moi au contraire qui me livre une fois de plus à leur jugement”. Le caractère affectif de sa croyance: et Mauriac dira plus loin cette “puissance d'adhésion qui me lie à l'Eglise en dépit d'un esprit critique lucide et presque hostile”. Telle est la pierre d'achoppement. Mauriac qui se sent vieillir s'interroge sur la valeur de sa croyance. Fut-il un Tartuffe? La question n'a pu l'inquiéter que parce que son esprit a souvent démenti son coeur, ce coeur qui le poussait à tout admettre de l'Eglise sans contrôle, mais cet esprit qui s'insurgeait contre la “foi-quantité”, contre les pieux mensonges dits en chaire de vérité par un prédicateur qui ne craint pas la contradiction, contre les formes basses de la dévotion de cette vieille femme dont la “patte graisseuse” caresse le pied de saint Antoine, contre la commercialisation du culte de sainte Thérèse et les déviations du culte marial. La Médiation Universelle de la Mère de Dieu, recommandée par l'Eglise en dépit de la lettre de l'enseignement du Christ qui nous a enseigné le Pater “dont chaque parole est une invitation à aller directement à son Père” gêne François Mauriac. Mais, soit dit en passant, cet enseignement du Christ exclut-il l'intervention de sa Mère et le même Christ mourant n'a-t-il pas dit: “Mère, voilà votre fils; fils, voilà votre Mère?” Le Cardinal Mercier a depuis longtemps répondu aux scrupules de Mauriac, dans ses écrits sur Marie Médiatrice. Le “snobisme des Grands Ordres” indigne aussi Mauriac, et la collusion de l'Eglise avec la politique, et ses compromissions avec le siècle. La Pierre d'achoppement est surtout une protestation véhémente contre “l'utilisation, ce vice des clercs” et les “discrets coups de pouce” infligés à la vérité. Le signe d'élection d'un Bernanos, c'est qu'il refusait de s'adapter, d'entrer avec l'Eglise “dans la sinistre farce d'un monde pour qui le Christ n'a pas voulu prier”.

Mais cette Eglise corrompue et déviée, comment tient-elle? L'Eglise est sainte, dit Mauriac, mais ses membres sont pécheurs. Elle ne résiste aux parasites et à la vermine que parce qu'elle est en contact de toutes les minutes avec le Christ Vivant. Foin de la doctrine et de la théologie! Pour Mauriac ne vaut que le “mystère de Dieu en nous”, du Dieu Amour. Et voici les “repentirs” de l'écrivain: si son esprit critique a fait des reproches à l'Eglise c'est que son amour pour Elle faiblissait. N'est-ce pas quand Dieu se retire que les imperfections de l'Eglise nous frappent? Ainsi Mauriac enregistre les réactions de son hérédité janséniste, sans cesse combattue et renaissant sans

[p. 638]

cesse. Ce qui le retient à Pascal c'est l'apologétique de celui-ci basée sur une expérience vécue. “J'attends Dieu en moi par l'expérience que j'ai de Lui”, du Dieu Amour qui “tirera tout à Lui”. Et revoilà Mauriac protestant contre les interprétations restrictives de la formule “Hors de l'Eglise point de salut”, contre la bourgeoisie nantie et indifférente aux misères spirituelles et temporelles du peuple, contre le mépris trop facile témoigné aux athées de bonne foi, “nobles esprits qui auront été séparés de la lumière par l'écran des dévotions basses” et qui sont aux confins de la foi, où les viennent saisir les “ruses de la Miséricorde”.

Ainsi La Pierre d'achoppement est un témoignage à vif du tourment de Mauriac, de sa volonté impuissante à désencombrer les voies de la perfection, de son découragement semblable à celui de Péguy: n'être pas un saint. Purifier la source.’

Johannes Joergensen 85 jaar.

Op 6 November ll. is Johannes Jörgensen 85 geworden te Assisi, waar hij sinds jaren, door ouderdom en ziekte verzwakt, een verborgen leven leidt.

Hij dient tot de grootste figuren uit de Deense letterkunde te worden gerekend. Uit een godsdienstige familie geboren kwam hij in de puberteitsjaren, als aankomend dichter, onder de invloed van Brandes te staan en werd dus op sleeptouw genomen door de bevrijdingsdrang van het naturalisme. Later wijdde hij zich aan de cultus van Nietzsche en de Franse symbolisten. Zijn zin voor het Schone, voor het mysterie van het bestaan en voor zielsinwendigheid, brachten hem tot grote bewondering voor de Franse symbolistische poëzie, en samen met een paar vrienden werd hij ook de pionier van de symbolistische beweging in de Deense letteren. Maar geestelijke rust vond hij niet, tot hij met een Joodse vriend wegzwierf naar Italië. Zijn verblijf in Assisi werd beslissend voor zijn bekering tot het Katholicisme in 1895.

Al is het dichterschap van Jörgensen van betekenis, toch is het buiten het Deense taalgebied weinig of niet doorgedrongen. Na zijn bekering heeft hij zich ook niet hoofdzakelijk meer aan de poëzie gewijd, maar nieuwe wegen gezocht. Hij brak met zijn jonge heidense vrienden Sophus Claussen en Viggo Stuckenberg, met wie hij het poëtisch renouveau in Denemarken had bewerkt, en wijdde zich vooral aan de hagiografie en het reisverhaal. Op beide terreinen heeft hij werk van eerste rang geleverd.

Als reisverhalen zijn Resjesbogen en Pilgrimsbogen bekend en in vele talen vertaald. Ook zijn biografieën over Franciscus, de Heilige Brigitta van Zweden, e.a. zijn de wereld door vertaald.

Zijn autobiografie Mit Livs Legende, waarvan thans een respectabel aantal delen zijn verschenen (minstens zeven), is niet enkel boeiend als relaas van zijn eigen bewogen leven maar als schildering van heel een tijdsgewricht.

Jörgensen verdient niet enkel om de intrinsieke betekenis van zijn werk hier even op zijn 85e jaardag te worden gehuldigd, maar ook omdat hij ons volk en ons land steeds bizonder heeft liefgehad. Toen hij na zijn bekering tot het Katholicisme nog slechts zelden in zijn vaderland verbleef en over Europa rondzwierf, was ons land naast Italië hem een geliefkoosd verblijf.

Bevriend met Mej. Belpaire, leerde hij onze geschiedenis en onze cultuur kennen. In 1913 werd hij hoogleraar in de aesthetiek aan de universiteit te Leuven, maar moest bij het uitbreken van de oorlog de wijk nemen. Zijn boek Klokke Roeland werd een brandend protest tegen de wederrechtelijke inval en de baldadigheden van de Duitsers in ons land tijdens de eerste wereldoorlog. Het boek kende destijds een grote vermaardheid.

Aan Johannes Jörgensen, hoogst verdienstelijk schrijver, vriend van Vlaanderen, nu rustig levend in de zonnige vrede van Umbrië, dicht bij zijn beste vriend Franciscus, nog vele jaren van vrome innige vrede en stille arbeid!

ALB. W.