Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 95

[p. 634]

Taalkundige kroniek
Als een Vlaming Hollands schrijft...
door Dr J.L. Pauwels

Ik weet niet of er nog een land is waar de taalzuiveraars zo hoog in aanzien staan als in Vlaanderen en waar zo eerbiedig en onderdanig naar hun uitspraken wordt geluisterd. De Vlamingen zijn er van overtuigd, dat hun taal(tje) heel wat te wensen overlaat en met zeer veel ijver en goede wil trachten ze het onkruid uit hun niet al te propere taaltuin te wieden. Ze streven naar een ondefinieerbare norm, die men het A.B.N. noemt, en daar dit A.B.N. van Noordnederlandse afkomst is, zal de Vlaming zich graag ‘noordelijk’ oriënteren.

Dat er hierbij ook gevaren dreigen, wil ik aantonen aan de hand van het proza van een jong Vlaams auteur, die een zo vlotte pen hanteert en een paar zo geestige boeken op zijn actief heeft, dat men volmondig zijn schrijverstalent zal erkennen. De stijl die hij schrijft, leent zich heel in 't bijzonder tot het aanwenden der vlotte ‘conversatietaal’ en der gemeenzame, familiare taal. Hierbij staat hij echter op vrij eng Hollands standpunt: hij verbant uit zijn taal bijna systematisch wat Zuidnederlands is⁽¹⁾ en haalt zonder enige kritiek alles binnen wat hem bekend is uit de Hollandse praattaal. Dat de Vlaamse lezers voor wie zijn boeken bestemd zijn, ‘volksmensen’ namelijk, niet altijd kunnen begrijpen wat hij bedoelt en dus ook zijn Hollands gekleurde geestigheden niet kunnen genieten, schijnt hij niet te beseffen. Daarenboven zou hij er moeten aan denken, dat de lezers misschien verkeerd zullen begrijpen en aldus wantaal leren.

Dat dit gevaar volstrekt niet denkbeeldig is, bewijst de auteur zelf op overtuigende wijze, want tientallen woorden en uitdrukkingen die hij uit de Hollandse familiare taal heeft ‘opgescharreld’, - hij zou hier waarschijnlijk ‘opgesnord’ of ‘opgeschommeld’ gebruiken! - heeft hij gedeeltelijk of zelfs helemaal verkeerd begrepen, of gebruikt hij in een van het Hollands taalgebruik afwijkend verband. Van die Hollandse praattaal volgen hier een paar dozijn staaltjes, die ik al grasduinend in een van zijn boeken heb bij elkaar gelezen. Ik stel ze aan de kaak, ofwel omdat ze voor een Vlaamse lezer

(1) Tot zelfs ‘op den buiten’, wat ‘buiten’ wordt. Op een Zuidneerlandisme als ‘hoe heet uw teefken?’ zal men hem zelden betrappen.

[p. 635]

niet zonder meer duidelijk zijn, ofwel, en vooral, omdat ze verkeerd gebruikt zijn.

1.	De Grote Bombarie was voorbij (bedoeld is: oorlog). - Bombarie = (in de volkstaal) beweging, getier, lawaai (Van Dale); het woord betekent of suggereert nooit ‘oorlog’. Wordt het hier gebruikt als reactie tegen het gewestelijk ‘moerlemeie’ (oorlog), na de vorige oorlog in Vlaanderen erg in de mode?
2.	Hun ruiten werden een paar keren aan diggelen geslagen. - Aardewerk of porcelein valt aan diggelen, ruiten vallen aan scherven. Waarom hier niet in (aan) gruizelementen, wat Zuidned. èn goed Nederlands is?
3.	In waarheid, zo langs het lijntje bekeken, is het merkwaardige...???
4.	Een fox-terrier die het land heeft, is nog je reinste snorrepijperij vergeleken met een man die het land heeft. - Snorrepijperij = beuzelarij. Kan een het land hebbende hond ooit een snorrepijperij worden? En een dito man? De bedoeling is ‘is nog maar klein bier vergeleken met...’ Maar dat is Zuidnederlands! Ergo...
5.	Sinds het oorlog is, verveel ik me te hooi en te gras. - Waarschijnlijk wordt bedoeld: vaak, nog al eens, meer dan vroeger. Te hooi en te gras = zelden, op ongeregelde tijden (Van Dale); is dus hier verkeerd gebruikt.
6.	Het gebeurde dat ik de smoor inhad. - Dat begrijpt niet 1% van de Zuidnederlanders!
7.	Ik gaf de kokosnoot een flinke mep met mijn hiel. - Een mep is een slag of klap. Kan men met de hiel een mep geven?
8.	Ze is er vlak op tegen. - Dit misbaksel is een verdere uitwas van de Hollandse verkeerde uitdrukking ‘er iets op tegen hebben’, ook in Vlaanderen, eilaas, niet meer onbekend. Dat gekke op is totaal overbodig in die uitdrukking: men kan alleen (vierkant) tegen iets zijn!
9.	Ik pakte een hamer beet en pardoes! daar kreeg F. gelijk. (Ik sla met een hamer op een kokosnoot die wegvliegt). - De auteur bedoelt pardaf of pardoef (klanknabootsingen). Pardoes = hals over kop, zonder zich te bedenken (Van Dale), b.v. hij sprong pardoes in het water.
10.	E. kwam het geval gadeslaan.
11.	E. snapte het, later zal ze een pientere, uitgestudeerde eega wezen.
12.	Allerlei buitenissige bewegingen uitvoeren. - Zegt men dat van bewegingen?
13.	Gans haar knusse woning naar de Arabieren! - Wij zeggen ‘naar de vaantjes’.
14.	Wat voor een jool de loeder er in vindt de mensen zo te pesten? - Is ‘plezier, pret, genoegen’ te banaal?
15.	Hun vader moet in zijn vlegeljaren een vogel op een tak geweest zijn.
16.	Nu F. zorgvuldig de darmen heeft gezalfd (lekker heeft gegeten).
17.	Ik heb ze al in 't peil gekregen.
18.	Het zijn je reinste bomen van kerels. - Ons ‘echte bomen van kerels’

[p. 636]

	doet het hem zeker niet? Even verder in ‘dat is uw reinste liefdesstrategie’ steken de oren van de Zuidnederlander er weer door.
19.	Men mag op een huwelijksbanket stevig buffelen.
20.	We hebben ze zodanig in het touw gehouden dat ze schier aan duigen vielen. - Ik ken alleen ‘in touw zijn’,
21.	Om de dochter van moeders achterneef onder de twaalf hier aanwezige blondines te herkennen, is wel een akefietje. - Bedoeld wordt klaarblijkelijk ‘is wel een moeilijk geval’. Akefietje betekent wel ‘lastig werk’, maar een dat men ongaarne verricht. Dus hier onjuist gebruikt.
22.	Die (cocktail) is ook geen wisjewasje!!
23.	'k Zou mezelf een oorvijg kunnen aansmeren!!! Dat is wel zeer erg.
24.	A. kijkt N. verwonderd aan, maakt zo'n grappig tierlantijntje en zegt... - We kunnen moeilijk raden wat hier bedoeld wordt; Van Dale laat ons totaal in de steek.

Zo zou ik nog lang kunnen doorgaan en vele bladzijden vullen om aan te tonen dat deze auteur, al is hij nog zo'n knap verteller, graag pronkt met pauweveren. De Hollandse pluimen, als versiering bedoeld, staan eilaas meestal te losjes en vaak helemaal verkeerd ingeplant op zijn Vlaamse ‘body’. Al dat ontleend goedje wekt over 't algemeen de indruk enigszins gezocht of geforceerd, soms zelfs met de haren er bij gesleurd te zijn.

Waar onze Vlaamse auteurs vlotte omgangstaal willen schrijven, zullen de meesten er goed aan doen aan de specifiek Hollandse praattaal, die trouwens in veel gevallen bij hun stijl past ‘als een tang op een varken’, geen of slechts een zeer bescheiden plaats te gunnen. Graag erken ik, dat sommige Vlamingen zich de familiare vorm uit het Noorden min of meer eigen hebben gemaakt, maar het gevaar van vergissingen en misgrepen blijft hun toch als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen!

Deze korte bijdrage (lees: schoolmeesterij) is alleen bedoeld als een waarschuwing tegen dat gevaar.