Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 95

[p. 637]

De laatste ronde

Een slechte Hemingway?

De jongste roman van Hemingway, waarop men al jaren met spanning gewacht heeft, is zoals zovele aardse aspiraties een tegenvaller geworden; het is zelfs een dubbele misval, want niet alleen verspeelt de literatuur er een groot werk mee, maar het betekent eveneens, dat er een stilstand in de geestelijke ontwikkeling van Hemingway getreden is. Een boek van Hemingway is inderdaad meer dan een onderhoudend verhaal of een stylistisch pronkstuk, het is een persoonlijke boodschap, een gezondheidsbulletijn van zijn ziel.

‘Across the River and into the Trees’ betekent geen nieuwe étape in zijn psychische evolutie die tot dusver zeer merkwaardig was. Hij heeft zich immers langzaam maar zeker ontworsteld aan het nihilisme, waarin de 1ste Wereldoorlog hem gedreven had: zijn moeizaam zoeken naar richting en zijn weervinden van een positieve levensbeschouwing in ‘For Whom the Bell Tolls’ deden zelfs verhopen, dat hij nog verder de weg naar God zou opgaan - de geruchten over zijn bekering komen zo regelmatig weer als de seizoenen.

Geestelijk is zijn nieuwe roman een achteruitgang: in plaats van de woorden van een wijsgeer, hoort men er slechts het geschimp in van een wrokkige oude soldaat. Colonel Cantrell, de held van ‘Across the River and into the Trees’ noemt zich ergens ‘de onrechtvaardige, bittere criticaster die van iedereen kwaad spreekt’ en de Hemingway van dit nieuwe boek is niet beter te typeren dan met zijn eigen woorden. Hij geeft inderdaad op alles en nog wat af: op de Paus en op de Belgen, op Truman en Montgomery, op Eisenhower en op zijn vorige vrouw, op de Engelsen en op militaire geheimen, enz... enz...

Op deze nieuwe trek na, vindt men in ‘Across the River and into the Trees’ de oude Hemingway weer, met zijn verering van de liefde, van oorlog en jacht en lekker eten, met zijn maniërismen, met zijn verheerlijken van een stoïcijnse houding tegenover de dood en met zijn storende brutaliteit - wanneer hij in symbolische taal, maar zeer precies, het minnekozen van zijn helden weergeeft.

Literair is ‘Across the River and into the Trees’ niet veel zaaks. De liefdeshistorie van Richard Cantrell, een Amerikaans kolonel met een 18-jarige Venetiaanse Contessa is wel tragisch en ze zou zeer roerend kunnen zijn, indien ze beter ware uitgewerkt. Ze bestaat inderdaad voor drie kwart uit dialoog en ze speelt zich meestal in restaurants af, zodat E.B. White de nieuwe roman van Hemingway in ‘The New Yorker’ parodieerde als ‘Across the Street and into the Grill’. De oorlogsscènes die Hemingway gewoonlijk het best liggen, zijn hier slechts weinigzeggende episodes gebleven en wanneer men ze vergelijkt met die van zijn vorig werk, blijkt hoe onvoldragen of hoe verkeerd aangepakt ‘Across the River and into the Trees’ wel is.

De stijl van het boek is de oude ijsbergenstijl die Hemingway in ‘For Whom the Bell Tolls’ opgegeven had en die de actie soms zo scherp tekent als hanteerde Hemingway een droge naald en die details weergeeft met de preciesheid van een Japanse prent.

Wat de drie enige verdedigers van ‘Across the River and into the Trees’ (Faulkner, Waugh en O'Hara) ook mogen beweren, het boek is zo onmogelijk als zijn titel, doch rechtvaardigheidshalve moet men hier aan toevoegen, dat Hemingway op zijn slechtst nog stukken beter is dan de meeste schrijvers op hun best.

JOS VAN DER STEEN.

[p. 638]

Nobelprijs aan Faulkner

Met de Nobelprijs aan William Faulkner toe te kennen, werd een van de grootste romanciers van onze tijd bekroond, doch een van de minst populaire. De ingewikkelde bouw van zijn romans, zijn zucht tot experimenteren en zijn paragrafenlange zinnen maken het werk van Faulkner ontoegankelijk voor de doorsnee-lezer en bovendien worden vele lezers afgeschrift door de ontaarding, die het centrale thema van zijn werk is. Het verval van de aristocratie in het Zuiden van de V.S., het ineenstorten van de oude herenmoraal en van de oude beschaving heeft inderdaad geweldige gevolgen gehad en de geestelijke, morele en physische degeneratie ging gepaard met moord en bloedschande, zwakzinnigheid en macabere excentriciteit. De epigonen van Faulkner, zowel in Frankrijk als in Amerika, hebben echter al te zeer oog gehad voor de pessimistische en de ziekelijke sfeer van zijn oeuvre en men heeft er schijnbaar de gezonde kanten geheel van vergeten.

De grootste prestatie van Faulkner is zijn schepping geweest van een mythisch Zuiders graafschap, dat de Faulkner-lezer zo vertrouwd is als zijn eigen omgeving en dat met zijn 15.611 zielen en zijn oppervlakte van 2.400 vierkante mijlen een levende streek geworden is. Merkwaardig is vooral dat deze schepping zonder systematiek en zonder opzettelijke thematische of chronologische eenheid gebeurde, wat de natuurlijkheid slechts in de hand werkte.

In zijn grote reeks helden die tot alle standen van de maatschappij behoren, van de oude Sartoris af tot de laagste neger, geeft Faulkner blijk van een Shakespeareaanse veelzijdigheid en zijn oeuvre vertoont ieder aspect van het menselijk hart: pathos en humor, drama en verpozing, trouw en verraad, liefde en moord.

Even hoogstaand als de inhoud is de vorm van het werk van Faulkner. Vooral zijn sterk poëtische, machtige stijl die soms rhetorisch en ook wel zakelijk is, bezit een ongekende kracht en persoonlijkheid: vooral zij, die zich de stijl van de Amerikaanse literatuur als een monopolie van Hemingway indenken, zullen verbaasd staan over de vorstelijke pracht van die van Faulkner.

Men moet bovendien hulde brengen aan de artistieke integriteit van Faulkner die nooit aan een enkel van zijn maniërismen of experimenten heeft willen verzaken om wille van geld of faam, iets wat vooral in de V.S. waar er fortuinen te verdienen zijn voor een schrijver die een min of meer populaire toon weet aan te slaan, een zeer grote en bewonderenswaardige prestatie is.

JOS VAN DER STEEN.

Overlijden van Edna St. Vincent Millay

Op 58-jarige leeftijd overleed in October j.l. de Amerikaanse dichteres, Edna St. Vincent Millay - rond 1920 een van de meest vooraanstaande figuren van de Amerikaanse letteren. Zij was een openbaring toen in 1912 haar eerste gedicht, ‘Renascence’ in een anthologie verscheen en het 20-jarig meisje trok naar de universiteit als een befaamde dichteres. Na haar studies ging zij te New York wonen, in Greenwich Village, de kunstenaarswijk, en nu verscheen naast haar ‘jeugdige ongekunsteldheid en eeuwige revelatie’ (Untermeyer) een nieuw element in haar poëzie: een guitige vrijpostigheid. ‘First Fig’ uit haar tweede verzenbundel ‘A Few Figs from Thistles’ werd zelfs het credo van de bohémiens van Greenwich Village:

‘My candle burns at both ends;

It will not last the night;

But ah, my foes, and oh, my friends -

It gives a lovely light!’

‘Second Fig’ was even overmoedig:

‘Safe upon the solid rock the ugly

houses stand:

Come and see my shining palace built

upon the sand!’

Met haar volgende verzenbundels ‘Second April’ (1921) en ‘The Harp-Weaver’ (1923) kende ze zeer veel succes, vooral omdat haar ongekunstelde lyrische verzen gunstig afstaken tegen de expressionistische experimenten van die tijd. Met haar sonnetten waagde ze het de klok driehonderd jaar achteruit te zetten en ze dichtte ze in zuiver Shakespeareaanse traditie en zelfs in een anachronistische Elisabethaanse taal.

Na de jaren '30 heeft Edna St. Vincent Millay nog weinig bijzonders gepresteerd

[p. 639]

vooral niet, wanneer ze het domein van de lyriek verliet om sociale en vaderlandse verzen te schrijven.

Ze zal echter steeds herdacht worden als een der oorspronkelijkste dichters van de Amerikaanse literatuur om de frisheid en de natuurlijkheid van haar vers en de intensiteit en de diversiteit van haar lyriek, die niet alleen passie kende, maar waar ook humor, levensberusting en een fijnzinnige liefde voor de natuur een plaats in vonden! Moge zij de rust vinden, die ze zocht toen ze in ‘Journey’ dichtte:

‘Ah, could I lay me down in this

long grass

And close my eyes and let the quiet

wind

Blow over me - I am so tired, so tired
Of passing pleasant places!...’

JOS VAN DER STEEN.

Vijftig jaar na de dood van Oscar Wilde

De vijftigste verjaardag van Wilde's heengaan vond in onze letteren omzeggens geen weerklank. Bij deze gelegenheid verscheen echter een vertaling van Wilde's Ballad of Reading Goal door J.L. De Belder en Lode Badts (Uitg. De Eenhoorn, Lier). Deze vertaling blijft geheel in de toonaard van het origineel, teder en bitter, ontroerend en eenvoudig, pathetisch en wanhopig. Nergens stoort de gedachte dat hier enkel werd vertaald. Nochtans toont een vergelijking met het origineel ook aan dat de vertalers het vers van Wilde vereenvoudigd hebben. Menige nerveuze toets van Wilde's verfijnd-decadente techniek hebben zij opgelost in rondere hollandsheid:

Een strofe als:

‘While some coarse-mouthed Doctor

gloats, and notes

each new and nerve-twitched pose,
fingering a watch, whose little ticks
are like horrible hammer-blows.’

wordt veel versimpelend:

‘Terwijl een barse dokter gluurt,
zijn houding bestudeert -
een uurwerk in de hand, waarvan
't getik hem enerveert.’

Een uitdrukking als ‘the world had thrust us from its heart’ wordt: ‘De wereld had ons weggestuurd’ en een cynisch vers als:

And by each side a warder walked
For fear the man might die...

wordt met verlies van zijn opperste wreedheid:

Aan iedre zij een waker ging,
En met hen ging de dood.

Nochtans is deze vertaling, in haar geheel, goed geslaagd

C. D'HAEN.

Stand van de Italiaanse roman

In een der jongste nrs. van Trivium (Jg. VII, 2) schrijft Carlo Bo een overzichtelijk artikel over de hedendaagse Italiaanse romanliteratuur, De toestand blijkt daar vrij verward te zijn zodat het niet mogelijk is een algemene levensinterpretatie te zien in het geheel van de romanproductie, die tussen 1920 en 1950 verscheen. Voor de meesten dezer auteurs ligt hun beginpunt in de poëzie of het essay, en de roman is een eindpunt, een compromis.

In de eerste decade na '20 kwam het werk van Bacchelli en Palazzeschi; in de tweede dat van Moravia, Vittorini, Landolfi, Piovene, Buzzati, Quarantotti-Gambini, Bilenchi; in de laatste decade kwam Pratolini.

Van de schrijvers uit de eerste decade kwam Palazzeschi van de poëzie over naar de roman, wat zeer goed merkbaar is in zijn romans Il Codice di Perelà en zijn Fratelli Cuccoli. In zijn volgende roman Le Sorelli Materassi is er echte psychologie. Zijn personages zijn echter nooit autonoom, ze staan nauw in verband met de sentimentele geschiedenis van hun auteur. Zij zijn half-fantastische figuren, die slechts half leven. Bacchelli van zijn kant ondervraagt en interpreteert de geschiedenis. In zijn Lo Sguardo di Gèsu is de visie op het leven diep en totaal. De klassieke formule van de roman, zoals zij afgeleid kan worden uit de grote achttiend-eeuwse Fransen, is hem van geen dienst geweest; de werkelijkheid wordt bij hem tot één interpretatie herleid. Een sterke roman is Una passione coniugale. Gedurende te lange jaren bleven de Italianen, volgens Bo, gefascineerd door de ‘perfecte bladzijde’ en de taal-rhetorica. Een der verdiensten van Bacchelli is dat hij in de Italiaanse roman de overgang naar de echt-levende roman voltrekt.

Onder de schrijvers van de tweede decade voert A. Moravia ons in de provincie-kring; in Gli Indifferenti heeft hij eenvoudig het dramatische leven van een familie blootgelegd.

[p. 640]

Hij zwicht alle subtiliteit en alle moderne snufjes, maar hij is de eerste die de Italiaanse roman confronteert met de Italiaanse maatschappij. Met hem heeft de sentimentele ontspanning afgedaan, en werd afgerekend met de verwarring tussen roman en poëzie of critiek. Van zijn kant heeft Landolfi oorspronkelijkheid en kracht getoond in zijn roman Maria Giuseppa (1939). Hij is een voorzichtige critische geest, niet de man van de quantiteit maar van de qualiteit, die zijn natuur tot het uiterste bedwingen kan. In zijn werk heerst een elegante perfectie, evenwicht van vrijheid en spel. E. Vittorini is een edelmoediger natuur, die in zich zulke dosis goede trouw en onschuld draagt dat hij de lezers enigszins uit het veld slaat. Vol enthousiasme en concrete mensenliefde schreef hij in 1936 zijn Conversazione in Sicilia. Hij is voorzeker een sterk verteller, die het hart der dingen raakt. De romancier R. Bilenchi werkt sinds jaren niet meer. Voor hem is schrijven een koude balans-operatie. Zijn Il Conservatorio di Santa Teresa is een der sleutel-boeken van de laatste jaren. Onder de romanschrijvers van die generatie vermeldt Carlo Bo verder nog Piovene, die niet geboeid wordt door de waarheid der dingen maar door het spel van de schone schijn. In zijn Lettero di una Novizia zien wij dat de passie voor hem werkelijk de belangrijkste is van alle geschapen dingen.

Onder de jongeren wordt D. Buzzati als een der ernstigste genoemd, die met heel veel, misschien te veel, maat en berekening werkt; terwijl Quarantotti-Gambini in Rosa Rossa een psychologisch auteur is met verzorgde literaire vorming, zoals ook Pratolini.

Woorden van Bernanos

In een der jongste nrs. van Esprit publiceert Albert Beguin enkele brieven die Georges Bernanos tijdens de oorlog, in Brazilië verblijvend, aldaar schreef aan de Braziliaanse schrijver en geleerde Amoroso Lima. Uit deze merkwaardige brieven een paar citaten:

- ‘Lorsqu'on a dit non pas seulement ce qu'on pense, mais tout ce qu'on pense, on connaît une forme très amère de la solitude intérieure. Ceux qui savent garder jalousement une part de la vérité dont ils disposent, peuvent du moins s'en nourrir en secret. Les autres, ayant tout donné, se sentent bien vides.’

- ‘Je ne voudrais pas régler ma vie sur des conventions, même respectables.’

- ‘La liberté que l'Eglise nous laisse est un bien positif, un droit positif que nous avons le devoir d'utiliser pour sa gloire, au lieu de l'enfouir comme le talent de l'Evangile. Il y a un risque, soit. Mais l'obéissance aveugle, en dehors de la vocation religieuse, a aussi ses risques. Il y a du risque dans tout. Il faut accepter humblement ce risque. La vertu de la force nous a été donnée pour cela.’

Taak van de schrijver

De Franse criticus Albert Béguin, vriend van Em. Mounier, heeft zo pas na het afsterven van de diep-betreurde Mounier de leiding van zijn tijdschrift Esprit op zich genomen. In het November-nummer schrijft hij een soort programma-verklaring, waaruit wij volgende nuchtere en pertinente beschouwingen over de taak van de schrijver en intellectueel citeren: ‘Certes, il est des heures où l'homme qui écrit doit professer publiquement l'élection qu'il fait devant l'histoire en cours. Mais, en dehors de ces moments exceptionnels, son métier n'est pas de distribuer des mots d'ordre ou de proclamer des adhésions. Si chacun, et les intellectuels d'abord, consentait à faire son métier, tout irait sans doute un peu moins mal dans le monde. Le mot de métier, le mot d'intellectuel aussi, devraient être restitués à leur humble noblesse. L'intellectuel, depuis quelques années, entretient une mauvaise conscience suspecte - au moins autant que pouvait l'être jadis son égoiste bonne conscience - et il croit perdre son temps ou manquer à son devoir lorsqu'il s'adonne à ces tâches d'approfondissement qui sont les siennes, ou à cet excercice de l'expression qui est ce qu'il peut donner de meilleur aux autres. Si notre civilisation en décombres doit faire place à une autre civilisation, celle-ci sera une civilisation du travail. Dans le monde du travail il y a une place pour le travail de l'esprit, qui n'est pas une place en marge ni subordonnée.’