Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 95

[p. 505]

De laatste ronde

Onze letterkunde door een Parijse bril

De Revue encyclopédique ‘Larousse mensuel’ wijdt regelmatig synthetische artikels aan vraagstukken van alle slag en doet hiervoor beroep op specialisten. In het Februarinummer van dit jaar werd aldus een overzichtelijk artikel gewijd aan de ‘Littérature française contemporaine de Belgique’ en in het nummer van Mei aan de ‘Littérature flamande contemporaine de Belgique’. Beide opstellen zijn van de hand van dhr Léon Bocquet.

In het laatstgenoemd artikel wordt er ons kond gedaan dat er in België een beweging bestaat van Vlaamse letteren, ‘dites d'expression néerlandaise’. Deze benaming is volgens steller echter onjuist vermits, zegt hij, de meeste schrijvers der Zuidelijke Nederlanden zich van hun dialect ‘aux nombreuses variétés’ bedienen! De Vlaamse letterkunde geniet dan ook maar een beperkte bekendheid omdat alleen gespecialiseerde taalkundigen haar in de oorspronkelijke versie kunnen benaderen! De bestaande Franse vertalingen werden haast alle bezorgd door Fransschrijvende Belgen en te Brussel uitgegeven voor binnenlands gebruik zodat ze nooit het grote Franse publiek hebben bereikt. De reden hiervan ligt misschien wel in het feit, schrijft dhr Bocquet, dat de Vlaamse schrijvers terecht of ten onrechte, de reputatie hebben vijandig te staan tegenover de uitstralingen van de Franse taal en kultuur. Welke richting de Vlaamse letterkunde later ook moge uitgegaan zijn, in het begin had zij in elk geval geen separatistische of anti-Franse tendenz. ‘Il est même piquant de souligner que l'un de ses pionniers, Heindrik (sic) Conscience était de bonne souche française et bisontine par son père’. Het Europees succes dat hij kende beantwoordt niet aan de waarde van zijn werk.

Na er op gewezen te hebben dat de litteraire beweging in den beginne door katholieken werd in 't leven geroepen en dat haar voornaamste vertegenwoordigers seculiere plattelandsgeestelijken waren, noemt de schrijver: G. Gezelle, A. Van Hee en Hugo Verriest. Zij hebben ‘l'antique langage du terroir’ verjongd en verdedigd tegen het Nederlands dat helemaal onder Duitse invloed staat...! Albrecht Rodenbach werd dan de standaarddrager van de Vlaamse eisen.

Dhr Bocquet wijdt dan een tiental lijnen vol bewondering aan Gezelle ‘l'honneur et la gloire des Flandres’ om dan dubbel zoveel aandacht te besteden aan een ons onbekend literator: Ernest Hosten. Deze geleerde archivaris (wiens foto ons wordt gegeven samen met die van Streuvels, Van de Woestijne, Timmermans en Walschap) heeft de grote verdienste de aandacht te hebben gevestigd op Alfons Van Hée, wiens volksalmanak ‘'t Manneke uit de Manne’ (sic) een lovende vermelding krijgt.

Het overzicht vermeldt dan Maurits Sabbe, de schakel tussen de voorlopers en de Renaissance der Vlaamse letteren, die in Van Nu en Straks belichaamd wordt. Onder de invloed van Vermeylen werd Cyriel Buysse daar een vruchtbaar landelijk verteller. Van Stijn Streuvels worden ‘De Oogst’ en ‘De Vlaaschard’ (sic!) geciteerd en aan zijn werk wordt een bondige typering gewijd.

Stadsschrijvers zijn Toussaint van Boelaere en Herman Teirlynck. Laatstgenoemde schreef ‘Mynheer Serjanzoom’ en ‘Maria Spermalie’. In dezelfde trant schrijft Willem Elsschot, die slechts door een zeer beperkte elite wordt gelezen.

Met het werk van Felix Timmermans is

[p. 506]

dhr Bocquet een ietsje beter bekend. Hij karakteriseert in enkele lijnen ‘Pallieter’ en vermeldt ook ‘Boerenpsalm’ en ‘De zeer schone uren van juffrow (sic!) Symforosa begijntje’. Ernest Claes heeft bij het middelmatig publiek succes behaald met ‘De Witte’, ‘amusante narration des espiègleries sans finesse d'un gamin’. Mauritz Roelants vertegenwoordigt de psychologische roman met ‘Komen en Gaan’, ‘Het leven dat wij droomden’ en ‘Alles komt terreht’. Gerard Walschap ging nog verder op het gebied der ontledende zielkunde. Het enig van hem vermelde werk is ‘Houtekiet’, dat ophef maakte en waarvan de held wel het portret van de schrijver zou kunnen zijn!!!

Van Karel Van de Woestijne weet dhr Bocquet iets meer te vertellen, wellicht omdat G. Van Severen over deze dichter in het Frans een boekje heeft geschreven. Hij citeert ‘De Moedderen Man’, ‘Het Bergmeer’, ‘Substrata’ en ‘Het Zatte Hart’ en bepaalt in enkele juiste opmerkingen het werk van deze dichter. Zijn gestalte beheerst de jongere en latere dichters, zowel die van Vlaamsche Arbend(!) als van de modernisten, waarvan André de Ridder de groepsleider is. Zij hebben voorlopers als Prosper Van Langendonck, Karel van den Oever of Paul van Ostayen in de schaduw verdrongen. Ook de dichters van de tijdschriften ‘De Storm’ (sic!) en ‘Ruimte’ zijn op het achterplan geraakt, zelfs Wies Moens.

Dhr Bocquet acteert dan onze armoede aan vrouwelijke poëzie. Wij zouden maar drie of vier dichteressen hebben (Julia Tulkens, Lisbeth van Thillo) plus Alice Nahon, ‘d'une écoeurante sentimentalité’. Daarentegen zijn we rijk aan dramaturgen. Na de epische ‘Starkadd’ van Alfred Hegenscheidt hebben bijna alle Van Nu en Straksers voor het toneel geschreven. Nog rijker is onze letterkunde aan beroeps- en gelegenheidskritici. De Sainte Beuve van de wedergeboorte is August Vermeylen, die ‘De Wendelende Jood’, ‘Van Gezelle tot Van Heden’ en ‘Beschonwingen’ op zijn actief heeft. Van de scheppende kritiek worden dan vermeld: Urbain van de Woorde met ‘'K Heb menig uur big U’ en Reymond Herreman met ‘Zeg mij hoe gij Lest’ en ‘Vergiet miet te leven’. Jan Scheppens van zijn kant schrijft over mensen en boeken in Hollandse, Belgische en Franse tijdschriften.

Dit is de uitleg, besluit dhr Bocquet, voor de expansie van de Vlaamse letterkunde der laatste halve eeuw. Langzamerhand drong ze door in de aanvankelijk weerbarstige Nederlandse letterkunde en nu tracht ze langzaam een plaats te veroveren in het koor der Europese letteren.

Alle commentaar lijkt ons bij dit onevenwichtig, onvolledig en verouderd overzicht overbodig. Hoe dikwijls berust de beoordeling van onze letterkunde in het buitenland in onkundige handen. Wij twijfelen niet aan de goede wil van dhr L. Bocquet maar met goede intenties schrijft men geen goede kritieken. Wij verdenken er hem trouwens zeer sterk van zich uitsluitend op Franse bronnen te heben gesteund en zelf geen letter Nederlands te kennen. De fantaisistische schrijfwijze van de Nederlandse namen en titels, die wij trouw hebben overgenomen, lijkt ons hiervoor reeds een bewijs. Nochtans had dhr Bocquet in een andere uitgave van de Larousse, in de Memento, zijn licht kunnen gaan opsteken. In de uitgave van 1936 behandelt R. Herreman de ‘Littérature belge d'expression flamande’ vollediger en moderner dan dhr Bocquet het veertien jaar later in zijn up to date voorgesteld overzicht doet. Wellicht wordt morgen de inhoud van zijn synthetisch artikel door een ander buitenlands tijdschrift overgenomen en op deze manier dan wordt de reputatie van onze letterkunde gemaakt. Want als men te Parijs reeds zo onvolledig en oppervlakkig is ingelicht wat moet het dan te Londen en te New-York wel niet zijn?

J.F.