Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 95

[p. 126]

Boekbesprekingen

Godsdienstige literatuur

De interessante collectie heiligenlevens ‘Met de heiligen het jaar rond’ (uitg. Heideland, Hasselt), waarvan wij de eerste twee delen reeds hebben aanbevolen, werd met de publicatie van twee nieuwe delen voltooid. Prijs per deel van ca. 400 blz.: 275 fr.

Een der meest boeiende heiligenlevens is wel dat van Vincentius à Paulo. Over deze sympathieke heilige bestond reeds een uitgebreide literatuur, die N. Van Rooy heeft aangevuld met een nieuw levensverhaal ‘Monsieur Vincent’ (uitg. Pax, 's Gravenhage - 't Groeit, Antwerpen). De schrijver, die door zijn warm en dapper boek over Ozanam gunstige reputatie verwierf, biedt ons een historische roman, die solied op de bronnen is gefundeerd en waarlijk leeft. Naast de doorlichting van Vincent's goede ziel, komt het zéér bewogen tijdsbeeld goed tot zijn recht. In deze bittere en liefdeloze tijd moge dit levende getuigenis van menselijke goedheid en christelijke barmhartigheid vele lezers bezielen.

Een zeer hoogstaand werk in de moderne hagiografie is de levensbeschrijving van Sint Lidwina van Schiedam door J.B. Möller, die thans in 2e druk verschijnt (uitg. Pax, 's Gravenhage - 't Groeit, Antwerpen. Prijs: 239 fr.). Een veelzijdig en mooi-geschreven boek, dat niet enkel grondig inzicht schenkt over godsvrucht en geestelijke opvattingen van de mystieke lijderes, maar meteen een ruim cultuurhistorisch beeld schetst van haar tijd, met bovendien verheven beschouwingen over de mystieke leer. Een meesterwerk in de Nederlandse hagiografie!

De onvermoeibare Mgr Cruysberghs liet een drietal nieuwe werken verschijnen. Een bundel ‘Spiegelverhaaltjes’ (Uitg. Boerenbond, Leuven) brengt volkse schetsen en vertellingen, die uitmunten door gemoedelijke eenvoud en die, naast hun moraliserende tendenz, getuigen van frisse vertelkunst en soms tintelende humor. ‘Christus en zijn Priester’ (Uitg. 't Groeit, Antwerpen) biedt een reeks godvruchtige meditaties, die samen de inhoud vormen van een retraite voor diocesane geestelijken. De diepe vroomheid en het apostolaatsvuur van de schrijver komen hier nogmaals aan het licht, naast zijn rijp en evenwichtig levensinzicht en zijn doorleefde kennis van de H. Schrift en de theologisch-ascetische literatuur. ‘Vrome Haard’ (Uitg. 't Groeit) is een bundel godsdienstige radio-causeries, waarin de christelijke opvatting van huwelijk en familieleven wordt behandeld. In een tijd, waarin de ontwrichting van huwelijks- en gezinsleven zich dreigt te ontwikkelen tot een zedelijke en maatschappelijke catastroof, verdient dit kerngezond boekje de warmste aanbeveling.

Het jongste boek van Benoit de Moustier ‘Met de Mystieken van Overzee’ (Uitg. P. Brand, Hilversum. Prijs: 105 fr.) maakt ons vertrouwd met de meest levende en eigenaardige aspecten van de Engelse mystieke literatuur in de Middeleeuwen, die tot nog toe in onze gewesten te weinig aandacht kreeg. De schrijver biedt ons vertalingen uit het werk van S. Aelred, Richard Rolle, S. Thomas More, uit ‘The Cloud of Unknowning’, e.v.a. Zijn doel is door de lezing van deze fragmenten aan zijn tijdgenoten hulp in het geestelijk leven te verschaffen. De gebloemleesde fragmenten worden begeleid met belangwekkende historische en mystiek-theologische beschouwingen over persoon, werk en geest van deze schrijvers. Voor wie met de schatten van de vroege Engelse mystiek niet vertrouwd is, zal dit boek een ware

[p. 127]

openbaring zijn van onvermoede rijkdom, waarin de meest verheven beschouwing gepaard gaat met die innemende Engelse realiteitszin. Zoals A. Van Duinkerken in zijn Inleiding tot dit werk aanstipt is de grote verrassing van dit boek hoe in de Engelse mystiek, door dit huwelijk van zuiverste religieuze beleving met de menselijke deugden van gezelligheid, werkelijkheidszin en humor, de innigste vereniging met God opbloeit in een ‘veredelde humaniteit’.

Twee nieuwe afleveringen van de ‘Etudes Carmélitaines’ zijn verschenen (Ed. Desclée-De Brouwer, Brugge-Parijs): ‘Trouble et Lumière’ en ‘Technique et Contemplation’. Ze bevatten de verslagen van het 5e Intern. Congres voor godsdienstpsychologie, dat onder leiding van R.P. Bruno in September 1948 te Avon-Fontainebleau werd gehouden. Zij zijn voor allen die zich van ver of nabij interesseren aan de psychologie van godsdienst en godsdienstig beleven van 't allergrootste belang. ‘Pour pouvoir mener la vie spirituelle il faut une liberté non seulement morale mais psychologique’. Wars van doctrinaire schoolsheid wordt dit thema hier veelzijdig belicht, niet enkel door theologen en specialisten in de mystiek en ascetiek, maar ook door godsdienstwijsgeren, psychologen en psychiaters van verscheidene richting. Indiërs, protestanten, katholieke theologen, psycho-analysten en wijsgeren, geneesheren en biechtvaders komen er aan 't woord. Enorm rijk zijn deze bundels van de ‘Etudes Carmélitaines’ en men voelt er, zoals steeds, de polsslag van het levende religieuze denken van déze tijd. Wel is, bij dit verregaande eclectisme, het gevaar niet denkbeeldig dat de synthese uit het oog verloren wordt. Maar ongetwijfeld is toch de bedoeling deze, na alzijdig onderzoek en open denken, eens te vinden.

Een boek voor deze tijd is ook ‘Le Psaume dans la Ville’ (Ed. Casterman, Tournai-Paris) van Jac. Biebuyck. Reeds in zijn ‘Journal d'un chrétien’ heeft deze Belgische auteur zich doen kennen als een schrijver met dichterlijk talent en diep-christelijk gedachtenleven. Zijn laatste boek, dat door Gustave Thibon wordt ingeleid, is van nabij met het christelijk realisme van deze Fransman verwant. Godsdienstigheid is voor J. Biebuyck geen wereldontvluchting maar een doordringen tot heel de werkelijkheid van het bestaan met bovennatuurlijke liefde. Zijn hymnen tot het werk en het lijden, de vrouw en het kind worden dan ook doorgloeid met een vurig vertrouwen in het leven, een integrale en vlammende levensbevestiging, die in alles God looft en bemint. Biebuyck schrijft een geladen proza, stoer en soms vlammend-nerveus, hard en wild. Zijn volstrekte oprechtheid en zijn vurig enthousiasme zullen iedereen aangrijpen. ‘Témoignage brut - et parfois brutal - rendu à la vie tout entière’ zegt Thibon. Getuigenis voor God te midden de wilde en verwarde Areopaag van vandaag, dat alle hoogen ruimlevende zielen, ook ongelovigen, zal aangrijpen!

W.

Taalfilosofie

Dr C.F.P. Stutterheim: Inleiding tot de Taal-Philosophie, Philosophische Bibliotheek. - Uitgeverij Standaard-Boekhandel, Antwerpen; 1 vol. 23 × 17 van 176 blz.; prijs: gen.: 95 fr. - geb.: 125 fr.

Deze ‘Inleiding’ wordt door Stutterheim opgevat noch als een historische noch als een systematische uiteenzetting, doch enkel als een schets van de problematiek van de taalphilosophie. Ook wat de problematiek betreft streeft de auteur niet naar volledigheid maar hij wil slechts enkele uitgekozen hoofdproblemen wat grondiger aan de niet-ingewijden voorstellen.

Het is nochtans evident dat bij de uiteenzetting van de problemen de historiek van de wetenschap te pas komt; dit is voornamelijk het geval bij de behandeling van het meer epistemologisch gerichte probleem van de verhouding taal-werkelijkheid (Hst. IX). Bovendien hoeft het niet eens te worden gezegd dat geheel het werk een reeds uitgewerkt systeem van taalphilosophie in de gedachte van de auteur onderstelt en dat het dit systeem voortdurend laat doorschemeren. Doorheen de ontwikkeling van de schijnbaar los van elkaar staande problemen groeit geleidelijk de stevige eenheid. Deze eenheid wordt gevormd door het innige verband dat de lezer leert te ontdekken tussen de problemen onderling, en

[p. 128]

tevens door het telkens terugvoeren van de gedachte tot het centrale vraagstuk van de taalphilosophie: de vraag naar het wezen van de taal.

Ziehier in het kort de problemen die worden aangeraakt. Na een andere bepaling van het begrip ‘taalphilosophie’ - wat schr. toelaat twee soorten taalphilosophie te onderscheiden: ene die uitgaat van de descriptieve taalkunde en ene die uitgaat van een critische houding - komt het zo netelige oorsprongsprobleem aan de beurt. De volgende hoofdstukken bespreken enkele klassiek geworden distincties: het onderscheid tussen taal en spraak, het onderscheid tussen de psychologische of onmiddellijke taalervaring en de logische of reflexieve beschouwing als criteria voor de taalwetenschap in het algemeen, en het vage en zo veel gebruikte onderscheid tussen vorm en inhoud. De laatste hoofdstukken zijn gewijd aan de drie aspecten van het ‘organon’-model van Bühler: de taal als uitdrukking, de taal als mededeling, en de taal als relatie tot een werkelijkheid.

De houding van de auteur is telkens een houding van voorzichtigheid en van evenwicht, de zekerste waarborgen voor wetenschappelijkheid. Met vreugde en erkentelijkheid moet dan ook dit werk begroet worden. Moge het voornamelijk hier in het Zuiden de nog sluimerende interesse wekken voor deze problematiek der grondslagen van alle taalwetenschap.

Dr L. VAN HAECHT.