Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 94

[p. 462]

René J. Seghers
De wateren van Mara

(Aan de nagedachtenis van Roland S.)

Een nog jonge man stapte uit het station, aarzelde een ogenblik alsof hij zijn weg niet dadelijk vond, maar liep toen de drukke laan langs, in de richting van de stad. Het was omstreeks het middaguur en de mensen, die voorbijliepen, sloegen haast geen acht op hem, want zij kwamen van hun werk of deden haastig hun boodschappen. Anders hadden zij kunnen merken, dat hij een polderboer was, aan de blos van zijn wangen en aan de manier waarop hij liep, traag en met schommelende schouders, een beetje voorover gebogen, alsof hij naast zijn wagen stapte. Zijn klederen waren niet slordig, maar blijkbaar voor iemand anders bestemd, een broer die slanker was dan hij en van wie hij ze voor de reis had geleend. En in zijn blik lag een onbestemde verwachting, als in de ogen van een ontwakend kind.

Toen hij de hoek van de laan had bereikt, bleef hij weer even staan. Hij staarde de voorbijrijdende tram na en bezon zich pas, toen hij achter zich een scheldende vrouwenstem hoorde. Het leek, alsof dit het eerste geluid was, dat door de muur van zijn stille verbazing drong.

Hij was niet naar de stad gekomen om een of ander gereedschap te kopen voor het bedrijf, hij had aan niemand gezegd wat hij er ging uitrichten. Nu hij rechts uitkeek, herkende hij de straat met de talrijke kroegjes en nachtgelegenheden met uitheems luidende namen. Daar moest hij naartoe. Vijf jaar geleden was hij daar ook op een avond heengelopen. En er was, sindsdien, niet erg veel veranderd in de straat; alleen maar het groepje soldaten zag er anders uit, want toen slenterden er Duitsers, nu een paar Amerikanen.

Met vastere stap sloeg hij de straat in.

Vlak over een huis met een groene gevel bleef hij aan de overkant van de straat staan, Miami Bar. Hij meende, dat er vroeger een andere naam boven de deur had gestaan, maar hij kon zich die nochtans niet meer herinneren. Er was ook weer vijf jaar overheen gegroeid, vijf jaar uit een mensenleven. Hij staarde door het grote raam met het halfopengeschoven gordijn en ontwaarde er een vage vrouwenfiguur achter. Strak blikte hij ze aan, terwijl hij een lichte siddering in zijn rug gewaar werd. Hij durfde de straat nochtans niet oversteken en het huis binnentreden; het leek hem nu of alles wat daar vijf jaar geleden gebeurd was, in werkelijkheid nooit had bestaan,

[p. 463]

alsof hij zich dat alles had ingebeeld en in zich had gekoesterd als de droom, die er op gevolgd was en zijn leven was geworden. Misschien zou hij daar als een bedelaar, allicht als een bedrieger aangezien en verjaagd worden. Hij keek naar de rij gevels; bijna aan alle hingen uithangborden met verrukkelijke namen, doch alle bleven hem vreemd, als de naam van dat ene huis, dat hij nochtans meende te kennen.

_**_*

Drie weken geleden was hij uit krijgsgevangenschap teruggekeerd. De laatste van het dorp, en daarom sloeg men ook haast geen acht op hem, te meer daar er nog Canadees luchtafweergeschut op de dijk stond, en de soldaten door de mensen aangelokt werden. Hij had zich een beetje verlegen gevoeld.

's Avonds ging hij op de dijk staan, niet bij de giechelende meisjes die naar het geschut kwamen kijken, maar aan de andere kant van het dorp. De lente hing als een lauwe adem over het land en in de verte lag de gele warmte van de koolzaadvelden. In de toppen van de oude nog schaars gebladerde bomen rond het dorp hadden de reigers hun nesten gebouwd. In lome vluchten vlerkten de logge vogels krijsend er omheen, of ook in wijdere cirkels boven de polder. Hij ging in het gras zitten. Werktuigelijk plukte hij een bleekgele sleutelbloem en stak die in zijn mond. Hij staarde over het weiland met de koeien, of naar de gebarsten knotwilgen onder aan de dijk, waarvan er sommige gewrongen en over het water van de sloot gebogen stonden, alsof zij Gods aanschijn hadden aanschouwd.

En hij dacht aan de vrouw uit Antwerpen. Vijf jaar lang had hij ginder haar gedachtenis in zich gedragen als een broze kelk, vijf jaar uit een mensenleven. En toen? Toen had hij besloten naar haar toe te gaan, zodra hij weer thuis zou zijn, want de gedachte, dat hij ze niet meer zou vinden, was nooit bij hem opgekomen. Pas, nadat hij op stap was gegaan en toen hij voor het huis stond, was die in hem gewassen als een springvloed, bitter als de wateren van Mara. En hij zag de vrouw voor zich, wijkend en dwalend. Medea was haar naam.

_**_*

 

 

Een vreemde naam. Hij heeft haar ook niet meer weergezien. Vijf jaar uit een mensenleven! Maar hij herinnert zich nog die avond in Mei 1940. Met een lange kolom krijgsgevangenen was hij naar Antwerpen gekomen. Er was haast geen bewaking. En toen hij, met een paar andere soldaten, tot aan een huis was mogen gaan om te drinken, hadden de vrouwen hem gezegd: ‘Kom binnen’. Niemand had gemerkt, dat hij wegbleef. Hij was daar een tijdlang blijven zitten, tot de kolom voorbij was. ‘Nu kan je naar huis’, hadden de vrouwen hem gezegd, ‘er zijn er zoveel die naar

[p. 464]

huis gaan en andere klederen aantrekken’. Zij hadden daar geen klederen voor hem, er was geen man in huis; maar hij mocht gerust wezen, ze namen geen krijgsgevangenen meer; ze wisten niet wat met ze aanvangen, dat zei iedereen. Och, het was ook zo een vreemde tijd, oorlog en geen oorlog meer.

Hij liep een beetje de straat langs, half bang. Men liet hem met rust. Het werd laat. In een café vroeg hij om te slapen. Daar kon het niet, de Duitsers hadden al de kamers opgeëist, maar ze zouden hem ergens anders heen leiden, ergens waar hij veilig was. Het was de hoek van de straat om, een tamelijk drukke straat nog voor het late uur, waar plezier werd gemaakt en gedanst. Men leidde hem, in dat huis, naar een zolderkamer en daarboven hoorde hij nog de muziek en het luide geklets van de vrouwen op de stoep, dat opsteeg in de warme nacht.

Op het dorp waren de nachten ijl. Soms hoorde je een hond blaffen, ergens in de polder, en dan antwoordden al de andere uit de naburige dorpen. Maar als de najaarswind als een gepijnigd dier over de stroom kwam hollen, of in de bomen bleef huilen als Gods bedreiging, dan zwegen de honden en was de nacht onrustig als die ene nacht.

En toen het beneden stiller was geworden, was zij op zijn kamer gekomen. Medea was haar naam, een vreemde naam.

_**_*

De volgende ochtend was hij niet naar huis gegaan. Hij hoorde toen zeggen, dat de krijgsgevangenen ontslagen werden, maar dat zij, die zonder papieren gevlucht waren, als deserteurs zouden beschouwd worden. Hij gaf zich aan en werd naar Oost-Pruisen gevoerd. Daar bleef hij vijf jaar, vijf jaar uit een mensenleven!

Van achter het prikkeldraad aanschouwde hij de wisseling van de seizoenen, één jaar, twee jaar achter elkaar. Daarna ging hij bij een boer werken, en dat was goed voor hem. Maar steeds had hij aan de vrouw uit Antwerpen teruggedacht. Tijdens de eerste maanden van zijn verblijf in het kamp, had hij haar in zijn verbeelding gezien als een engel des lichts, en dit had hem gesterkt als hij eenzaam en verbeten in de regen tegen een barak gehurkt zat, of bij koude winternachten op de harde brits wakker lag, rillend onder de stinkende deken.

Toen hij later op de hofstede was gaan werken had de boer hem eerst bars te woord gestaan. De boer had twee zoons aan het front, en die verdomde oorlog moest nu maar gedaan zijn, dan had hij tenminste weer eigen volk in huis.

De gevangene sliep in de paardenstal, en het dier was ook het enige levende wezen waarnaar hij durfde opkijken en waarin hij betrouwen kon, want zelfs in de blik van de hond aan de keten, die hem tijdens de eerste weken telkens had nagegromd als hij over het erf was gestapt, lag nog steeds

[p. 465]

het verwijt dat hij de plaats van een jonge meester had ingenomen. Zo kwam het dat hij zich daar in den vreemde nog eenzamer ging voelen dan waar ook ter wereld, en tijdens de eindeloze winteravonden als de hoevebewoners rond het haardvuur zaten en er bijna geen woord werd gesproken omdat de berichten, die de zoons van het front stuurden, schaarser werden en niet bemoedigend, ontvloden zijn gedachten zijn nauwe levenskring. Zijn dromen toefden bij de oever van de brede stroom en in het dorp waar de zijnen woonden, en ook reikten zij in stilte naar de vrouw, wiens haar hij had gestreeld en waarvan hij steeds de vlezige warmte van haar naakte schouder tegen zijn wang meende te voelen. Maar telkens vervaagde het beeld, dat hij van haar in zich droeg; het was als een beeld in het spelen van de wolken, dat je niet meer kunt achterhalen en waarvan je zelfs na een tijd niet meer weet hoe of het geweest is.

Zo ging de tijd. Tot op zekere dag, het was hooitijd geworden, de boerin hem vroeg of het om een verloofde was dat hij zich zorgen maakte. En hij had ‘Ja’ geknikt, het was om zijn verloofde. En het was of in hem iemand anders haar toen vertelde hoe of zij was. En hij zag ook haar gedaante, ditmaal zeer duidelijk. En hij geloofde in haar. Toen hij daarna, bij het vallen van de avond, onder de linde een pijp zat te roken en zich vermeide in de herinnering van wat hij over die verloofde had gezegd, dan was hij eerst even verwonderd over zichzelf, maar later onverklaarbaar blij te moede als een knaap, die een heerlijk spel heeft gespeeld.

Maar van die dag af was alles wat hij tot dan toe in zich had gekoesterd plots tot een heilige overtuiging gegroeid. En daarna bestond er voor hem ook geen twijfel meer, dat zij ginder op hem wachtte als een werkelijke bruid; en zeer eenvoudig beeldde hij zich in hoe of het zou wezen, als zij later samenwoonden op de hoeve van zijn vader en hij tot haar zei wat haar op elk uur van de dag in huis en op het erf te doen stond; zij glimlachte, terwijl zij voor de dieren zorgde, of aan de wit geschuurde tafel onder de lamp zat te naaien.

Vijf jaar lang was hij haar trouw gebleven, vijf jaar uit een mensenleven.

_**_*

De vrouw, met wie hij nu in de bar zit, rookt aanhoudend Amerikaanse sigaretten, terwijl hij haar dit alles vertelt. Nu glimlacht zij niet meer ironisch, zoals toen hij binnentrad. Of zij dan niemand kent, die hem zeggen zal waar of hij Medea kan ontmoeten? Zij antwoordt daar niet op. En als hij haar ten slotte vraagt: ‘Weet U dan niet wat ik moet doen?’ schudt zij ‘neen’ met het hoofd. Maar daarna zegt zij: ‘Ga terug naar huis’. Zij gaat voor het raam staan en staart naar buiten. Hij zegt haar nog, dat hij een goudstuk meegebracht heeft, dat wou hij Medea schenken; zijn moeder heeft het sedert de vorige oorlog bewaard. De vrouw gaat weer naast hem zitten; zij kijkt zwijgend naar dat goudstuk. Ten slotte herhaalt zij

[p. 466]

hoofdschuddend wat zij reeds gezegd heeft, alsof hij haar dezelfde vraag als daar straks een tweede maal heeft gesteld: ‘Ga terug naar huis’.

En omdat zij voelt dat hij niet gehoord heeft wat zij daar komt te zeggen, spreekt zij weer. Het zou inderdaad zeer mooi geweest zijn. Maar wat voorbij is kan niet meer zijn, het gaat zijn eigen, blinde gang als een gevallen ster en het volgt een weg die wij niet mogen kennen, als het water binnen in de duisternis van de rots, en niet de weg van onze dromen, die wij in de sterrenhemel zoeken. Daar kan niemand op aarde iets aan veranderen. Niet alleen voor hem, maar voor iedereen is het zo, en hij moet er in berusten. En, zucht zij, hij moet maar blijven geloven, uiteindelijk wordt alles toch volbracht. En wat zij hem tot nu toe gebracht heeft kan niemand hem meer ontvreemden.

Zijn gelaat is in de steen gehouwen, zijn ogen zijn als dode vensters. Pas dan verroeren zij als zij naar zijn hand grijpt en zegt: ‘Wie weet is zij gestorven’.

Langzaam staat hij recht. Het goudstuk heeft hij terug in de rode zakdoek gewikkeld. Hij kijkt nogmaals rond, nu hij zich klaarmaakt om heen te gaan. Of hij dan misschien eerst nog even naar het kamertje mag gaan kijken, boven? Misschien is het ook niet in dit huis gebeurd en moet het ergens anders wezen. Zij is met hem de trap opgelopen. Hij herkent het zolderkamertje, waarop hij, vijf jaar geleden, de nacht heeft doorgebracht, het schamele ledikant, de stoel, het wastafeltje met de wit en blauwe waskom. Hij zegt niets en loopt weer naar beneden. ‘Neem het mij niet kwalijk’, mompelt hij, vooraleer hij heengaat. Zij glimlacht zacht en haalt de schouders op.

_**_*

De zomer is in het land gekomen. Langzamerhand begint hij zich weer thuis te voelen, na die lange afwezigheid. Vijf jaar uit een mensenleven! Doch gespraakzaam is hij daarom niet geworden. En als de jonge lui 's Zondags naar het dorp gaan, loopt hij liever op de dijk langs de stroom. Hij kijkt naar het water, dat licht berimpeld is als de huid van een oude boer.