Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 94

[p. 382]

Boekbesprekingen

Kent gij Vic Reinders?

Tot ik ‘Ogivaal’ ontving, had ik Vic Reinders enkel ontmoet in ‘De Gemeenschap’ waarin hij vóór een vijftiental jaren gedichten publiceerde, en in een Noord-Nederlandse verzameling van religieuze poëzie. Die verzen stegen niet boven de middelmaat uit meen ik, want ik was de naam en die gedichten zo goed als vergeten, toen, als een steen uit de hemel, een tamelijk zware bundel gedichten van een 60-jarige voor mij lag. Slechts nadien kon ik mij herinneren ooit die naam te hebben gehoord. Vic Reinders moet voor de meeste Vlamingen, zelfs voor de meeste Noord-Nederlanders een onbekende zijn. Het wonderlijkste van de zaak is echter, dat het hier helemaal geen waardeloze verzen betreft, zoals men dat zou verwachten in soortgelijk geval. Laat mij daarom enkele bio-bibliographische gegevens overschrijven.

Vic Reinders werd op 7 Augustus 1888 te Maastricht geboren. Zijn werk werd nog niet gebundeld en het is ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag dat vrienden als feestgeschenk hem deze bloemlezing uit zijn eigen werk hebben aangeboden (Uitg. Veldeke, Maastricht; fl. 5.90; 94 blz.). Na eindexamen H.B.S. in 1905 en examen apothekers-assistent in 1906 was hij, zoals nadien ook gedurende verschillende perioden, werkzaam in een apotheek. In 1908 ging hij, 20 jaar oud, opnieuw naar school, naar 6e gymnasium. In 1909 legde hij Staatsexamen af. In 1914 studeerde hij Germaanse philologie te Leuven, studie die door de oorlog onderbroken werd. In 1919 ging hij te Utrecht Nederlandse letteren studeren. In Januari 1922 werd hij benoemd tot leraar aan H.B.S. en Gymnasium te Maastricht.

Die lange inleiding voor deze stille dichter die blijkbaar roem noch recensies heeft gezocht, schrijf ik maar omdat deze bescheidenheid zo zelden voorkomt en tevens zo sympathiek is, dat ze aan deze gedichten, die geen meesterwerken zijn, een zachte, mooie, glans schenkt.

Vic Reinders die in de cultus der Tachtigers is opgegroeid, heeft nochtans niets van hun excessen geërfd. Lezend in deze bundel komt men onder de bekoring van deze bescheiden romantische, beminnelijke impressionistische poëzie die geen hoge toppen bereikt, maar die soms een zuiverheid van toon, een frisheid van gevoel, een vormschoonheid bezit, die niemand ongevoelig kan laten. Ik citeer het begin van een rondeel over de lente, waarin het rijm hem een beeld in de pen heeft gegeven dat een zeer mooi kwatrijn afsluit:

In eénen nacht plooiden de knoppen open

in 't witte licht der fijne, koele maan;

de westenwind woei over duinen aan,

waar zachte donders langs de branding kropen;

Men zal bij dit lieflijke impressionisme een vormvastheid herkennen, die zijn werk bijna nooit banaal maakt, en hem soms verzen doet schrijven die men geboeid en ontroerd kan lezen. Een voorbeeld:

Hij zag het licht in Fransche kathedralen:
het juublend blauw, den gloed van 't rijpe rood
en las in hooge ramen de verhalen
van schoone levens en van schoonren dood.

Hem is het heimwee naar dat licht gebleven,
nu hij, een zwerver, keerend waar hij vlood,
door het verlangen naar zijn land gedreven,
langs wegen in de mist bedelt om brood.

Zoo, een vereenzaamd man, te laat geboorne,
die van het schoone ééns herinn'ring vond,
weet hij, als d'eerste paradijs verloornen,

[p. 383]

 

hoe diep de mens voor goed de schoonheid schond.

 

 

 

Maar nimmermeer wil heugnis hem begeven

 

van 't vonkend schemerlicht der kathedraal,

 

dat hem de hoop hergaf, dat ééns zijn leven

 

zal einden als een oud en vroom verhaal.

Dat is geen meesterlijk, maar een beheerst romantisch, eenvoudig en stil gedicht, echt en zuiver, en dat zich voordoet zoals het is. En zoals zijn auteur is: bescheiden, rustig, romantisch, gelovig. Maar een waarachtig en verdienstelijk dichter. Dat is boven alle twijfel verheven.

H. VAN HERREWEGHEN.

Plastische kunst

J. Duverger: Het grafschrift van Hubrecht van Eyck en het quatrain van het Gentsche Lam Gods - Retabel. Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten van België. - Uitgeverij N.V. Standaard-Boekhandel, Antwerpen.

In tegenstelling met de thesissen van J. Hilton, F. Lyna, E. Renders en M. Konrad komt Prof. Duverger nogmaals op voor de echtheid van het grafschrift van Hubrecht van Eyck. Het zou gegraveerd geweest zijn kort na den dood van den meester. Het quatrain, dat Hubrecht huldigt als de ‘major quo nemo repertus’ en als de eerste auteur van het Lam Gods, werd in opdracht van Judocus Vijd opgesteld en geschilderd, lie aldus zijn rechten en verdiensten in het licht wilde stellen en de voortduring zijner stichting wenschte te verzekeren. De schildering der letters van het quatrain werd door E. Bontinck aan een physisch-chemisch onderzoek onderworpen. Zijn conclusie is dat die letters in zwart en rood op de oorspronkelijk gouden omlijsting werden aangebracht, dat de overschildering in steenimitatie naderhand gebeurde.

Duverger houdt verder staan tegen Renders dat het quatrain in vijftiendeeuwsche letterteekens gesteld is en volgens de spraakleer en den stijl van den tijd is. De bewering alsof grafschrift en quatrain vervalschingen zouden zijn van de XVIe eeuw houdt volgens schrijver geen steek omdat juist rond dien tijd de glorie van Hubert gaat tanen en deze van Jan alleen voortaan naar voren treedt.

Thans doet de vraag zich weer voor naar het deel van Hubert in het Lam Gods en kunnen opnieuw de onmogelijkste veronderstellingen worden gemaakt. Het feit is dat wij alleen gesigneerde werken van Jan bezitten. Hubert blijft de groote onbekende. Dat geen werk van hem met zekerheid kan worden aangewezen doet niets ter zake en verhindert niet dat hij bestaan heeft. De namen der schilders uit het Hellenistisch tijdvak zijn ons met zekerheid uit de literatuur bekend, maar wij bezitten van hen geen enkel werk meer. Het laatste woord is over het Lam Gods nog niet gezegd.

Jozef MULS.

Kultuurgeschiedenis

M. Brants: Beknopte Cultuurgeschiedenis van het Vlaamse Volk. - Uitg. A. Manteau, Brussel, (1948), ing. 125 fr., geb. 150 fr., 525 blz.

Wie zich ook maar met één periode uit de Vlaamse cultuurgeschiedenis, of zelfs uit de naar haar object meer beperkte geschiedenis van het Vlaams geestesleven, heeft beziggehouden weet welke moeilijkheden voortdurend zijn weg versperren. Bijna elk gebied, dat in studiën als deze noodzakelijk onder de loupe dient genomen te worden, is én monografisch én synthetisch onvoldoende behandeld.

Als men bedenkt dat pas in de jongste jaren enig licht gekomen is in de vroegste geschiedenis van Vlaanderen, dat Van Mierlo's synthese van de Middelnederlandse literatuur in haar definitieve vorm geen tien jaren oud is, dat het ons ontbreekt aan leidende Vlaamse standaardwerken over het economisch, het sociaal, het godsdienstig, het zedelijk, zelfs over de verschillende takken van het geestesleven - wij bedoelen andere werken dan beknopte handleidingen of op de ontwikkelde leek berekende half-vulgariserende, half-wetenschappelijke uitgaven, die ten andere de Vlaamse uitgeverij tot eer strekken. Als men bedenkt dat wij ons met een constructie als die van Pirenne moeten behelpen en nog genoodzaakt zijn te rade te gaan bij Van der Kindere, dat de voortreffelijke studiën van Suz. Tassier over het laatste

[p. 384]

kwart van de 18de eeuw - het tijdperk van het ontstaan van de hedendaagse periode - de accenten enigszins zouden verlegd hebben, als zij door een Vlaming waren ondernomen geweest. En zo kan men doorgaan, hoewel wij er onmiddellijk aan toevoegen dat de vooruitgang, die sedert 10-20 jaren te bespeuren valt, vooral dan op het stuk van de monografische arbeid in tijdschriften en afzonderlijke uitgaven, verheugend en bemoedigend mag heten.

Dit alles maar om te zeggen hoe groot de verdienste van M. Brants is om een zware taak op zich te nemen als het schrijven van een cultuurgeschiedenis van het Vlaamse volk en deze tot een goed einde te brengen. Meer dan een beknopt overzicht kan men op dit ogenblik niet verlangen, en zeker is één man er niet toe in staat om het hele terrein, van de Franken tot heden, diepgaand en uitvoerig te beschrijven. Daarom heeft de schrijver er goed aan gedaan, zich te beperken.

Deze ‘geschiedenis van de ziel van de (Vlaamse) mens’ is de rijpe vrucht van jarenlange - misschien een leven lange - veelzijdige belangstelling, dagelijkse waakzaamheid en onverdroten assimilatiearbeid. De ijver is zelfs groter dan de oorspronkelijkheid, mag men zeggen, als men daarmee maar geen onheusheid bedoelt t.o.v. de lofwaardige poging van de schrijver. De stof wordt gegroepeerd in vier delen, resp. over de wording van wat M. Brants de ‘Vlaamse mens’ noemt, over de middeleeuwse, de moderne en de hedendaagse mens. In het eerste deel worden de Frankische, de christelijke, de feodale landelijke en de stadsmens behandeld. De andere drie delen beschouwen elk hun object uit het standpunt van het maatschappelijk, het godsdienstig, het zedelijk en het geestesleven. Ieder deel wordt voorafgegaan door een chronologisch overzicht. Het is dus werkelijk een hele som van ons cultureel verleden.

De ontzaglijke stof wordt overzichtelijk verwerkt op de eenvoudige, vaak vereenvoudigende manier eigen aan een handboek. Revelaties zal men er niet in vinden; de pretentie om die te leveren prikkelt de schrijver blijkbaar niet. Overigens gebeurt de behandeling vrij extern, zoals men vooral kan nagaan in de aan het geestesleven gewijde passages, die zich met ideeën en stromingen weinig inlaten. Boeiend verteld zijn daarentegen de passages over het dagelijks leven van onze voorouders in de verschillende perioden; daar komt de folklorist om de hoek kijken. Minder prettig is de romantische toon, die de schrijver soms aanslaat, b.v. wanneer hij Karel de Grote ‘Vlaanderens grootste zoon’ noemt, of de Frankische man en de Frankische vrouw beschrijft, of de gastvrijheid als een echt Vlaamse deugd prijst, een deugd die zoals de moed, de dapperheid, de liefde tot de vrijheid en andere dergelijke kwaliteiten door geen enkel romantisch historicus aan zijn volk onthouden wordt. Bij een herdruk, die wij het boek toewensen, kunnen deze dingen zonder schade wegvallen Het verdient aanbeveling bij dezelfde gelegenheid de bibliografische referenties nauwkeuriger op te geven en sommige verkeerde spellingen Mellaart i.p.v. Mellaerts, Raffeisen i.p.v. Reiffeisen, blz. 481) te verbeteren. Het laatste hoofdstuk zou er bij winnen, als het opnieuw ter hand werd genomen.

Inmiddels nogmaals een eresaluut aan deze kranige poging!

R.F. LISSENS.