Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 93

Rede door Z. Exc. H. Verwilghen, goeverneur van Limburg
uit naam van het door Juffrouw Belpaire gestichte Onderwijs-complex

Eminentie, Excellenties, Hoogeerwaarde en Eerwaarde Heren,

Weledele Mevrouwen en Heren,

Ik waardeer ten volle de eer die mij toegekend wordt de waarde van het werk op gebied van onderwijs, volbracht door de gevierde jubilaresse, Juffrouw Maria Elisa Belpaire, in het licht te mogen stellen voor U, Eminentie, die nog zo kort geleden, om de hoge waarde van uw wetenschappelijke arbeid, in de Koninklijke Academie hebt plaats genomen; vóór U, Hooggeëerde Heer Voorzitter van de Kamer der Volksvertegenwoordigers en mede vóór deze hoge vergadering, waarbij ik op bijzondere wijze mijn zeer gewaardeerde ambtgenoot, de Gouverneur der Provincie Antwerpen, moge begroeten.

Het is tevens een vreugde dit te mogen doen, want er ligt een harmonieuze ontwikkelingsgang in Juffrouw Belpaire's gezegende arbeid welke zich thans reeds over drie kwart eeuws uitstrekt. Men herkent er in de steeds bredere, steeds intensere groei van gans het geestesleven van ons volk en tevens de weldoende invloed die van haar arbeid op dat zelfde leven is doorgedrongen.

Drie kwart eeuws arbeid. Inderdaad, 21 jaar was juffrouw Belpaire toen ze het Anna Bijnsgenootschap stichtte en er van stonden aan ondervoorzitster van werd.

[p. 10]

Reeds in de naam alléén van het nieuwe genootschap herkent men de stempel die zij er op drukte: Anna Bijns, de fijne Antwerpse, zestiende-eeuwse dichteres die de strijd aanbond tegen de dwalingen van haar tijd. Maar ook in het doel, want overeenkomstig haar eigen diepe verlangen, bracht het genootschap steun aan het onderwijs, door het oprichten van middelbaar beroepsonderwijs voor meisjes van de geringe burgerij. Ze groeide flink op, de Anna Bijnsschool, want reeds zes jaar later verhuisde ze naar ruimere lokalen. Het was toen nochtans een harde tijd: 1880. Ook op sociaal gebied, en daar ging het voor een groot deel om: aan de meisjes een sociale vorming te geven samen met een beroepsvorming.

Na een eerste kwart eeuws is de school zo belangrijk geworden dat ze gesplitst wordt: enerzijds de Beroepsschool, anderzijds de Anna Bijnsschool voor middelbaar onderwijs, welke later haar eigen gang zal kunnen gaan.

De levensdroom van Juffrouw Belpaire gaat weer naar verdere verwezenlijkingen. Ze ziet in haar verbeelding een prachtig gebouw met brede poort, statige zuilenzaal en trappenhuis, sierlijke zalen, keurig verzorgd in al zijn onderdelen; een gebouw dat elke bezoeker zou treffen door zijn voornaamheid en van hetwelk een invloed zou doordringen op het jonge gemoed der leerlingen.

Dat wordt het gebouw der De Bomstraat dat voor velen van ons dierbaar geworden is, omwille van de vele herinneringen die er aan verbonden zijn en in wiens Beethovenzaal wij zoveel kunst genoten en leerrijks in ons opgenomen hebben. Daarin wordt het Instituut Belpaire gevestigd met lager, middelbaar en weldra hoger onderwijs.

Steeds voor meisjes.

Hoger onderwijs voor vrouwen, wanneer de Hogescholen van het land voor haar nog gesloten zijn, maar een onderwijs, niet om de vrouwen van een diploma voor een bepaald vak te voorzien, wel om haar hart en geest in den brede te ontwikkelen, om er hoogstaande vrouwen en moeders van te maken die vermogen te zijn een sterke steun voor haar man en klaarziende leidsters voor haar kinderen. Wat een stoute durf was dat, bij de aanvang der XXe eeuw!

...Hoe kon het anders, op het ogenblik dier stichting, dat onze taal, die aan de poort onzer universiteiten, zich als arme bedelaarster de karige kruimels van de dis des geestes nog menige jaren moest zien ontzeggen, evenmin in de ‘Cours Supérieur’, later het ‘Institut Supérieur pour Jeunes Filles’ algeheel burgerrecht kon opeisen.

En toch begroeten wij die stichting als een heerlijke weldaad, want het was als een ademtocht van Oxford die over ons volk kwam.

Maar vlugger en vlugger gaan de tijden en de edele vrouwe die zo aandachtig en liefderijk de geestesnood onzer vrouwen beantwoordde, zou spoedig de klank bekennen van het jonge geslacht dat, bij monde van de ‘Oudersbond tot uitbreiding en verbetering van het Katholiek Vlaams onderwijs’, een duidelijke, warmvoelende en overtuigende taal liet horen. Het was de taal van het hart van Juffrouw Belpaire.

[p. 11]

De Vlaamse afdeling van het Instituut Belpaire werd in 1909 gesticht en een nieuwe vleugel daarvoor werd aan de gebouwen toegevoegd. De St. Ludgardisschool was geboren en zo vlug was haar groei dat zij, kort na de eerste wereldoorlog, in ruimere lokalen haar intrek moest nemen en zij de vermaarde stichting der Gerardstraat geworden is. Nooit zal zij de weldaad van haar ontstaan vergeten en, steeds even trouw en innig geestesverbonden, brengt zij hier de weelderige bloemen van haar dankbaarheid aan.

Nu zijn de tijden volbracht. Het heerlijk geestesgebouw dat Juffrouw Belpaire, als haar levenswerk heeft betracht, gaat zijn bekroning ontvangen. Door medehulp van zaliger Dr. Margriet Baers krijgt de ‘Katholieke Vlaamse Hogeschool voor Vrouwen’ leven en gestalte. Zij verwerft, met innige dank en hoge waardering, de erkenning der Leuvense Alma Mater en reeds is ze een heerlijk stralende werkelijkheid geworden, wanneer Leuven zijn Vlaamse leergangen stilaan ontwikkelt en de strijd voor Gent nog gedurende jaren moet uitgestreden worden.

Ruim een kwart eeuws geleden!

Een hogeschool voor vrouwen!

Wie anders dan U, Juffrouw Belpaire, had dit alsdan kunnen uitdromen en verwezenlijken? Gij schenkt haar uw ganse vertrouwen, zonder enig voorbehoud, gij wilt dat ze sta op stevige grondvesten en daarom verrijkt gij haar met die kostbare schenking van de prachtgebouwen waarin zij haar zetel heeft. Gij schenkt haar bovendien het gebouw der vermaarde Beroepsschool. De stichting Maria Elisa Belpaire! Wie doet het haar na?

Onze meisjes een gezonde intellectuele ontwikkeling te bezorgen; haar meer verfijndheid, meer kunstsmaak, meer kennis van het staatkundig, het sociaal, het rechterlijk bestaan van ons land te geven; ze dieper de sociale nood van ons volk te doen aanvoelen; haar harten warmer te maken, bereid tot meer edelmoedigheid, meer hulpvaardigheid, meer dienstbaarheid; haar zielen op te voeren naar hoger godsbeschouwen en vuriger godsbeminnen, opdat ze door dit alles zouden worden de goede vrouwen, de goede moeders van ons land, van ons volk, die uit de oude schat van onze volkseigene traditie, steeds nieuwe rijkdom, steeds mildere gaven en giften zouden verspreiden ter ere van God en tot welzijn van ons Land en van ons Volk!

Zo werd die levensdroom van Juffrouw Belpaire tot een heerlijke werkelijkheid voltrokken. Haar levensarbeid, op gebied van onderwijs, loopt langs de stijgende levensweg waarlangs het Anna Bijnsgenootschap en -school, de Beroepsschool, het Instituut Belpaire, het Institut Supérieur, de St. Ludgardisschool, de Katholieke Vlaamse Hogeschool voor Vrouwen even zovele mijlpalen zijn.

Telkens zij de mogelijkheid beschouwde van verdere schreden op die weg, riep zij rondom zich de gewenste medewerkers en met begeesterende overtuiging, toverde zij vóór hun ogen de nieuwe blijde horizonten die zij ontdekt had en dan klonk het eenvoudig: ‘Ik ben maar een zwakke vrouw...’ maar wie kon weerstaan aan haar oproep? Wie durfde het aan haar vertrouwen te beschamen?’

[p. 12]

Medewerkers en medewerksters... Vele heeft zij er rondom zich geschaard, en, ik ben er van overtuigd, dat, op dit zelfde ogenblik waarop wij hier de hulde onzer erkentelijkheid brengen, zij, in haar sierlijke, gastvrije woning gezeten, één voor één de beelden van 't verleden en van het heden ziet verschijnen, van al wie aan haar zijde stond, met haar werkte, streed en leed en met een innig zoet gebed, dankt zij God om die vele trouwe medewerkers, de vrienden. Hier willen zij niet naar voren treden, geen rechtmatig aandeel in deze hulde opeisen, de vele, vele helpers van nu, van dertig, veertig jaar, van vijftig, van vijf en zeventig jaar geleden. Ze trekken vóór haar ogen voorbij, één voor één, en, wijl ze een traan wegpinkt knikt zij ze vriendelijk en dankbaar toe.

Zij herdenkt hoe onze goede, geliefde Koningin Elisabeth de mooiste rozen uit haar park koos en haar die met een zoen kwam toereiken, om haar 80ste verjaardag te vieren. Zij herdenkt hoe zij, in haar 85ste jaar, als jonge eredoctores, promoveerde aan de Katholieke Universiteit van Leuven.

Zij overschouwt haar leven...

Het is een leven van goedheid, van betrouwen, van liefde. Daarin alléén wordt iets groots geboren.

Wie verbittering kent of haat draagt, hij rukke ze uit zijn hart, want ze zijn kinderen van de kwade.

Waarom zou ze nu van ons scheiden, de geliefde Juffrouw Belpaire? Ze wordt toch immers honderd jaar oud! Maar wij hebben niet willen wachten tot haar eeuwfeest, opdat ze van de betuiging onzer dankbare genegenheid nog menig, menig jaar in vreugde moge blijven genieten.