Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 91

[p. 539]

Louis de Bourbon
Alleenspraak tot Arthur

Voor Charles Louis

Kom nu hier bij mij zitten, Arthur. Zoo vaak reeds spelde ik je naam tusschen de regels, die ik schreef, telkens wanneer de behoefte mij dreef te getuigen van het schamele overschot mijner droomen. Zit hier neer.

Zie je, hoe mooi de avond wordt? Sinds vanmorgen, toen ik over de dauwbeslapen weiden liep om mij te wasschen in de beek - je weet, waar achter den groenen vijver de bron is tusschen de koningsvarens - heb ik je verwacht. De dag is groot geweest van een gouden en azuren grootheid.

Je hebt gezwommen, je hebt de hitte en den dorst gekoeld in de rivier, ik zie het aan de gelaafdheid van je huid en de koelte van je oogen.

Laten wij rustig zitten hier, nu de avond valt. Let op de violette schaduwen, die neerstrijken over het beukenbosch in de verte. Straks wijs ik je de dwaallichtjes, die gaan zwerven boven het moeras, hier voor ons. Drink dit glas wijn. Hef het omhoog, in het laatste avondlicht, dat over je schouder valt. Zie je dien diepen gloed van ultra-marijn? Drink nu en luister. Het is de merel, voor het laatst. En daar, vanuit het bosch, een duif, die roept om zijn zoetelief.

Ik weet, Arthur, dit is het wonder niet waarvan je droomt en zeker verlang je reeds naar den ochtendschemer van een nieuwen dag. Maar laten wij een oogenblik samen zijn in de stilte van den avond, waarin de kleuren zachter zijn en de geluiden schaarsch. Wij zullen niet worden gestoord door stadsrumoer of door stemmen van vreemden. Je ziet, ik woon hier geheel alleen, deze plek is wat mij rest uit een leven, dat zoo onstuimig en met zooveel geestdrift begon. Maar daarover wil ik je niet spreken, of misschien later, als de nacht donker is. Wat heb je gedaan vandaag? Je hebt gewandeld door den morgen, stilstaande nu en dan bij den zoeten geur van een bloem, bij het uitzicht op een wonderlijk landschap of bij het zoete zingen van een vogel. En in den middag, in de heete uren, heb je je lichaam gekoeld in het water en je hebt aan den oever gelegen in het hooge gras, een arm over je oogen en je hebt gedroomd. Je hebt gedacht aan je moeder en aan je meisje, aan de twee vrouwen, tusschen wier beide schimmen je leven staat. Je hebt gedacht aan den jongen, die je geweest bent, gebogen, schreiende, over het graf, waarin de eene voor eeuwig is neergedaald en je hebt gedacht aan het witte

[p. 540]

landhuis met den tuin vol meidoorn en violieren, waarin je de andere hebt achtergelaten. En je hart heeft zich vol gezogen van verlangen en heimwee. En nu sluit je de oogen, om duidelijk haar beeld te zien en je beweegt je lippen, roepende om haar vanuit deze stilte.

Je kunt zoo moeilijk alleen zijn, Arthur, ik weet het. En toch is er een tijd geweest, dat je hunkerde naar de eenzaamheid. Er is een tijd geweest, dat God je boordevol vervulde. En dat je alles afweerde wat van de wereld op je aandrong onder lieflijke en bedrieglijke namen. Je ging met gevouwen handen door je jonge leven en ik weet nog, hoe je zuster je noemde: een dwazen droomer.

Wat heeft de eenzaamheid je geschonken in die jaren? Een werkelijk geluk? Ja, een werkelijk geluk, maar vormeloos en ontastbaar. Zij heeft je verzadigd met beloften, die zij in vermiljoenen en scharlaken tinten schilderde tegen de witte wanden der stilte, zij heeft je droomen doorhuiverd met muziek, gecomponeerd uit eeuwen van menschelijk verlangen en van menschelijke begeerte.

Je zag je leven voor je, rein en helder, één witte tocht, omwaaid door de huiveringen om God's smettelooze wezen, maar reeds hunkerden je lippen naar de roode koelte van een rozenblad. Je haren, die je droeg als een jonge heilige, lang en golvend in den wind, hadden reeds den geur van wilde kamperfoelie en je voorhoofd, hoog en helder, smeekte om de streeling van een vrouwenhand.

Kijk, hoe de wereld zacht wordt om ons heen, de kleuren zijn vervaagd tot donker emerald. De vogels zwijgen. Het is of er geen verlangen meer op de aarde is, enkel eindelooze rust en eindelooze vrede en verzadiging.

Honderden van zulke avonden zijn er geweest in mijn leven, toen ik jouw jaren had, maar niet een is er in staat geweest mij te leeren wat hij mij leeren moest. Hoor je, wat de wind van den avond fluistert? Doof het verlangen en stuit uw vaart. Waarheen gaat gij? Wat zijn het doel en het einde van uw jacht? Het geluk? Waar is het elders dan op de plaats waar gij toeft? Is het geluk niet in u zelve? Is het in anderen? Is het zoover hiervandaan, dat ge met zooveel drift op weg zijt naar onzekere einders, die altijd weer naar nieuwe horizonnen wijken?

Dit zegt de avondwind mij thans, nu mijn leven naar zijn einde neigt. Hoor je hem, Arthur?

Neen, je hoort hem niet. De stem, die jou roept, staat midden in het vermiljoen van het leven. Jouw verlangen heeft de kleuren van den morgen en jouw hart hoort alleen het jubellied van de ontwakende vogels. Geen avondkoelte kan den gloed van je begeerten temperen en geen donker dooft de vlam van je hartstochten.

Ik weet hoe je wilt dat je leven zal zijn, Arthur. Ben je immers mijn zoon niet? Ik weet het, ach, de caryatide van je droom heeft nog haar schaduwen in mijn oogen.

Je leven moet zijn: smetteloos-wit en scharlaken tegelijk, wild en onstuimig,

[p. 541]

maar zondeloos. En in je ziel is nog de zekerheid der beloften: dat over elken dag een hemel huift zonder wolken, dat elke drank een drank is van lafenis en elke hand een hand, die liefde en vriendschap biedt.

Ach, Arthur, er was eens een jonge man, zooals jij, en hij had de belofte van de vervulling van elk zijner wenschen. Hij had een mooi en gezond lichaam, zachte oogen en een zachten mond. Hij wilde God dienen in stilte en vroomheid en hij leefde jaren lang teruggetrokken in een klooster. Maar de eenvormigheid der dagen werd hem te zwaar, hij verliet het klooster en ontdekte de veelkleurige schoonheid der aarde. Maar de beteekenis van vele verschijnselen bleef hem verborgen, hij wilde leeren en men onderwees hem de wijsheden der wetenschap. Maar wat niemand hem onderwijzen kon, dat was de volheid van de ontroering die in de liefde is. Hij nam zich een vrouw. Hij at van de vruchten van dien wonderbaren boom tot hij verzadigd was. Dan wilde hij kinderen en zijn vrouw schonk ze hem. Hij wilde werken voor zijn gezin en de eervolste betrekkingen vielen hem ten deel. Hij wilde andere landen en volken en rassen zien en men zond hem op reis. Hij keerde terug bij zijn gezin en wenschte rijk te zijn en de rijkdommen stroomden hem toe. Geen man in zijn land had meer aanzien en invloed dan hij, geen mensch grooter welstand en zijn vrouw en kinderen waren de liefste en schoonste ter wereld.

Toen wendde hij zich tot den god, die hem in het leven vergezelde ter vervulling van al zijne wenschen. En hij riep in toorn: ga weg van mij, wat is dit voor een leven, dat gij mij geeft, ik heb geen enkel verlangen meer, ik ben ziek van verzadiging. Ik schep geen vreugde meer in mijn braaf gezin, ik walg van mijn rijkdommen, ik veracht het eerbetoon om mij heen en ik vervloek dit leven. En vanaf dat oogenblik keerde zich de fortuin. Een voor één droeg hij zijn vrouw en zijn kinderen ten grave, hij verloor zijn geld en zijn goed, hij viel ten prooi aan laster en oneer, hij werd een arm en eenzaam en verstooten man.

Maar één ding bezat hij, dat hij nog nooit bezeten had: vóór hem, vóór zijn oogen, in dat moeras van ellende, bloeide de roode bloem van het verlangen. Hij wist, uit oude ervaringen, hoe weinig geluk en vrede de vervulling van wenschen brengt, nu bracht een nieuwe ervaring hem de wijsheid, dat het verlangen het eenige blijvende bezit is der menschen.

Arthur, de nacht is gedaald. Ik zie nog slechts de omstreken van je gelaat bij het schemerlicht van de sterren. De geschiedenis, die ik je verhaalde, is mijn eigen geschiedenis.

Doof het verlangen, fluistert de avondwind, maar het verlangen wordt slechts gedoofd door den dood.

Arthur, je verlangt naar den morgen, naar het gouden ontwaken van de zon, naar de kristallen dauwdroppen op de blaren, den lauwen wind die je omvloeit langs de wegen. Ik had gehoopt, dat mijn woorden je zouden vangen binnen de paarse en emeralden wanden van mijn avond, waar rust en stilte het verlangen hebben gesust.

Maar hoe kunnen mijn woorden je boeien? Beschouw ze als de dwaallichtjes,

[p. 542]

die nu zweven - zie, zie - boven de slapende vennen.

Geen mensch kan een ander de wegen wijzen, waarlangs zijn leven gaat. Eens herken je aan de kleur van je ziel den schemer van je eigen avond. Eens.

En ik, ach Arthur, verlaat mij morgen, zoodra de merel in die acacia je roept, vertrek met het eerste lichten van den schemer. Wek mij niet. En mocht ik ontwaakt zijn, weerhoud mij, mijn zoon, als het verlangen van den morgen mij zou drijven, je te volgen, zwervende naar den bedriegelijken horizon.