Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 91

[p. 311]

Muziekkroniek
Het Sint-Romboutskoor en Kanunnik van Nuffel
door Arthur Meulemans

Over de daken zullen de zilveren parels van den beiaard dansen als kristallen in de ijle lucht. De Mei zal daar zijn. Er zal zon zijn over de Markt en de IJzeren Leên. En rond Sint-Rombouts zal leven de wazige, specifiek-eigen aquarelatmosfeer van de hoogdagen en den zomerzondagmorgen, wanneer in eerste uitvoering een nieuw werk wordt gezongen door het Sint-Romboutskoor, onder de leiding van Jules Van Nuffel.

Ditmaal zal het de feestelijke viering zijn van het dertig jarig bestaan van het Koor en tevens de viering van zijn eminenten leider en stichter.

Het wordt een gebeurtenis van de hoogste beteekenis.

De uitvoering van de Missa Papae Marcelli zal gelden als een symbool en een samenvatting van het Koor; het grootsch nieuw Te Deum, dat Van Nuffel schreef, naar het einde toe van den oorlog, als de triomfkreet van den Vrede; de eindelijke eerste uitvoering van dit Te Deum als een symbool en een samenvatting van den hoogstaanden en hoogdoelenden kunstenaar.

Ik heb het Te Deum zien groeien in den gloed van het bezield dynamisme dat eigen is aan Van Nuffel. Het is geweest als een explosie van volle rijpheid, als de zeer bewuste expressie van de mogelijkheden van het Sint-Romboutskoor.

Van Nuffel's kunst, zijn opvatting en schrijfwijze zijn één geworden met zijn Koor. Zijn materiaal is typisch persoonlijk van hem en van Sint-Rombouts. De componist schrijft voor een koorcomplex zooals hij alleen in ons land er een gebruikt. Hij kan uitvoeren zooals hij het schrijft en bedoelt. Hij kan de onderverdeeling der stemmen doordrijven tot uitwijkende grenzen en kan beschikken over afzonderlijke groepen om die realiseering te verkrijgen. Het is een eenig geval, een uitzonderlijk gunstige toestand voor een kunstontplooiing die zeldzaam is in de muziekwereld en enthousiasmeerend voor allen.

Dit, zijn nieuw Te Deum krijgt dan ook de beteekenis van een fiere getuigenis, een heerlijke vlag, een climaxhoogte van een componist die zooveel

[p. 312]

heerlijks, zooveel groots aan ons land heeft geschonken.

Laat ons even terugblikken in het leven, dat in een klein land nochtans zoo bewogen kan verloopen.

De eerste kennismaking met Jules Van Nuffel gebeurde toen we beiden nog jong waren... en revolutionnair! Ik was leerling op het Lemmensinstituut onder Edgar Tinel.

In dien tijd mochten de grootseminaristen 's middags, van 1 tot 2 uur, bezoek ontvangen op hun kamertje, en zelf koffie fabriceeren. Of ze op één kamertje mochten samenhokken wanneer ze bezoek ontvingen, weet ik niet en zal ik maar best niet op mijn geweten nemen, er is trouwens verjaring van over de veertig. Wat ben ik menigmaal, op die Dinsdagen, te laat in mijn cursus op het Lemmensinstituut komen aanloopen. Gelukkig gaf Tinel zelf 's namiddags nooit les.

Op die heerlijke(!) koffiezetterij leerde ik Van Nuffel voor het eerst kennen. Hij was toen wat hij nog altijd is: het gepersonifieerd dynamisme, de vleesch geworden activiteit, de origineel, sterk bezielde persoonlijkheid die open staat voor al wat hoog, schoon, intens en waar is, het mag komen uit welke kunsttendens, mag trekken naar welke richting ook. De kunstenaar die een eigen weg zou opgaan en zich dadelijk zou affirmeeren door de hooge, eigen opvatting van zijn kunst en door de even hooge en onbegrensde uitwerking van die opvatting.

Allebei stonden we in het teeken van een nieuwen tijd, van een nieuwen stijl, die mystiek wilde reageeren op de Ceciliaansche school. ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’ sloot ons in zijn heerlijk jongen ban. We konden, uitzonderlijk geval in ons kleine land, mekaars werken apprecieeren. Zoo is mijn waardeering voor de eerste werken van Van Nuffel: O sacrum convivium, Veni sponsa Christi (1909), O Oriens, Sicut Cedrus, Electa mea, en de vele andere (1910) - ik citeer uit het hoofd - die toen in Musica Sacra werden opgenomen, nog immer dezelfde gebleven.

Hierna verschenen de twee bundels Cantica Sacra (Uitgave Dessain, 1914), die reeds de koorvirtuositeit van den componist, in vollen bloei, met beheerscht meesterschap afteekenden.

De werken volgden elkaar gestadig en met volgehouden lyrisme op:

Eerste Communielied, Eerste Mislied (Breitkopf en Haertel).

Twee Kerstliederen.

Drie Geestelijke Liederen.

Drie Wiegeliederen.

Quatuor Cantica Sacra.

Pater noster.

Muziek op de reien van Vondel's Lucifer, met orkestbegeleiding.

Overwinningscantate (1918), tekst van L. Vermeirsch.

Jubelcantate voor het Klein Seminarie te Mechelen (tekst van Jan Hammenecker).

Te Deum voor 4 mannenstemmen, met orgel.

[p. 313]

De Schelde, a capella-koor voor mannenstemmen.

Missa in honorem S.S. Trinitatis, voor 4 gelijke stemmen met orgel.

Missa in hon. S.S. Cordis Jesu, 4 ongelijke stemmen met orgel.

Missa Paschalis, 2 gelijke stemmen met orgel.

Missa in hon. S. Joseph, 3 ongelijke stemmen a capella.

Christus vincit, 4 ongelijke stemmen met orgel.

Christus vincit, 4 gelijke stemmen met orgel.

Statuit ei Dominus, 4 ongelijke stemmen met orgel.

Ecce Sacerdos, 6 ongelijke stemmen met orgel.

de Psalmen: Super flumina, In Convertendo, Domine ne in furore, Dominus regnavit, Ad Dominum cum tribularer clamavi, alle voor 4 tot 6 ongelijke stemmen met orgel.

Psalmus CXXI, Laetatus sum, voor 4 ongelijke stemmen met orgel.

Psalmus CXLI, Voces mea, voor 8 ongelijke stemmen met orgel.

Tria Cantica eucharistica.

Te Deum, opus 40, voor 8 ongelijke stemmen met orgel.

De uitgave dezer werken werd verzorgd door Schwann, Ledent-Malay, Desclée, Bergmans (Tilburg).

Onder de leiding van Kan. Van Nuffel werd ll. voltrokken en uitgegeven het standaardwerk: Nova Organi Harmonia ad Graduale, door hem en de leeraars van het Lemmensinstituut gerealiseerd (Dessain).

Ten slotte: het groot ‘Te Deum’ van de bevrijding, dat op 19 Mei e.k. zal worden gecreëerd.

_**_*

Om den nadruk te leggen op het bijzonder hoogstaand gehalte van het repertorium en op de ongemeene plaats die, in dit repertorium, aan de werken van onze eigen componisten werd ingeruimd, laat ik in vogelperspectief, een overzicht volgen van wat door het Sint-Romboutskoor werd gepresteerd in de voorbije jaren van zijn bestaan.

Buiten een ontelbaar getal motetten van Palestrina, Vittoria, Jacob Van Berchem, Lassus, De Monte, Arcadelt, Anerio, Constantini, Aischinger, Handl, Haendel, Mozart, Rheinberger, Witt, C. Franck, Habert, De Koninck, De Boeck, Tinel, Ryelandt, Van Hoof, Depuydt, Desmedt, Nees, Van Nuffel, oude en moderne Kerst- en Marialiederen, stippen we, in volgorde, aan:

Uitvoering van de ‘Missa in honorem Sacratissimi Cordis Jesu’ voor 4-stemmig gemengd koor met orgel, van Van Nuffel, ‘Super Flumina’, psalm voor 4 tot 6 gemengde stemmen met orgel (id.) in 1916.

Missa ‘Iste Confessor’ 4-stemmig a capella van Palestrina, 1917.

‘Missa Brevis’, ‘Missa Aeterni Christi Munera’ (Palestrina), Missa ‘O quam gloriosum est regnum’ (Vittoria) 1918-1920.

[p. 314]

Van 1921 tot 1923 de missen van Goller, Chiesa, Albergoni en de 1e a capella-mis van Jos. Ryelandt.

Bij het 4de eeuwfeest van Philippe de Monte's geboorte: zijn mis ‘Benedicta es’.

In 1923, de vijfstemmige a capella-mis voor O.L. Vrouw van Lourdes van Tinel.

2de mis van Ryelandt, 1ste mis van Herberigs; ‘Sine Nomine’ en ‘O altitudo Divitiarum’, missen van De Monte, 1927.

Missa Papae Marcelli; Mis in sol kl. van R. Vaughan Williams; ‘Ultimi mei sospiri’ van De Monte, 1928.

In 1929, bij het 50-jarig bestaan van het Lemmensinstituut, ‘Missa sine Nomine’ van De Monte en het achtstemmig Te Deum van Van Nuffel.

Met Paschen 1930, creatie van de zesstemmige mis ‘In honorem Omnium Sanctorum’ van Marinus De Jong.

Hetzelfde jaar, uitvoering van het Eeuwfeest-Te Deum van Ryelandt in Sinte-Goedele te Brussel. Verder de mis ‘Reviens vers moy’ van De Monte; Missa in hon. Sti Joseph voor 3 kinderstemmen a capella van Van Nuffel. Missa ‘Anchor che col partire’ van De Monte; ‘O quam gloriosum’ van Vittoria. Missa ‘Puer natus est’ van Max Springer (Kerstmis 1930).

1931: de achtstemmige mis ‘La dolce vista’ van De Monte; de Sinte-Clara mis van Refice.

1932: de missen ‘In hon. Sacratissimi Cordis’ van Van Nuffel; ‘Qui tollis peccata mundi’ van Jaap Vranken.

1933: de achtstemmige mis in mi kl. van Bruckner.

1934: concertreis in Italië.

1935: Missa ‘Ecclesia Orans’ van Montillet. Zesstemmige mis van Ryelandt, op. III. In de Expositie te Brussel: Te Deum van Edgar Tinel en de psalm ‘Domine ne in furore arguas me’ van Van Nuffel. Missa in hon. Sti Servatii voor 5 gemengde stemmen met orgel van A. Meulemans, met Kerstmis.

1936: Missa ‘Ave Maris Stella’ van Josquin Des Prés, ‘Assumpta est’ van Palestrina. Messe en l'honneur de Ste Odile van Guy Ropartz. De mis ‘in hon. Sti Brunonis’ van Jos. Von Woëss.

1937: de mis ‘Qual donna’ van Orl. Lassus. Op 17 October te Parijs (Expositie): Organum quadruplum ‘Sederunt Principes’ van Perotinus.

1938: ‘Mente Tota’-mis van Adr. Willaert. Missa in hon. Sti Joseph van F. Peeters. Missa pro Pace van R. Herberigs.

1939: Missa de Angelis van Jaap Vranken. ‘Iste Confessor’ van Palestrina.

1940: de groote mis voor mannenstemmen van Diepenbrock.

1942: Vijfstemmige mis van L. Van Dessel.

[p. 315]

1943: Creatie van de vierstemmige mis ‘Exaudi nos’ van A. Meulemans.

1944: Heruitvoering van de Achtstemmige mis van Vaughan Williams.

1945: Vierstemmige mis van J. Ryelandt op. 84; Vierstemmige mis ‘In hon. Sti Joseph’ van L. De Vocht.

En zoo staan we bij de viering van een dertig jaar lange kunstprestatie, die in de muziekgeschiedenis van ons land zal geboekt worden als een glansperiode voor de religieuze muziek. Het totaal van het geleverd werk, de methodische organisatie van het Koor dwingen ontzag, eerbied en erkentenis af. Het kunstgehalte, de bezetting van het Koor, - het telt nu 250 leden, - bereikten zoo schitterend en zoo rijk een waarde als nooit voorheen. Ik woonde op 5 April ll. het concert bij, dat gegeven werd in het Paleis voor Schoone Kunsten te Brussel. Het was eenig mooi van homogeniteit, fijne nuanceering, rijke kracht en verzorgde afwerking tot in de minste details. Het Ave Maria van da Vittoria, het monumentaal Sanctus uit de Papae Marcelli-mis, de Gregoriaansche fragmenten, het Ave Verum van Mozart en het vijfstemmig, edel-sober O Sacrum Convivium van Van Nuffel zelf, moeten vooral geciteerd worden. (In het ‘O Jesu Christe’ van Jac. Van Berchem was de kleur van de tenoren wat zwaar, barytoniseerend, en in Refice en Haendel's Alleluia werkte het orgel soms remmend op het tempo). De bijval steeg tot een triomf voor leider en koor.

De creatie van het nieuw Te Deum van Van Nuffel zal aan de feestviering op 19 Mei een bijzonder karakter verleenen. Ik zegde het reeds: het werd geschreven onder den drang naar de vrijheid die in aantocht was, met de zegezekere bewustheid van de overwinning die in 't verschiet lag, met het oplaaiend gevoel dat de vrede weer over de wereld en de menschen ging wuiven en de menschenliefde opnieuw haar hoogen koepel over onze hoofden ging spannen.

Staan we nu eenmaal nog zoo ver niet, in die gevoelsaandoening toch, in die gedroomde atmosfeer werd het werk geconcipieerd en geschreven. Met warmte en uitbundigen jubel.

Opgevat voor groot gemengd koor loopt de onderverdeeling van 6 tot 7 stemmen. Het orgel is concerteerend behandeld. Bij het orgel werden, met het oog op de speciale gelegenheid, 4 hoorns, 3 trompetten en 3 bazuinen in de partituur voorzien. Met gemeenschappelijk overleg schreven we elk een Te Deum met aanwending van die koperinstrumenten. Deze tien instrumenten zullen, om verschillende redenen, bij deze uitvoering terzijde gelaten worden. Het prachtig orgel van Sint-Rombouts zal die betrekkelijke leemte, die specifieke sonoriteit wel aanvullen, doch mijn oprecht verlangen is het werk, over afzienbaren tijd, in zijn vollen omvang en naar zijn ware opvatting te mogen beluisteren.

11 April 1946.