Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1940

[p. 42]

Op walvischvangst
door Waclaw Sieroszewski

Boven de afgeronde baai, vreedzaam als 'n binnenmeer, rees de geamberde dageraad. De sterren aan den hemel waren nog niet verbleekt; Orion flikkerde in het zuiden; de staart van den Grooten Beer, in het noorden, lag op den zeespiegel. De rijzende zon wierp een rozen schijn naar Venus, die aan den horizont schitterde als een robijn.

Allen samen verlieten we het ijzeren stoomschip, dat in den vollen zin van het woord de keuken was, waar de walvisschen werden bereid en vanuit de kleine sloep bestegen we het jachtschip. Gebouwd op de Noorsche werven, was het schip nauwelijks 96 voet lang en 18 breed, ineengedoken, ineengedrongen, krachtig en handig. Het kon geen groote snelheid aan: elf knoopen per uur. Maar voor zulke schepen is de snelheid van minder belang dan de handelbaarheid en de machine-kracht; het rhythme van den arbeid verandert immers voortdurend, gaat gepaard met plotselinge schokken.

Binnen het uur na het vertrek waren we reeds in volle zee. We stoomden recht oostwaarts, naar waar de zon in gouden glorie uit de zeegroene golven steeg als een purper-gloeiende toorts.

Nog een enkel oogenblik en de ontzaglijke vuurbol, verdubbeld door de straalbreking, kaatste als een bal terug naar den horizon, barstte open en spatte gouden vonken uit over de majestatisch golvende wateren.

Alom vlogen blanke zeemeeuwen, de vleugels als vorken opengespreid. Hoog in de lucht roeide de zwarte, scherp-gebekte zeekraai ààn naar het land dat achter ons verblauwde.

On enkele armlengten rechts van ons voer een ander walvischvaarder die aan dezelfde maatschappij behoorde. De

[p. 43]

horizon verkleurde licht door de rookwolken van de ‘Noren’ die patrouilleerden en reeds op jacht waren.

Weinig later bereikten we de plaats waar we daags te voren een grooten, gestreepten walvisch hadden gedood.

- Spuit, zei rustig de dikke, Letlandsche piloot van de Baltische zee.

- Wààr?

We zochten met de kijkers, maar het dier was reeds verdwenen en met het bloote oog kon niemand zich met den ouden ‘wolf van het Noorden’ meten.

Het schip minderde vaart. Een eendenvlucht verhief zich achter ons en vloog in een lange rij naar de hooge, roze en bruine kusten van Korea. Een zwerm kleine zeevogeltjes, die den jager de walvischvelden verraden, vloog over. De zon steeg snel, zooals immer onder de polaire breedtegraden; haar schittering vergulde de blauwe golven over steeds uitgestrekter breedten. De wind verfrischte. In de verte was weer een spuiten zichtbaar. Deze maal merkten we allen het witte wolkje op, dat door den wind werd weggeblazen. Vlug klauterde een matroos naar het kraaiennest. De schutter ging tegen het harpoenkanon leunen.

We veranderden van richting zoodat we den wind in de zijde kregen.

- Op volle kracht, zei de piloot door den spreekhoorn tegen den machinist.

Het schip begon te trillen als door koorts bevangen. De golfslagen overstroomden het met schuim en schudden het geweldig. We stevenden schuin naar de reeds tweemaal opgemerkte waterstralen. Een derde straal, nu dichterbij, spoot uit de dansende golven op. Een reusachtige baar overstroomt plots het voorschip met schutter en kanon; en rukt de harpoenlijn van de windas los. Een teeken volstaat voor de matrozen om toe te snellen en de lijn weer in orde te brengen met uitdagen van het voortdurend overstroomen en steigeren van de brug. De schutter schudt rustig het water van zijn vest en pet af.

- De golven zijn erg woelig, zegt de piloot, het zal moeite kosten om te schieten.

[p. 44]

Toch veranderen we niet van richting; op de cadans van den golfslag volgen we de spuitstraal vlak vóór ons, doch hoe langer hoe meer van ons verwijderd. Totdat ze verdwijnt, nergens meer te bespeuren valt. Met gespannen aandacht houden we het oog gericht op den blauwen horizon, die op en neer danst als door den wind bewogen doek. Het schuim staat overal wit op de baren. De wind scheert over de golven en zwiept het schuim ervan hoog de lucht in, zoodat het niet verwonderen zou als men zich vergiste en het spattend schuim voor het spuiten van walvisschen hield. In dien stofregen scheren vluchten meeuwen rond, wit als het zeeschuim. De granaat-blauwe zee werkt zich woedend den hèl-blanken, zondoorlichten, wolkenloozen hemel in.

- Valt tegen! moppert de piloot. Geen spoor van walvisch! Ik kan er geen kop aan krijgen waar ze gebleven zijn!...

De machine trilt nauwelijks. Het schip draait op zichzelf met de punt van den harpoen vóór zich uit, duikelt dan - als een arend in de wolken - in de klotsende wateren, op zoek naar prooi. De oogenblikken zijn als uren. Stilte op de brug. Dan uit het kraaiennest:

- Past op! Aan bakboord!

- Past op! Aan achtersteven! Tweemaal achtereen klinkt dezelfde stem.

De piloot buigt voorover tot op het plankier en draait het rad van het roer zonder acht te slaan op schuim, huilen van wind en woede der golven. Als een tol draait de boot bijna ter plaatse.

- Alles! huilt de piloot. En alles trilt in een gekke snelheid.

‘Lame, fais place! bourrasque écarte-toi!’

Bekommerd volgen we met het oog drie geweldige zoogdieren, die om de beurt uit het water oprijzen om hooge, blanke geysers naar de lucht te spuiten. De bruine ruggen glanzen in de zon; hun golvende lijnen vereenzelvigen zich met de baren.

- Verdwenen! zegt de kapitein ontmoedigd wanneer de machtige ruggen, na een majestatischen boog in de lucht te hebben geteekend, en de gevorkte staarten na een bliksemflits boven het water, verdwijnen.

[p. 45]

- Er is er nog één, waarschuwt de piloot, Nilson, pas op!... schreeuwt hij naar den schutter.

De schutter is sedert een tijdlang op zijn hoede; hij heeft met den voet den bout weggeduwd die de slingerbeweging van het kanon tegenhield; zijn rechterhand omklemt het houten handvat met den haan. Dan rijst een geweldige kolom gepulveriseerd water voor den boegspriet op en verschijnt, blinkend en groot als een ondiepte, een somberen rug.

Over het kanon gebogen wachtte de schutter. De walvisch is te ver verwijderd naar z'n goesting: het harpoenschot draagt amper 20 roeispanen ver; nog enkele krachtige schroefbewegingen en het schip is genoeg genaderd. Maar het monster heeft ook ons opgemerkt en verdwijnt met het geweld van een brekende golf.

- Stop! huilt de piloot in den horen.

De kapitein noodigt ons vriendelijk uit mèt hem in zijn kajuit te ontbijten. ‘We hebben al den tijd, zegt hij. Hij zal toch niet zoodra terug keeren.’

Na het ontbijt: weerom hetzelfde. Het schip draait rond op den chaos van de blauwe wateren; door de schuimkammen en het waterstof overstroomd, door den golfslag heen en weer geschokt, verdubbelt het onophoudelijk zijn pogingen om de achtervolgde groep walvisschen niet uit het oog te verliezen. Aan den horizon zijn er veel te bespeuren; de blanke spuitstralen breken als kleine vulkanen nu hier, dan ginder uit. Het is echter verkieslijk altijd dezelfde kudde te blijven achtervolgen; de piloot bespiedt hen oplettend in den steeds aanzwellenden maalstroom. Wanneer de monsters verdwijnen vermindert het schip zijn vaart en hortend of ronddraaiend zoekt het waar ze weer zullen opduiken. Soms raadt de piloot de baan der dieren aan de richting van hun rug op het oogenblik dat ze naar de diepte schieten, aan het spoor dat ze zwemmend nalaten in het water en aan de wijze waarop ze spuiten. Dan beschrijft het schip een halven cirkel en stoomt met volle kracht naar de vermeende plaats waar de dieren weer te voorschijn komen. Maar walvisschen beschikken over ongewoon groote beweegkracht en kunnen een halve uur lang onder water blijven. Zoo komt het dat ze vaak juist in

[p. 46]

tegenover-gestelde richting zichtbaar worden dan door den meest ervaren piloot berekend werd.

- Vooral vandaag zijn ze bizonder moeilijk om volgen; hun ruggen zijn als met de golven één, verrechtvaardigt de piloot.

De wind werd sterker, onstuimiger en onzeker van richting. Hoog in de lucht verschenen vlokwolken die zich tot nevelwaaiers samentrokken met spiraalvormige uiteinden.

- Dat wordt typhoon. Morgen, ten laatste overmorgen houdt hier een tempeest huis.

- Maar zullen wij er vandaag in lukken iets buit te maken?

De kapitein wendt zich zwijgend af. Mijn gezel waarschuwt me: nooit zooiets te vragen aan een zeeman.

Groote, zware, onaangename golven sloegen tegen den scheepswand; de boot scheen er het evenwicht bij kwijt te raken. De zoute waterstof spatte tot op de passerel van den kapitein. Van mijn pet en notaboek dropen waterdroppels; het was gewaagd het schuiloord in zeildoek te verlaten met zulken stormwind. Het huilen en schokken steeg me stilaan naar het hoofd en van al de gezellen, hoe gewiekst ook in de zeevaart, kon niet één mij 'n beetje verlichten.

Zwijgend ging ik me uitstrekken in de kabien. Kalmte en een warme pet op het hoofd zijn nog de beste remedies tegen zeeziekte. Ik legde me neer op een brits, doodmoe na een nacht gewerkt te hebben aan het ontwikkelen van gefotografeerde zeegezichten. Maar slapen ging niet. Alles huilde en vloog rond mij door elkaar; een losgeschroefde lamp krijschte en door den horen die boven de brits van den kapitein doorliep vatte ik het treurig lied van de stokers en de eentonige bevelklanken:

- Volle kracht.... Stop.... Langzaam....

Mijn gezellen daalden weldra van het dek naar de eetzaal, waar op bevel alle keuken- en eetgerei met kettingjes aan de tafel was vastgemaakt.

Nog voor we aan tafel zaten riep ons een hevig fluitsignaal aan dek.

- Walvisch zeer nabij.... schreeuwde de piloot brutaal. Hij was nog niet uitgesproken of de zee scheurde open, een hooge

[p. 47]

waterstraal spoot omhoog en een bruine rug steeg op uit de golven. Een monster, groot als een klip, zwom in schuine richting naar ons toe. De schutter boog zich over den kijker en volgde het dier met den harpoen. Het beschreef langzaam een boog op het water, richtte zich naar de diepten, reeds blonk zijn kleine zijdevin in de lucht.

- Te laat, domkop, gromde de piloot.

Terzelfdertijd brandde een schot los en de zwarte bliksem van het zich afwindend touw sneed de ontploffing in de zee af. De kruitdamp verborg een oogenblik projectiel en prooi; de schutter hief vragend het hoofd op.

- In 't water.... schreeuwde de speurder hem toe.

Ontgoocheld stak Nilson de handen op zak en verwijderde zich van het kanon, maar na een oogwenk had hij zich blijkbaar bedacht en keerde haastig terug. Matrozen kwamen toegeloopen om het kanon te herladen.

- Past op, beesten, wilt ge me de oogen uithalen, huilde de piloot gram naar de lui die de lijn ophaalden.

- De bom is niet ontploft, past op!

Ze wierpen een koord rond den langen, ijzeren staaf, die tegen den scheepswand in het water hing. Aan zijn uiteinde was een groote, puntige peer in gietijzer vastgemaakt, die een der vleugeltjes van den harpoen ophield en twee pond poeder in een schokbuis bevatte. Wanneer de vleugeltjes, door het afgeschoten stuk beroerd, als gekartelde haken openspringen, schuurt een eraan vastgemaakten ijzerdraad over brandbare preparaten; de bom ontploft en richt in het lichaam van het getroffen dier ontzettende verwoestingen aan.

Hoewel de golven steeds de werklui overspoelden, werd het kanon vlug herladen en opnieuw zocht zijn loop een slachtoffer in de draaikolken. Maar de verschrikte monsters waren verdwenen. En lang zwalpten we rond op de woestheid van het water vóór we weerom spuiten zagen.

Ook de tweede helft van den dag werd aan vervolging besteed. De zon zonk; er bleef nog hoogstens één uur daglicht. De mannen werkten vadsig, ontmoedigd. De schutter keek, met de handen op zak, achteloos rond, al verliet hij zijn kanon niet. Alleen de piloot deed het schip steeds met een-

[p. 48]

zelfden ijver zwenken en riep zijn orders door den horen:

- Volle kracht... Langzaam... Stop... Achteruit...

Alsof ze gewaar werden dat ze minder oplettend op ons moesten zijn, kruisten de walvisschen hoe langer hoe dichter in ons vaarwater en bleven hoe langer hoe meer aan de deemsterende oppervlakte. In de schuine stralen van de avondzon leken hun ruggen nog monsterachtiger. Vooral een drietal bruine reuzen stelde zich uitdagend aan. Ze naderden gezamenlijk zoo dicht den scheepswand dat het geluid van hun spuiten en het ronken van hun ademhalen ons allen beving. Dit was hun ondergang. De jagersdrift kwam boven bij het scheepsvolk en een verwoede vervolging begon. De walvisschen dreven den spot met de jagers, werden dapperder in den valavond. Misschien, gewoon aan avondvergaderingen, hielden ze den romp van ons schip voor den buik van een rasgenoot... Het volstond voor den piloot om hen herhaaldelijk den weg af te snijden. De schutter liet het handvat van zijn kanon niet meer los. Maar ook de nacht viel snel in en de zon raakte reeds de horizontlijn.

Eindelijk barstte het schot los.

- Hoera! Geraakt! Geraakt!

De boegspriet helde diep over als 't ware aangezogen door het water. De harpoenlijn wond slangachtig van de metalen as af, liep trillend over brug, boord en boegspriet en verdween in de groene diepten.

Daar was het dat het gekwetste dier rondzwom.

Allen liepen naar de voorplecht en sloegen aandachtig de trillingen van de lijn gade. Hoewel het schip op volle kracht achteruit stoomde, gleed het eerst met een snelheid van zes knoopen vooruit; de zeetitan had het op sleeptouw.

- Hij heeft ons reeds 120 armlengten ver gesleept, stelde de kapitein vast.

De schutter betastte de spanning van de koord met den voet en beval dan: ‘laat de lijn een oogenblik los.’

Geremd op den kabestan ontrolde de koord zich langzaam van de trommel, maar ze moesten snel heelemaal lossen, want de schokken in de diepte waren nog te hevig; ze konden de lijn breken en het schip beschadigen. Na langeren tijd ver-

[p. 49]

minderde de strakheid van de koord, die stilaan neerviel in horizontale richting.

- Hij komt dadelijk terug.

Geen vijf minuten nadien of op een kwart werst van den boeg kookten de golven; een fontein spoot op en midden bloederig schuim kwam de walvisch boven water, het ijzer in den rug geplant.

Een kleine sloep werd met twee roeiers neergelaten en gleed als een schelpje tusschen de waterheuvels door naar de prooi. Een lange speer horizontaal over den schouder, stond de piloot in 't midden van de sloep, klaar tot werpen. De walvisch zag hem en duikte naar de diepte. Maar verzwakte merkbaar. Hij kon zich reeds niet meer onder water houden en kwam na een oogwenk weer aan de oppervlakte, water en bloed in de hoogte spuitend. Rondom hem werd de zee purperkleurig. In een, twee, drie was de bark hem genaderd en de lans van den piloot drong als een naald in het reuzenlichaam naar het hart. Het ontzaglijk maar ongelukkig schepsel werd razend van pijn, martelde met zijn machtigen staart de golven, spoot fonteinen op, opende den muil maar wist niet wààr den vijand te happen viel noch hoe er zich van te ontmaken.

De sloep draaide rond als op een spil maar vluchtte niet, en het vreeselijke, koude staalwapen drong slag op slag in de flanken van het slachtoffer. Soms vermartelt een troep haaien op dezelfde wijze een walvisch, maar dan kan hij ontsnappen, zelfs als zij erin lukken hem een zwemvin af te rukken of hem een klomp vet uit het lijf te scheuren. Maar aan deze, hem onbekende schepsels, kon het ongelukkig monster onmogelijk ontkomen; iets weerhield het en berokkende het zulke buitengewone pijn dat het verkoos op de plaats rond te zwiepen met den staart en zich aan de nijpende pikuren te onderwerpen, liever dan in de diepten te verdwijnen en zijn smartvolle ingewanden daarbij aan reepels te scheuren.

Eindelijk drong de speer van den piloot in het hart. De koning der zeeën richtte zich op de golven op in volle lengte en viel dan zwaar op het water neer.

Vlug snelde de bark naar het schip.

(Vert. Lambert Swerts.)