Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1939

[p. 882]

Kantteekeningen

Dienstmeisjes en litteratuur.

Gelezen in De Telegraaf: ‘Er zijn hier tot verleden jaar menige goede duitsche roman en menig deel Dostoievski over de toonbank gegaan naar duitsche dienstmeisjes. Maar het heugt ons niet, dat wij haar nederlandsche collega's een Van Schendel verkochten. Als zij hem lezen, dan halen ze hem in de bibliotheek.’

Hierop zou men kunnen antwoorden als volgt:

1. Het is erg genoeg voor Duitschland dat meisjes die de goede duitsche schrijvers en Dostoievski lezen in Nederland talrijk dienstmeidenwerk hebben moeten verrichten, want het gewone duitsche dienstmeisje leest die schrijvers en Dostoievski niet, maar Courths Mahler. Als het leest.

2. Het is een goed teeken van Nederland dat de Nederlandsche meisjes die Van Schendel lezen nog altijd niet in de noodzakelijkheid zijn zich te verhuren als dienstmeid.

3. Het zijn niet alleen de nederlandsche dienstmeisjes die Van Schendel niet lezen. Zelfs degene die andere goede schrijvers als De Man en Coolen lezen, lezen daarom nog Van Schendel niet.

G.W.

De camera obscura.

‘Onze Tijd’ heeft aan Emmanuel De Bom, Ernest Claes, Frans De Wilde, Herman Teirlinck en Toussaint van Boelaere gevraagd welken indruk het boek van Hildebrand, d.i. Nicolaas Beets, bij eerste kennismaking op hen gemaakt heeft.

Zooveel hoofden, zooveel zinnen.

Emmanuel De Bom las het als knaap en vond het geestig en vermakeljik, maar vindt het nu grappigheid zonder grootmenschelijken inhoud, gezochte moppigheid niet veel beter dan Justus Van Maurik. Het boek is, vreest hij, een nationale legende zonder meer.

Ernest Claes las het op tien- of elfjarigen leeftijd uit de patronaatsbibliotheek van de Abdij van Averbode. Hij vond het hollandsch en echter dan de verhalen der vlaamsche schrijvers omdat het veel meer over het gewone dagelijksche leven ging. Voor de eerste maal ontdekte hij humor in een boek en aldus humor in het dagelijksch leven. En naast dien humor ontroering. De Camera obscura en Max Havelaar zijn Ernest Claes dierbaar gebleven.

Frans De Wilde herinnert zich niet meer welken bijzonderen indruk het boek in zijn jeugd op hem gemaakt heeft, maar hij las het geboeid en betooverd met intens genot. Nu herleest hij het zooals hij een ouden vriend terugziet.

Toussaint van Boulaere houdt de Camera voor een boek van allereersten rang in de wereldlitteratuur, maar op school werd hij er mee gefolterd. Hij herinnert zich de eerste kennismaking niet goed. Een schoolboek was bij hem nooit geliefd. Het meest boeide hem ‘De familie Kegge’ en ‘Een oude kennis’ herinnert hij zich nu nog het levendigst.

G.W.

[p. 883]

Het kunstwerk van de week.

Nu de musea leeggemaakt zijn, de grootmeesters der schilderkunst in bomvrije (hopen we!) kelders geinterneerd voor den duur van den oorlog (‘en er was geen plaats voor hen in de herberg’!) maar het leven toch zooveel mogelijk zijn gewonen gang moet gaan, is een conservator te Brussel op een idee gekomen, dat alle conservators reeds sinds lang hadden moeten uitvoeren: hij exposeert ‘het meesterwerk van de week’.

Hij houdt één enkel zaaltje van zijn museum open, haalt elke week een ander meesterwerk uit de oorlogscatacomben, hangt het in dat zaaltje en noemt het ‘het meesterwerk van de week’.

Hij begon met de H. Anna uit het drieluik van Quinten Matsijs. Daarna kwam Petrus Christus. Volgden en zullen volgen: Dirk Bouts, Pieter Brueghel, P.P. Rubens, Jacob Jordaens en andere grootmaarschalken der schilderkunst.

Jaren lang heeft het meesterwerk van de week tusschen tallooze andere meesterwerken van alle tijden gehangen en weinigen zijn gekomen om ze te zien. Nu komen vele om het eene werk te zien. Want er hangt er maar een en het hangt er maar een week. En men mist de meesterwerken omdat men ze niet meer zien kan. En vele meesterwerken op een rij loopt men met beleefde diferentie vlug voorbij, maar voor één enkel meesterwerk blijft men pal en ontroerd staan.

Zoo is de mensch en het is goed dat ook de conservators nu eens en voorgoed weten dat hij zoo is.

P.

Jonger bloed.

De jaarlijksche vergadering van de Vereeniging van Letterkundigen onderscheidt zich van vele voorgaande door het ontslag nemen van August Vermeylen als voorzitter en het opnieuw toetreden tot het Bestuur van Maurice Roelants, die in de bedoeling van de bestuursleden eerstdaags tot voorzitter zal worden benoemd, terwijl Vermeylen reeds tot eerevoorzitter werd verkozen.

Het is waardig van een man als Vermeylen heen te gaan vóór ook maar iemand dezen wensch in zichzelf geformuleerd had, vóór iemand bij hem de slijtage had vastgesteld die dan gewoonlijk gechromeerd wordt met het eerevoorzitterschap. Het was niet noodig dat Vermeylen aftrad. Hij was het onbetwist gezag en meer dan kloek genoeg om menig jongere te beschamen. Hij heeft liever jaren te vroeg willen aftreden dan het één dag te laat te doen.

De Vereeniging spant nu voor hare oude werkzaamheden den frisschen tweejaar Maurice Roelants. Wij kiezen dit beeld uit de fokkerswereld omdat hij inderdaad in ieders bedoeling het trekpaard moet zijn. De activiteit van de Vereeniging is geen sinds decenniën geijkte ambtenarij. Met de hoogdagen heeft Roelants bewezen dat zij kan uitgebreid worden en nieuwe methoden kiezen. De materieele levensvoorwaarden van den vlaamschen schrijver, en daarover heeft de Vereeniging te waken, daarvoor heeft zij te ijveren, zijn ook niet meer wat zij waren vóór twintig, vóór tien, voor één jaar. Nieuwe tijden, nieuwe moeilijkheden, nieuwe mogelijkheden, ziedaar wat den nieuwen voorzitter wordt voorgelegd. Hij is er de man naar om er niet alleen rekening mee te houden, maar er zelfs mee af te rekenen.

Leve Vermeylen, leve Roelants!

Stipendia.

Mocht Roelants soms nog aan optimisme geleden hebben omtrent de gemakkelijkheid van zijn taak als Voorzitter, hetgeen wij betwijfelen, dan heeft de voordracht van Lode Baekelmans ter jaarver-

[p. 884]

gadering van de Vereeniging zeker dien waan verscheurd.

Als onmiddellijk, binnen afzienbaren tijd bereikbaar doel, stelde Baekelmans voor, het verkrijgen van staatsstipendia van wezenlijk belang, duidelijk gezegd jaargelden, voor letterkundigen die dit verdienen.

Hij herinnerde op het voorbeeld van Skandinavië, waar het Storting of huis van afgevaardigden beslist over het toekennen van een levenslange jaarwedde, waarmee o.a. Ibsen en Grieg werden begunstigd. Hij wilde België van het systeem der goedbedoelde aalmoezen doen overgaan naar het pensioen dat nationaal eerbewijs is.

Hiervoor wilde hij een speciale taks van 5 centiem laten heffen op elk kino-entrée-biljet. Bij discussie bleek dit onmogelijk, daar ons fiscus-systeem geen belastingen innen kan, die vooraf voor een bepaald doel zijn bestemd. Onze fiscus rijft alles in een grooten pot waarin de herkomst van het geld onbekend wordt.

Het is zeker onredelijk dat een land met een millioenenfonds voor wetenschappelijke opzoekingen niets dergelijks bezit voor de kunstenaars en het idee is logisch dat het in de lijn van koning Leopold, opvolger van Albert den Stichter van het fonds voor wetenschap, zoon van Elisabeth, Beschermster der kunsten, liggen zou, het koninklijk initiatief te nemen tot de oprichting van een parallel fonds voor de dragers der artistieke landsfaam.

Niet alleen Skandinavië geeft ons een voorbeeld. In Italië geniet elk lid der academie voor kunsten en letteren van een jaarwedde met vrijkaart op het spoor. Duitschland stichtte een eigen Nobelprijs. Rusland stelt zijn schrijvers in staat onbekommerd te arbeiden.

Maar niet alleen de dictatuurlanden geven een voorbeeld. Engeland heeft o.a. zijn poët laureate. Als Nederland niet veel doet wil dit niet zeggen dat de kunstenaar er aan zijn lot overgelaten wordt. Dit moederland van den gordel van smaragd die zich slingert om den evenaar, telt genoeg rijke particulieren die verdienstelijke kunstenaars steunen op een wijze die eerbetoon is.

Kortom, practisch wordt haast overal rondom onze grenzen meer en beter gedaan. Het land dat zijn roem in de geschiedenis, en wellicht ook nu nog, meer aan zijn kunst dan aan zijn wetenschap dankt, is aan zichzelve verplicht niet ten achter te blijven. De Vereeniging zal de verschillende buitenlandsche methoden bestudeeren en een uitvoerbaar plan trachten voor te leggen.

G.W.