Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1939

[p. 376]

Poezie van priester-dichters en critiek
Een antwoord met een slotwoord

I

In het Maart-nummer van Dietsche Warande wordt een artikel gepubliceerd over ‘Poezie van priester-dichters en critiek’ waarin mijn naam wordt vernoemd.

Er zou kunnen twijfel bestaan over mijn opvatting en daarom vraag ik aan de redactie deze nadere bepaling te willen overnemen.

Ik beaam ten volle wat de schrijver van het artikel zegt: ‘Waar de priester zich aan de kunst begeeft moet hij zich een plaats veroveren door artistieke knapheid en ernst. In het “werk” ligt de beste apologie zoo deze noodig mocht blijken.’

Hij voegt erbij:

‘Het is waar dat in sommige Hollandsche bladen van giftige, persoonlijke en onverantwoorde critiek een gewoon gebruiks-artikel wordt gemaakt, dat men daar met voorliefde onfatsoenlijk en smalend over werk van priester-kunstenaars en in het algemeen over alle initiatief van hieratisch ingestelde personen spreekt. Bladen als de “Nieuwe Gemeenschap”, “De Paal”, “Christoforus” en andere organen van rechtsche jongeren hebben in die praktijken uitgemunt; een zekere heer Crone houdt in de “Nieuwe Eeuw” die traditie hoog, maar dat een of ander minus habens op zulke wijze door onverantwoorde critiek zijn onedele en extra literaire motieven ofwel zijn zonnige nulliteit demonstreert, is nog geen reden om zulke gevallen te veralgemeenen en een diploma van onbegrijp aan de Vlaamsche critiek uit te reiken.’

Ik heb nergens gepubliceerd dat de critiek in Vlaanderen systematisch kwaadwillig zou zijn tegenover het werk van priester-dichters. Ik kan de critiek over mijn eigen

[p. 377]

werk verdragen en ik zal trachten er mijn profijt uit te halen.

Ik heb nooit mijn eigen werk bedoeld, waar ik schreef dat de critiek voor de priester-dichters niet altijd te vertrouwen is, en ik citeerde juist de uitlatingen van dien zekeren heer Crone in de ‘Nieuwe Eeuw’ die een Hollandsch blad is.

Maar omdat mijn werk niet bevalt laat mij toch het recht te vechten voor de gelijkberechtiging van priesters en leeken. Aan een priester-dichter, bij den aanvang van zijn pogen op letterkundig gebied, mogen geen hoogere eischen gesteld worden dan aan een leek. Hij moet de middelmate niet zijn uitgegroeid wanneer hij begint aan kunst te doen.

Omdat mijn werk aan sommigen niet bevalt laat mij het recht te meenen dat een criticus niet kan gedwongen worden als leuze te nemen ‘plus de fiel que de miel’; te meenen dat een critiek ‘cum affectione’ letterkundig even juist kan zijn als critiek met spot gekruid.

Omdat mijn werk aan sommigen niet bevalt laat mij toch het recht te meenen dat de Eerw. Pater J.v.H. in het nummer van ‘Boekenschouw’ 15 Maart '36 een artikel geschreven heeft dat wij aan onze jongeren ook in Vlaanderen ter overweging mogen voorleggen. Hier de woorden van Pater J.v. H., een gezagsman:

‘Er is een nieuw levensgevoel aan het groeien waarvan de eigenaardigheid zeer zeker is dat ze “sine affectione” is, zonder liefde.

Dat nieuw levensgevoel kan niet simplistisch paganisme genoemd worden. Maar de groote niet af te wenden vloek er van is “sine affectione”.

Als heraut van het nieuwe levensgevoel mocht de laatste jaren in Nederland het opgeheven tijdschrift “Forum” gelden, een tijdschrift, welks ijzige adem muzen en feeën in den lande tot Gorgonen deed verstarren. Een Forumschrijver moest uit kracht der beginselen, een grimmig, fretachtig wezen zijn, de schrik van alle Hollandsche litteraire konijnen. Het doel was de konijnen uit te roeien en er een edeler teelt voor in de plaats te stellen. Maar in een duinenland voelen zich de konijnen nu eenmaal behagelijk en laten zich niet gemakkelijk vernietigen.’

[p. 378]

Omdat mijn werk aan sommigen niet bevalt laat mij toe het spijtig te vinden dat er in het groote korps der priesters zoo weinigen gevonden worden die zich aan de critiek durven bloot geven. Het cultuurgebied dat de letterkunde is mogen wij, priesters, toch niet verwaarloozen. Het onderwijzerskorps en beambtenkorps is ons hierin verre voor. Eere aan hen.

Hiermede heb ik alles gezegd wat ik te zeggen had.

b. de craene.

II

Slotwoord:

De naam van Z.E.H. De Craene werd in de inleiding van mijn stukje, zonder onmiddellijk en uitgesproken verband met den eigenlijken inhoud, vermeld. Hij meent dat hierdoor twijfel zou kunnen ontstaan aangaande zijn opvatting. Daarom voelt hij zich verplicht als correctief een ‘nadere bepaling’ bij mijn artikel te voegen. Z.E.H. De Craene gelieve niet te meenen dat het stuk als een persoonlijkgeorienteerde critiek op zijn werk mag worden beschouwd. Mijn opzet was breeder, mijn bedoeling - zooals zeer duidelijk gezegd - niet polemisch. Z.E.H. De Craene houdt staan dat hij nooit beweerd heeft dat er een kwaadwillige houding tegenover het werk van priesters-kunstenaars wordt aangenomen. Maar mag ik dan aanstippen dat hij reeds in een volgend alinea beweert dat er moet gestreden worden voor ‘gelijkberechtiging’? Dat moet toch wel, in 's schrijvers opvatting, een bewuste en algemeen-waarneembare onderschatting van het werk van priesters-kunstenaars insluiten?

Buiten dit ééne kleine punt, houdt de ‘nadere bepaling’ van Z.E.H. De Craene met mijn betoog niet het minste verband en bevat zij persoonlijke belijdenissen, die dan ook als zéér persoonlijk dienen te worden beschouwd. Al zijn deze in sommige punten van aard om verbazing te wekken, toch voel ik mij niet genoopt er mijn ‘nadere bepaling’ aan toe te voegen.

a. westerlinck.