Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1938

[p. 879]

Ringsteken

Ongeoorloofde redacteursstreken

De ‘Mededeelingen, officieel orgaan van den Bond van Noord- en Zuid-Nederlandsche letterkundigen’, nummer 100, October '32, bevat volgend stukje:

‘Ons lid Maurits Wagenvoort heeft een schrijven aan het bestuur gericht, waarin hij zich, zeer terecht, beklaagt over de behandeling, hem door den nieuwen redacteur van de Nieuwe Gids, dr. A.A. Haighton, aangedaan.

Van de grieven, waarvan de heer Wagenvoort ons mededeeling heeft gedaan, zijn er, die betrekking hebben op de altijd moeilijk te beoordeelen en juridisch zeer onzekere verhouding tusschen directie, redactie en medewerkers bij een tijdschrift. Wat echter, ook hierbij, zeer stellig ongeoorloofd mag worden geacht, is het veranderen, door de redactie, van copy door een medewerker geleverd, zonder dezen daarin te kennen. En wel in nog hooger mate, wanneer het meeningen betreft, welke de schrijver ten slotte met zijn naam moet dekken. Dit nu blijkt te zijn geschied met een artikel, en wel een Buitenlandsch Overzicht, door den heer Wagenvoort bijgedragen voor de Nieuwe Gids. De redacteur heeft daarin, naar de heer Wagenvoort ons meldt, “geschrapt, er bij gevoegd, sommige denkbeelden weggelaten of vervormd”, terwijl het artikel ten slotte is afgedrukt onder naam van den schrijver.

Dit is voorzeker een ontoelaatbare inbreuk op het Auteursrecht. Wij voldoen gaarne aan het verzoek van den heet Wagenvoort, om dit geval ter waarschuwing te publiceeren, en danken hem voor de gelegenheid, die hij ons daartoe gegeven heeft. Dat het, naar ons blijkt, zeer te bezien staat, of op deze schending van het auteursrecht eenig verhaal is te verkrijgen, maakt de zaak zeker niet beter.’

Wij zijn mede verontwaardigd over dergelijke handelwijze, doch voor den heer Wagenvoort vinden wij toch woorden van troost.

Destijds was het nog van belang dat iemand eene persoonlijke meening had en ze kon uiten zonder gevaar te loopen verbrand te worden op eene of andere groote markt. De tijden zijn echter veranderd. Eene persoonlijke meening is van nul en geener waarde. De vraag is slechts of iemand de meeningen heeft van zijne meesters en van zijne ‘volksgenooten’. Het is kenschetsend voor deze evolutie der waarden, dat dit den heer Wagenvoort wordt aan het verstand gebracht in het tijdschrift van den man, die kunst zag als de allerindividueelste emotie en die diensvolgens ook van de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste meening zijn recht maakte, dat hij ook bij anderen met respect wist te ontzien.

Was het van geen belang of de Nieuwe Gids-redacteur op eigen initiatief den heer Wagenvoort de meeningen van den redacteur, dan wel die van den heer Wagenvoort deed belijden, het is wel van belang dat de heer Wagenvoort willens

[p. 880]

nillens van het concentratiekamp werd gered. Wij vermoeden immers dat de heer Wagenvoort er concentratiekampmeeningen op nahoudt en de Nieuwe Gids-redacteur orthodoxe. Welnu, het regiem der concentratiekampen is in aantocht. Overal zitten de eerste ministers gereed naast hun paraplubak, om daaruit het onmisbaar reisgerief te putten en zich per vliegmachien met het regiem accoord te gaan verklaren, aldus den europeeschen vrede reddende. Waarom zou de heer Wagenvoort, in afwachting van deze gebeurtenis, er nog koppig op staan totaal waardelooze en voor hemzelf hachelijke persoonlijke meeningen te verspreiden? Waarom heeft hij protest ingediend tegen de handelwijze van een redacteur die wellicht zijn leven gered heeft? Leze hij het gedicht van Jan Engelman: ‘Ik walg’ en make hij voor zichzelf uit wat het beste is, te walgen en het concentratiekamp in te vliegen, of de meeningen van den Nieuwe Gids-redacteur te verkondigen en thuis te mogen blijven, waar men wellicht ook nog walgen kan, als de jonge zoon het niet ziet, deuren en blinden goed gesloten zijn en het licht uit is.

Ja, zooals iedereen herhaaldelijk heeft geschreven, wij beleven een grooten tijd.

P.

Bescheidenheid

Hetzelfde nummer van de ‘Mededeelingen, officieel orgaan’ enz., bevat ook een verslag van de algemeene ledenvergadering van Zaterdag 25 Juni te den Haag. Naar het voorbeeld der ‘Verslagen en mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie van Gent’ verschijnt dit verslag vier maanden na datum. Wij vinden daarin vermeld een loffelijk voorbeeld van bescheidenheid, gegeven door het lid, den bekenden schrijver van ‘Boeven en Burgers’, Mr. Pauwels. Het wordt ons beschreven als volgt:

De heer Mr. Pauwels vraagt het woord en herinnert eraan dat verleden jaar de verkiezing (tot bestuurslid van den Bond. P.) met een staken van de stemmen tusschen hem en den heer van Duinkerken is geëindigd. Hij zou het juister hebben gevonden, als het bestuur dit feit had medegedeeld en een nieuwe herstemming had uitgeschreven. Hij vindt voorts, dat er frisch bloed in het bestuur moet komen (Mr. Pauwels is zestig geworden. P.) en meent dat hij, als hij lid van het bestuur werd, daarvan meer zou kunnen doen uitgaan. Daarom zou hij zich weer beschikbaar willen stellen, als men uit de vergadering zijn candidatuur bleek te wenschen. De heer van der Zee, die ook meent, dat het bestuur de stemming van het vorig jaar als uitgangspunt had moeten nemen, stelt hierop den heer Pauwels voor. De heer Benno J. Stokvis bepleit eveneens de candidatuur van den heer Pauwels, die als jurist zeker van advies zou kunnen dienen. Hij verwijt het bestuur, ook al is het formeel in zijn recht, de leden niet op de hoogte te hebben gesteld van den stand van zaken in de vorige vergadering.

De heer Veth, secretaris, zegt verantwoordelijk te zijn voor de redactie van de agenda. Hij kan het uitstellen van de zaak tot een volgende vergadering, zooals de voorzitter heeft gedaan, niet anders zien dan als een besluit om dit punt van de agenda geheel opnieuw te behandelen. Dat de stemming tusschen de heeren van Duinkerken en Pauwels geëindigd was met een staking der stemmen, is duidelijk

[p. 881]

in de gepubliceerde notulen van die vergadering vermeld.

De voorzitter zegt, dat de vergadering natuurlijk als altijd geheel vrij is om candidaten te stellen.

De heer Veth wil nog doen opmerken, dat het bestuur zijn candidaten onder de jongeren heeft gemeend te moeten zoeken.

Hierop wordt de eerste stemming gehouden, die voor tweeden secretaris, waarbij tegenover den heer Otten geen candidaat is gesteld. Deze wordt gekozen met 26 stemmen, drie blanco, een op den heer Pauwels, een op den heer van Duinkerken.

Bij de volgende stemming, voor een gewoon bestuurslid, wordt gekozen de heer Anton van Duinkerken met 26 stemmen, tegen acht op den heer Pauwels.

De heer Pauwels vraagt en verkrijgt hierop het woord. Hij vraagt of er niets aan te doen is, dat de Mededeelingen zoo saai en droog zijn. Hij stelt zich voor, dat hij hierin verandering zou kunnen brengen als men de redactie aan hem wilde toevertrouwen.

De heer Veth zegt, dat de Mededeelingen onze Staatscourant zijn, en dat voor het overige daarin zooveel mogelijk allerlei wordt opgenomen dat de leden kan interesseeren.

De heer Pauwels houdt vol, dat de Mededeelingen een snertblaadje zijn. Gevraagd wordt, waarom daarin niet opgenomen zijn de rede van de voorzitter in de Nieuwe Kerk te Amsterdam bij de Vondel-Herdenking en het gedicht dat Schepp te Rotterdam heeft voorgelezen.

De heer Veth wijst erop, dat deze beide wel degelijk zijn opgenomen. De heer Bastiaanse meent, dat de schoone rede van dr. Boutens alleen al van zulk een nummer iets hoogst belangrijks maakt. Nadat nog de heer van der Zee het honoreeren van bijdragen heeft bepleit, zegt de voorzitter, dat hij het karakter van de Mededeelingen als in hoofdzaak een soort Staatscourant volkomen juist vindt. Voor het overige kunnen de leden inzenden; dit geschiedt veel te weinig. Ook inzendingen van den heer Pauwels zullen gaarne ingewacht worden.

Encyclopaedia Britannica

Vroeger was de uitgave van een encyclopaedie een private onderneming, voor het eerst door Duitschers aangedurfd. Nu is het een kwestie geworden van nationaal prestige. Dat heeft zijn voordeelen. De enorme staatstoelage maakt mogelijk wat met de best-gevulde lijst van inschrijvers nimmer te verwezenlijken ware. Maar als men ziet hoe de nieuwe waarheid triomfeert over de oude in de heruitgaven der duitsche Brockhaus-encyclopaedie en andere Nachtschlage-werken, beseft men ook de nadeelen van het systeem.

De Encyclopedia Britannica wordt beschouwd als een nationale uitgave. De regeering bekostigt ze voor een zeer groot gedeelte. De vroeger verschenen 24 deelen van het complete werk, worden bijgehouden door jaarboeken. In het ‘Book of the year 1938’ wordt de Nederlandsche letterkunde van Noord en Zuid tijdens een deel van 1936 en geheel het jaar '37 geresumeerd door Miss S.L. England, engelsche letterkundige die zich volgens het naamregister in het bijzonder zou bezig houden met de Nederlandsche en vlaamsche letterkunde. Haar opstel is beneden alle peil. De namen worden er foutief in vermeld, de verhoudingen en waarden worden scheef gezet, de onvolledigheid is verregaand.

[p. 882]

Dat Slauerhoff Slaverhoff heet, tot daar, maar Anton van Duinker zou wel Dr. Anton van Duinkerken mogen genoemd worden. Dirk Cosler krijgt slechts een l voor een t, dat kan de zetter gedaan hebben, maar Werumeus Bruning wordt door dat eene lettertje te veel familie van Henri en wijlen Gerard Bruning. Anke Servaes, die jaren geleden een boek ‘Gerda’ schreef, krijgt daarvoor nu het auteurschap over een tooneelstuk van Johan Fabricius sr: ‘Sonja’.

Volgens Miss England verscheen geen critisch proza in boekvorm, behalve ‘Rebuten’ van Greshoff en... de reisbeschrijving van Werumeus Buning: ‘Ik zie, ik zie wat gij niet ziet’. De novellenbundel ‘Wingerdrank’ van Bordewijk, heet niet alleen ‘Wingerdrant’ maar ook historische roman! ‘Bartje’ van Anne de Vries zou een kinderboek zijn en Coolen heeft in '36-'37 wel ‘Kerstmis in de Kempen’ (bedoeld wordt ‘Kerstvertellingen’) uitgegeven, maar niet ‘Dorp aan de rivier’ en ‘De drie gebroeders’, zijn meest gelezen boeken.

In Miss England's letterkundig overzicht wordt het geschiedkundig werk van Prof. Geyl ‘Kernproblemen van onzen tijd’ vermeld en Simon Koster's ‘Als ik Greta Garbo was’, maar niet Minister Braak met zijn ‘Van oude en nieuwe christenen’, niet Van Schendel met ‘De rijke man’ en ‘De grauwe vogels’, maar wel Van Zeggelen met ‘Een hofdame uit de 18e eeuw’. Niet Jan Eeckhout met ‘Litteraire twistappels’, ‘De boer zonder God’, ‘Warden een koning’. Niet Vestdijk met ‘Meneer Visser's hellevaart’. Niet Jef Last met ‘De Zuiderzee’. Niet A. Roland Holst met ‘Een winter aan Zee’. Niet Elsschot met ‘Kaas’ en ‘Pensioen’. Niet Den Doolaard, Marianne Philips, Herman de Man, Johan Van Der Woude.

Doch wel heeft, volgens Miss England, Nederland ongeveer duizend letterkundige tijdschriften en is Den Haag de hoofdstad van Nederland.

F. Toussaint van Boelaere pleit graag en goed voor bevordering van staatswege en bekendmaking der letterkundige in het buitenland. Als de degelijkheid en pracht der Encyclopaedia Britannica een zaak van Engelsch prestige en propaganda is, waarvoor de schatkist van het Vereenigd Koninkrijk veel geld over heeft, is het dan ook geen zaak van Nederlandsch en Belgisch prestige, er voor te zorgen dat hunne letterkunde behoorlijk tot haar recht kome in de Encyclopaedia Britannica? Onverhoeds kan een en ander verschijnen dat minderwaardig is, maar de jaarboeken der Encyclopaedia Britannica verschijnen regelmatig. Kan een wenk aan de uitgevers niet reeds veel voorkomen in de toekomst?

P.