Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1938

[p. 486]

Boekbespreking

Johan Theunisz: Johan de Witt. - H.P. Leopold's Uitg. Mij. N.V., Den Haag, 1938.

Dit boek is het vierde van een reeks geromanceerde biografieën van beroemde Nederlanders door vooraanstaande letterkundigen of bevoegden geschreven.

Na Oldenbarneveldt, De Ruyter, Coen, nu de Witt. Ik kan het opzet van deze reeks niet minder dan gelukkig achten, in de eerste plaats voor de Nederlandsche letterkunde die daardoor haar veld gevoelig uitbreidt. Er wordt daarbij voortaan een nauwere band tusschen heden en verleden, tusschen het levende geslacht en de voorouders gesmeed, hier wordt de continuïteit, reeds zoo merkwaardig voor de Nederlandsche cultuur, het volk nog beter bijgebracht. Voor ons, in Vlaanderen, die op enkele gestudeerden na, nog zoo bitter weinig van de Noord-Nederlandsche geschiedenis afweten en van de voorgeschiedenis, die eenmaal alle Groot-Nederlanders zullen moeten kennen, in het dagelijksche leven om zoo te zeggen niets meer vernemen, zijn deze boeken een onverhoopte inlichtingsbron en een ontspanning meteen. Met dergelijk werk en met belangstelling wordt een groote stap gedaan in de richting eener geestelijke verstandhouding tusschen Noord en Zuid.

Het leven van de Witt (1625-1672), dat het begin van Holland's bloeitijdperk (1648-1748) inzet, is, zooals de schrijver zegt, moeilijk van de toenmalige vaderlandsche geschiedenis los te maken. De Nederl. geschiedenis is er waarlijk eene van bijna zuiver politisch-economischen aard. Haar groote staathoofden en haar koningen en ministers hebben zich niet, als die van Frankrijk en Engeland door amoureuze en frivole beleving onderscheiden. Maar des te krachtiger komt hun gestalte uit tegen den achtergrond van vrijheidsdrang, oorlog, avontuur en partijstrijd, die den Nederlandschen staat tot stand brachten. In dien strijd voor nationaliteit, grootmacht en koloniaal bezit is de Witt, de raadspensionaris, een figuur van eerste grootte geweest, waarvan, door zijn neerlaag in binnenlandsche politiek, nl. zijn onderdoen voor het Huis van Oranje, de beteekenis voor het nageslacht nooit zeer sterk werd opgehemeld. Ook op dit feit drukt Johan Theunisz, die met waardige, spannende en betreurende hand van de Witt's tegenspoed en ondergang gewaagt. Het einde van Johan de Witt en van diens broer Cornelis is niet in overeenstemming met hun verdienste geweest en is niet goed te praten. Ernstig en plichtbewust zijn die levens, zij het ook eenigszins verdonkerd door den afstand die de Hollandsche regenten van het volk scheidde.

Wellicht liet de beperking niet toe deze tijdschildering meer kleur te geven. Het valt nochtans op dat het milieu waarin de Witt zich bewoog met wat schrale verven behandeld werd.

P.D.V.

Marie Peremans-Verhuyck: Catlijne Meyblom. II. In het burgersleven. - Steenlandt, Kortrijk, 1938.

Het tweede deel van deze levensgeschiedenis is veel minder boeiend, daarom langdradig. De schrijfster die veel lof verdient voor het boek in zijn geheel, vooral voor het aanvoelen der atmosfeer van het achttiendeeuwsche binnenhuis, en die door haar vertelgave en haar zeer keurige uitdrukking een boek van meer dan 600 blz. op elke bladzijde leesbaar maakt, heeft nochtans niet aan de grenzen van het (moderne) lezersgeduld gedacht. Detail-ziek mag men dergelijk werk noemen, zelfs

[p. 487]

na in overweging genomen te hebben dat het historische reconstructie geldt. Gebrek aan temperament zou men haast denken, alhoewel, maar hoe zelden, de schrijfster zich kordaat kan voordoen. Er blijft daarenboven te veel ongenuanceerd en a-psychologisch, er zijn te veel portretten en kamerschilderingen zonder diepte, egaal, pasteltonig, intimistisch, wat zijn charme heeft, maar bovenop, gearrangeerd en vervelend aandoet, zooals de tijd trouwens die de Sturm- und Drang-periode voorafging.

Ik kan daarom dit boek toch niet wegleggen, zonder de hoop te koesteren het in vele handen te zien. We zijn op het stuk van historische literatuur zoo weinig verwend, dat ik er niet aan twijfel dat Catlijne Meyblom voor velen een verrassing kan beteekenen.

P.D.V.

A.J.D. van Oosten: Slagen op de ruit. Vertellingen rond het vuur. - Teulings uitgeversmaatschappij. 's Hertogenbosch.

Een knap geschreven boek.

De verschillende schetsjes zijn zeer vaak geteekend, zij brengen U onmiddellijk in de gewenschte atmosfeer. Er is vaak iets schrijnend droevigs in, zoo b.v. in ‘Pinda-pinda’, de geschiedenis van een in Holland gebleven Chinees en zijn einde in het hospitaal.

Een boekje dat verdient veel gelezen te worden.

V.K.

A. Pierre Alciette: Le beau voyage ou deux enfants à Lourdes. (Coll. ‘Les loisirs pour tous’. N^o 1. Série B). - P. Lethielleux. Paris.

Op kleine Jacqueline's aandringen, stemmen haar ouders erin toe, de genezing van haar gebrekkig broertje François, te Lourdes, aan O.L. Vrouw te gaan vragen. Maar ginder, bidt het jongsken vurig voor de bekeering van zijn vader. Wie, van beide kinderen, zal worden verhoord? Een mooi boekje, met foto's geïllustreerd, dat door alle kinderen gaarne zal worden gelezen.

L.D.

Friedrich Wilhelm Foerster: L'Europe et la Question allemande. Traduit de l'allemand par Henri Bloch et Paul Roques. Préface de André Chaumeix de l'Académie Française. - Librairie Plon. Paris. - 20 fr.

Reeds sedert 1895 voert Foerster den strijd tegen het pangermanisme en het militarisme waarvin hij het gevaar duidelijk inziet. Overtuigd tegenstander van Bismarck en zijn politiek, en nog meer van de politiek van Bismarck's opvolger, heeft hij niet opgehouden zijn landgenooten tegen de gevaren ervan te waarschuwen. Den brutalen aanval van 1914 had hij voorzien. Om wille zijner gedachten weldra gedwongen zijn land te ontvluchten, zette hij zijne taak ononderbroken voort. Geen moeite ontzag hij om de oogen der Duitschers te openen omtrent de verantwoordelijkheid van Duitschland, of liever van Pruisen, in den grooten oorlog, zoowel als in alle moeilijkheden die, sindsdien, den vrede gedurig in gevaar brengen. Zorgvuldig bestudeert hij, in dit boek, het Duitsch vraagstuk, en toont hoe Duitschland zijn zending van federale macht in Midden-Europa ontrouw geworden is, om langzamerhand den militaristischen, eng nationalistischen veroveringsgeest van Pruisen, te ondergaan: den geest van blinde, brutale kracht, die niets ontziet, en aldus een bestendig gevaar voor Europa daarstelt. Hitler beschouwt hij als de verpersoonlijking van den geest der Teutonische Ridders, stichters van Pruisen. Doch hij is het eens met Prof. Saroléa, die beweert dat... ‘Le prussianisme n'est pas la continuation de l'histoire de l'Allemagne, un épisode tragique, un intermède...’. - Een kapitaal boek, dat eenieder zou moeten lezen en mediteeren.

L.D.

[p. 488]

René Schwob: Rome ou la mort. 14 illustrations hors-texte. (Coll. ‘Les Iles’. - Desclée de Brouwer et Cie. Paris. - 25 fr.

Een der schoonste boeken, die in de laatste jaren werden geschreven. De titel is ontleend aan den kreet der Garibaldianen toen ze storm liepen tegen Rome, maar op geestelijk plan getransposeerd. In het eerste deel ‘Présence des hommes’, tracht schrijver voor het bestudeeren van de monumenten en kunst van het oude Rome, de echte zending van Rome te ontdekken, en waarom het gekozen werd als centrum van het catholicisme. Hij komt tot het besluit dat het aan Rome te danken is, indien de Kerk zoo menschelijk en zoo sociaal is. In het tweede deel ‘Tragédie de l'Eglise’, volgt schrijver de grootsche ceremonies, zooals ze door de eeuwen tot ons gekomen zijn, en met het ceremoniaal door haar wereldlijke macht aan de Kerk opgelegd. Treffend toont hij den nooit geëindigden strijd tusschen het goddelijk karakter der Kerk en de menschelijke zwakheden van haar vertegenwoordigers: tusschen den uiterlijken praal en den innerlijken geest van armoede en nederigheid; en hoe al die pracht en rijkdom slechts tot doel hebben het christendom te symboliseeren, niet in zijn geest of vroomheid, maar in zijn uitgestrektheid en voortduren. Rome helpt ons begrijpen hoe de Kerk de hoogste deugden van den mensch tot voltooiïng brengt, en gedwongen is de wereld als aardsche doel na te jagen, om ze te veroveren en heilig te maken. Dat is het thema van het derde deel ‘Couronnement du Monde’. De zending van Rome is te zijn als een band die de oudheid aan het heden, en alle volkeren aan elkander verbindt. Daarom is de Eeuwige stad de hoofdstad der wereld en van alle eeuwen.

Er zijn in dit boek wonderschoone bladzijden over het genie van Rome, over Petrus en zijne drie verloocheningen; over Jeanne d'Arc en de kleine Theresia, over de menschelijkheid van de Kerk. Het opent onverwachte horizonten, en kan niet genoeg aanbevolen worden.

L.D.

Mgr. Paul Richaud: Le Pape et le Communisme. (Coll. ‘La Lumière ouvrière’). - Desclée de Brouwer et Cie. Paris. - 9 fr.

Een meesterlijk commentaar van de Pauselijke Encycliek over het Communisme. Schrijver werpt het scherpste licht over de leering van Karl Marx en toont terzelfdertijd de tegenstrijdigheid aan welke de wet van het historisch materialisme aan zijn volgelingen oplegt, alsook al het hachelijke van het communisme, en zijn volkomen tegenstelling met het katholicisme. Dit boekje zal van grooten dienst zijn voor dezen die oprecht over de draagwijdte van het communisme willen ingelicht worden. Het bevat tevens een strenge les voor deze zoogezegd katholieke wetgevers, die hun handelwijze tegenover hun werklieden niet overeen brengen met Christus' leer, geen gehoor geven aan 's Pausen onderrichtingen, en aldus een zware verantwoordlijkheid dragen in den huidigen troebelen toestand.

T.