Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1938

[p. 470]

Meeningen
I
De voor- en de keerzijde
door G. Walschap

Niemand voelt veel voor letterkundige prijskampen met opgave van onderwerp, zooals die voor een tooneelbewerking van ‘De leeuw van Vlaanderen’ van Conscience. In de academies heeft men er van afgezien de mededingers naar den prijs van Rome een onderwerp op te geven. Er wordt zelfs veel critiek uitgebracht tegen de letterkundige prijzen, toegekend aan geheel spontaan buiten elke mededinging ontstaan werk. Wat men daar doorgaans tegen in brengt, dat deze prijzen nooit een goed werk hebben doen ontstaan en het peil van een letterkunde nimmer merkbaar deden stijgen, is evenwel, als argument, zwak. Het voornaamste doel van deze prijzen kan namelijk slechts zijn, relief te geven aan het beste dat nu eenmaal voorhanden is. Konden zij de kunstenaars hooger inspireeren, hoe gaarne zou men het zien. Maar zonder dat blijft het kultureel toch van belang, dat jury's, samengesteld uit mannen van goeden smaak, regelmatig en met gezag het werk aanwijzen dat uitmunt. Wie kan een beter, wie kan zelfs een ander middel bedenken om een literatuur eenigermate te behoeden voor vervlakking? Het is op verre na niet volmaakt. Het kan zelfs totaal zijn doel missen, wanneer, in perioden van inzinking, de jury's niet den moed hebben hun prijzen niet toe te kennen, want dan werken zij de vervlakking in de hand. Dat gevaar is niet denkbeeldig. Men gaat dan over tot het verdeelen van prijzen. Dit zakgeld toesteken aan de middelmatigheid is onvereenigbaar met de ware bedoeling van het prijzensysteem en zou in elk geval moeten afgeschaft worden. Allerlei devaluaties hebben verschillende, sinds lang uitgeschreven en nooit geperaequeerde, prijzen

[p. 471]

finantieel onbelangrijk, zelfs wel eens bespottelijk gemaakt. Nu is erkenning door een jury, die werkelijk gezag heeft, zeker belangrijker, althans in de gedachtenorde waar het om te doen is, dan het bedrag. Maar er zijn toch ‘eeregelden’, zoo luttel gelds dat er ook geen eer aan is, voor den schenker wel te verstaan. Een staat die het beste literaire werk met een aalmoes vereert, geeft geen hoogen dunk van zijn waardeering voor geestelijke waarden. Zoolang de staats- en provinciekassen leeg zijn en van peraequatie met kan gesproken worden, zouden de jury's, telkens wanneer zij een prijs niet in zijn geheel en met overtuiging kunnen toekennen, het bedrag ervan moeten voegen bij dat van het volgend jaar. Dat schijnt op boekhoudersbezwaren te stuiten, maar die zijn niet onoverkomelijk.

Er zijn hier letterkundige prijzen genoeg in verhouding tot onze productie. Er is niets bij verloren als er eens eentje niet toegekend wordt en er is wel iets gewonnen aan prestige, tegenover de landen, die toonen wat meer over te hebben voor de kunst, als nu en dan een onderscheiding kan toegekend worden die ook pecuniair wat meer om het lijf heeft.

Zelfs ten voordeele van een prijskamp met welomschreven onderwerp als dat van ‘De Leeuw van Vlaanderen’ valt iets te zeggen. Er wordt geen enkel gedicht uit plicht ingeleverd, want wie geen zin heeft doet niet mee. En wie zou de verantwoordelijkheid durven op zich nemen om alles wat op kunstmatige wijze verwekt is, te vernietigen? Wij hebben gehoord dat bijna alles van Bach dan zou moeten verdwijnen, benevens tooneelstukken van Vondel en Racine. Gezelle heeft zeer mooie doodsanctjes gemaakt, eenvoudig omdat hij het de bedroefde familie niet kon weigeren. Balzac heeft heel zijn leven tegen de dood op geschreven uit angst voor zijn schuldeischers. Hij zou misschien wat beter geschreven hebben, had hij het rustig kunnen doen, maar indien iemand zijn schulden betaald had, ware, wie weet, misschien ‘Eugenie Grandet’ nooit verschenen.

In elk geval, voor prijskampen als die van ‘De leeuw van Vlaanderen’, pleit dat het bekroonde werk goed is, zeker niet slechter dan menig ‘spontaan’ geschreven tooneelstuk. Het

[p. 472]

geval van den prijswinner levert zelfs een dubbel argument ten voordeele van het systeem. Niet alleen zou hij zonder den prijskamp zijn stuk, dat goed is, nooit geschreven hebben, maar hij zou het zelfs nooit hebben gedaan zonder nog een andere aanleiding van buiten af: het aandringen van zijn vriend Demers. Ziedaar dus iemand die én Conscience én meer nog den Bond van Kultuurvereenigingen en meest zijn vriend Demers dankbaar moet zijn en die, driemaal gestooten naar iets waarvoor hij in zichzelf den drang niet vond, even goed heeft geschreven als velen die ontploffingsgereed loopen.