Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1937

[p. 535]

Poeziekroniek
door Pieter G. Buckinx
Gabrielle Demedts: Een gevangene zingt....

De Vlaamsche dichteressen die op dit oogenblik de Pegassus bestormen, hebben over het algemeen weinig vrouwelijks. Terwijl de dichters in hun werk streven naar verdieping en verstilling en als het ware, voorbij de grenzen dezer verwilderde landen vluchten naar de verloren paradijzen, naar de gebieden van droom- en zieleleven; terwijl de dichters zeg ik, de les van Marnix Gijsen indachtig, zich koel en bijna zakelijk buigen over de poëtische sensibiliteiten van het woord en het beeld en door hun afkeer van rethoriek en valsche beeldspraak, slechts angstvallig het gevoel doorbreken laten, hebben de dichtlustige dames (was het om zich over de koelheid der mannen te wreken?) revanche genomen en trachten zij, waar het hun diepste en meest vrouwelijke gevoelens betreft, mannelijke allures aan te nemen. Dat zij daarbij eerder op het terrein van het groteske dan op dat der lyriek terecht komen en zich, in hun geridikulizeerde opgeschroefdheid overleveren aan de, op sensatie beluste schare, snappen zij in hun eerlijke spontanieteit waarschijnlijk niet. Er is trouwens aan deze wijze waarop de dames zich betuigen niets wonderbaarlijks. Hun sportieve ontembaarheid, hun uitbundige wildheid en de schaamteloosheid in de uitdrukking van hun heiligste gevoelens, (waar is de tijd der blozende maagden?) behooren tot de actualiteiten van het dagelijksche leven. Met een beetje weemoed hebben wij ons dan ook de vraag gesteld of hun mentaliteit diepgaande veranderingen onderging waarmee wij rekening zullen te houden hebben? En niet alleen hierom heeft de jeugd, die vooral in waterkluizen huist, ons een beetje ontgoocheld. Deze jeugd

[p. 536]

ruilde het poëtische en het verrassende voor het ‘gewaagde’. En al is dit nu eenmaal een zwak, de jeugd eigen, de kritiek kan niet genoeg waarschuwen tegen dit opgeschroefd ‘beleven’ (een beleven dat in niets op realiteiten steunt) en tegen de rethoriek, de holle en vervalschte uitdrukking der gevoelens. Gingen de teere vrouwelijkheid, de schuchtere schaamte en de bedwelmende gevoeligheid van de vrouwenziel te loor? Maakten zij plaats voor de lawaaierige wildheid van vechtlustige en ontembare dametjes, die de genoegens van het verzenmaken willen koppelen aan de genoegens van het dierentemmen? Moeten wij op al deze vragen bevestigend antwoorden?

De gedichten die Gabrielle Demedts in ‘Een Gevangene Zingt’ bundelde, brengen ons niet alleen de opluchting die wij sinds lang verwachtten, zij brengen ons ook, naast de lyrische ontroerbaarheid van het woord, de teedere vrouwelijkheid, de schuchtere schaamte en de bedwelmende gevoeligheid van een uitzonderlijke vrouwenziel. Een vrouw van deze eeuw, zeker, maar een vrouw van alle tijden die als het ware een symbool geworden is van het hulpelooze hart dat gevangen wordt gehouden door een knagen dat het verholen ondermijnt, een hart dat zich afvraagt of het voor allen een verdriet moet dragen, of het voor allen een geluk moet derven. Een hart dat in zijn gevangenschap niet anders kan dan luisteren en zingen, ja, soms verrukkelijk zingen in zijn eenzaamheid.

Hier is iemand aan het woord die weer aandacht schenkt aan de kleine intieme geluiden die dit leven omringen en dit leven wonderbaar trillen doen en vervullen met weemoed en leed.

Hebt gij, zooals Gabrielle Demedts, reeds geluisterd naar de verrassende maat der regendroppen op den rand der regenkuip, naar de regenmuziek, die een vreemd en onbestendig verlangen wekt

naar iets dat verder dan het bereikte ligt;
het heeft iets gemeen met muziek en bosschen,
het heeft iets gemeen met een kindergezicht.

[p. 537]

 

Het doet mij aan uit het zingende water,

 

't getokkel der droppen doorzindert mij heel.

 

Breekt het zich baan in het huivren der handen,

 

wanneer ik eens anderens kinderen streel?

Er is een klein raadsel in deze gedichten. Er is een zich bloot geven, plots, scherp en helder. Maar er is ook een zich angstvallig verbergen achter de koele woorden die haar gedicht bevolken. Vandaar die mysterieuze atmosfeer, die bekoorlijke en bedwelmende atmosfeer die mij zeer dierbaar is.

Gabrielle Demedts bezit de verfijnde gevoeligheid van een Alice Nahon in haar zuiverste gedichten. Ook bij haar treft die zachte, soms bijna ziekelijke weemoed, het verlangen naar het onbereikbare, het pijnlijk derven van de geliefde en het teedere, het angstige wegzinken in zichzelf. Dat haar gedicht onder dezen levensinhoud niet bezweek, m.a.w. dat het niet sentimenteel en meisjesachtig werd, heeft zij te danken aan den invloed van dien magiër die zich Paul van Ostayen heeft genoemd.

Haar gedicht is niet de directe mededeeling van dezen levensinhoud, het is de onrechtstreeksche uitdrukking ervan. Door een raadsel van atmosferische elementen die tot het gebied der poëtische sensibiliteit behooren heen, suggereert zij dezen levensinhoud. Luister naar dit Rustig Lied:

Onder het raam, in de aarde, die sporen
die me dierbaar zijn.
Toen hij kwam, wie zond hem weg? Ik zond hem weg;
het deed geen pijn.

Het deed geen pijn; maar iets is verdwenen
of dood in mij;
mijn gedachten staan als soldaten gehoorzaam
in rechte rij.

Op een nacht valt de sneeuw,
maakt de aarde wit, maakt de aarde rein.
De randen van mijn oogen doen pijn;

[p. 538]

 

het komt door de slaap, het komt door de sneeuw,

 

het komt door die sporen

 

die niet te vinden meer zijn.

Wat maakt de mysterieuze schoonheid uit van dit gedicht? Is het de verrassing der tegenstellingen, dit ‘rustig lied’ dat in den grond zoo angstig en onrustig is? Is het de verrassing die ontstaat uit het spel met de poëtische elementen, de sporen, de sneeuw, de pijn? Ongetwijfeld is het dit alles, maar het is meer dan dat. Het is het ‘leven’ dat door deze woorden schemert, het is de inhoud van dit schijnbaar inhoudloos gedicht, het schoonste dat sinds lang door een vrouw in Vlaanderen werd geschreven.

Zeker, niet al de gedichten uit dit bundeltje staan op een even hoog peil. De verzen die wij van Gabrielle Demedts bezitten laten ons niet toe reeds nu haar persoonlijkheid volledig en duidelijk te omschrijven, maar zij wettigen het enthoeziasme en het vertrouwen dat wij in haar hebben gesteld. Dat zij dit vertrouwen niet beschamen zal betwijfelen wij dan ook niet. Haar jeugd en haar talent staan borg voor dezen wissel op de toekomst.