Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1937

[p. 382]

Kantteekeningen

Een mensch van goeden wil

In het Februari-nummer van STREVEN (blz. 277-285) recenseerde ik, met drie andere romans, ook Een mensch van goeden wil van G. Walschap; en ik besloot als volgt: ‘Het boek... van Walschap mag, aan Vlaamsche lezers tenminste, slechts met groote omzichtigheid in handen gegeven worden’ (blz. 285).

Aan dezen zin ergerde M.W. zich reeds (HOOGER LEVEN, 6 Maart 1937: ik zou, voor Noordnederlanders en Zuidnederlanders een verschillenden maatstaf aanleggen. In denzelfden geest ongeveer neemt G. W(alschap) hem nu in het ootje, met zijn Ethnische en geographische begrippen als hulpmateriaal voor een gewetensvolle critiek in Vlaanderen (D. WAR. en BELF., Maart 1937, blz. 225-227).

Den 6 Maart zond ik aan HOOGER LEVEN een antwoord; het verscheen den 3 April (blz. 436). Ik schrijf het hier grootendeels over: niet alleen omdat het aan de geparodiëerde casuïstiek van Walschap allen grondslag zou ontnemen (indien dat noodig was); ook omdat ik moet onderstellen dat G.W., als redacteur van HOOGER LEVEN, van mijn antwoord iets afwist alvorens zijn diatribe gedrukt werd... Hoe dat echter ook weze, - zeker heeft hij den tekst dien hij aanviel er niet weer op gadegeslagen; en tot bewijs behoef ik slechts zijn samenvvatting van mijn bewusten zin over te schrijven: ‘In een recensie-artikel van “Streven”... schrijft (Pater Janssen) dat een zeker streng boek, zeer streng voorbehouden lectuur is, “ten minste voor de Vlaminge”.’ (aanhalingsteekens en spatieering van G.W.) (blz. 226).

Doch laten wij het persoonlijke liever rusten. Wat de zaak zelf betreft, citeer ik, uit HOOGER LEVEN (l.c.), mijn antwoord-bij-voorbaat:

‘1 Om de tendenz hoofdzakelijk heb ik Walschap's Mensch van goeden wil afwijzend beoordeeld. Laat me, tot bewijs, mijn eigen tekst aanhalen: “Met de tendenz zelf kunnen we nog het minst van al instemmen. Wij betwisten geenszins dat een goede wil, voor ieder mensch, hoofdzaak is... Men maakt dien goeden wil echter niet ongestraft los van alle waarheid... Nog minder van de traditie... Het minst van al, bij de landelijke bevolking van Vlaamsch België, van het katholiek geloof: het eenige wat daar, aan de menschen van goeden wil, vrede heeft geschonken” (blz. 284).

3^o. Ik kan niet uitmaken in hoever de verwarrende en vervalschende tendenz van Walschap, op Noordnederlandsche kringen nawerken zou. Om die reden schreef ik den zin waar M.W. aanstoot aan neemt...

4^o. Van vooringenomenheid tegen Walschap is bij mij geen spraak. De zinsnede: “hoezeer we van hem houden” (blz. 284-285), zegt heel de waarheid.

Op evenueele volgende aanvallen wensch ik verder niet in te gaan...’.

EM. JANSSEN, S.J.

[p. 383]

Tot slot:

Ik koester niet de minste illusie het met den E.P. Janssen S.J. en dergelijken eens te worden. Zij moeten alleen maar verdragen dat ik nu en dan eens moet lachen.

G.W.

Het is te bar:

De Kloos-adoratie neemt hij sommige lieden bedenkelijke vormen aan. Er is nl. een ‘Kloos-bloc’ verschenen en daarover schrijft Hans Stellwag in het eigen tijdschrift van Willem Kloos:

‘De gedachte, waaruit het Kloos-bloc ontstond, is de volgende.

Er wordt in Nederland zeer veel geschreven, in vers en in prozavorm. Maar beseffen onze tegenwoordige schrijvers wel, dat hun uitdrukkingsmiddel, het woord, de taal, - het woord en de taal zijn, hun gegeven, hun geleerd door den Tachtiger Kloos, en berusten op Zijn inzicht, Zijn vondsten, en dus Zijn creatie zijn?...

Het thans gangbare, algemeen verstaanbare en te aanvaarden woord is aan Zijn initiatief, Zijn vernieuwend voorbeeld, Zijn geniale volharding te danken.

En daarom... op iedere schrijftafel moet zijn naam gefluisterd worden; dagelijks moet men zijn beeltenis kunnen aanschouwen... en dit is onze bedoeling met de uitgave van het Kloos-bloc, dat hoogst artistiek is uitgevoerd, en tegelijk een nuttig voorwerp is op elk bureau, terwijl de prijs valt onder ieders bereik.

De keuze van het portret van den Kloos-van-heden, naar de olieverfschilderij van Antoon van Welie, ter gelegenheid van Kloos' 75en verjaardag, is met opzet geschied, om daarmede uit te drukken, dat Kloos geen legende is, geen abstract begrip, maar dat hij leeft tusschen ons volk, leeft door zijn onvergelijkelijke Kunst en zich verheugt in aller liefde, van alle richting, streven of geloof. Beziet dat grootsche Dichtergelaat. Er ligt óver een paarse passiehuid, die de tweede, laatste lip neêrtrekt als in lust. Maar dan die oogen. De oogen lijden want zij schrijven de baan van 't menschenhart...

Holland is Kloos-land! voor nu en altoos.

Het Kloos-bloc is de eerste daad naar buiten van de jonge Utrechtsche Dr. W. Kloos-Vereeniging... het is een daad, die de aandacht trekken zal, en een stellig succes met zich zal medebrengen.’

Die Kloos-taal, die Kloos-inzichten, die Kloos-vondsten, dat... Kloos-land... het is te bar en al te gek; maar het pijnlijkste voor al wie W. Kloos vereeren als de dichter van enkele verzen die tot het zuiverste bezit der Nederlandsche letteren behooren, het pijnlijkste is dat dit geschrijf wordt opgenomen in het door Kloos zelf geredigeerde en geleide tijdschrift De Nieuwe Gids.

A.V.C.