Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1936

[p. 692]

Beloken land

Uw eeuw belet u uw gedachten bijeen te houden. Zij loopt een onherroepelijk snellen wedren met zichzelf, behaalt de eene overwinning na de andere en zit zichzelf dan weer opnieuw op de hielen.

Zij wil zichzelf overtreffen.

Elk oogenblik hoopt gij in angst en sensatielust dat zij eens met volle kracht tegen een muur aan zal patsen - dan krijgt gij misschien een kans, maar zij patst nergens tegen aan, integendeel; uitersten en hoogtepunten... uw eeuw rent er overheen!

Gij, jonge mensch, zijt daar zoo moe van dat gij het hoofd zoudt willen neerleggen en slapen.

Maar daartoe is geen tijd. Als een windhoos zuigt deze eeuw uw gemeenschap aan - en, vreemd genoeg, zonder dat één enkeling dit zoo wenschte. Daardoor spreekt gij van uw eeuw als van een verschijnsel buiten u; gij, die haar nochtans belichaamt! En zoo hoort gij nergens meer bij, ook niet bij uzelf. Dit lijkt u geen sentimenteele klacht, slechts wat alledaagsche introspectie, want alles pluist gij uiteen, voornamelijk uzelf. In uw hersens laat gij twee ‘ikken’ rondloopen; die achtervolgen elkander om elkander microscopisch te ontleden. Maar nooit lukt dit, want pas is het eene ‘ik’ bezig met het andere of daar begint het andere weer met het eene.

Zoo zit gij in uw eigen eeuw en in uw eigen ‘ikken’ verward.

_**_*

Eens van die waarheid bewust snakt gij naar zuiverende lucht voor uw geest. Want dan eerst zal hij rustig kunnen ademen om mettertijd één enkel gedachtenpunt, het voornaamste, te leeren grijpen.

[p. 693]

Doch, een zware, moeilijk te verbreken dam bouwt zich vast en knellend, als een boord verdorven vermoeienis rond uw hersens.

Gij wilt in die vermoeienis een bres slaan en systematisch zult gij daarom voor veel wetenswaardigheden minder belangstelling gaan voelen.

Maar, ziedaar... in onverklaarbare solidariteit met uw eeuw schuift gij zelf onmiddelijk een nieuwe vracht steenen bij, tot het eindelijk toch genoeg wordt en gij zuchtend de oogen opslaat omdat uw voorhoofd wil rusten. Maar dan eerst merkt gij hoe hoog de dam reeds opgetrokken werd: weten en nog weten... steeds weten dat u inmuurt en u belet te kennen. En eens tot dat inzicht gekomen streeft gij natuurlijk eerst en vooral naar kennis en poogt gij over den doodenden muur heen te blikken. Dit is zeer moeilijk, want hoe treedt gij uit uzelf? Hoe ontkomt gij aan uw eeuw, aan uw heden? Dat heden, dat de oplossing is van een raadsel dat in het verleden gesteld werd maar waarvan gij onmogelijk de opgave kunt terugvinden. Gij kunt enkel op de onbevredigende oplossing blijven staren die weer een nieuw raadsel vormt voor de toekomst.

_**_*

Wanneer zult gij ooit de eindoplossing zien? Zij werd u nochtans van jongsaf op alle tonen voorgezongen! Maar een oplossing zingt men niet voor, een oplossing laat men zoeken.

Gij jonge mensch kondt nog niet zoeken, gij werdt daarom dogmatisch grootgebracht zoodat de eindoplossing u zonder meer kant en klaar stond voorgeschoteld. Zoo werd de eindoplossing-in-de-Godheid u een rostvast-erkende waarheid, waarheid die ook buiten uw dogmatische opvoeding om in uwe ziel suimerde en die gij door wat zelf-werkzaamheid met meer vrucht zoudt achterhaald hebben.

Daar gij dat nu eerst vermoogt in te zien hebt gij den indruk dat men met u handelde zooals de wijze schoolmeester handelde met zijn zoontje.

[p. 694]

‘Vader, een hek!... Om over te klimmen...’

Maar de wijze schoolmeester ziet dat het hek veel te hoog is en daarbij vreest hij voor de Zondagsche kleeren van den jongen.

‘Overklimmen? Niets over te klimmen!’ En hij grijpt zijn zoon bij den kraag en tilt er hem doodgewoon overheen.

Zoo ook, jonge mensch, greep men u voorzichtig in het nekvel en liet men u bedaard achter de hinderlaag neer.

Maar gij, gij kijkt verbaasd om... gij ziet dat gij terug moet... gij maakt zelfs een omweg om daarna zelf over de hinderlaag te klauteren.

Hoe meer hekkens gij over moet, hoe dieper gij wellicht eens in uw eindoplossing doordringt.

En daar gij ze ‘weet’, - men heeft er immers voor gezorgd dat gij ze eerst en vooral ‘weten’ zoudt, - blijft er u nog slechts over ze zelf te zoeken... over veel hekkens heen... beklemd en gejaagd in uw hart. Want elk uur dat voorbijgaat vormt een verleden dat een eigen toekomst zal afwerpen.

_**_*

Uw dooden omringen u. Hoe meer gij uit uw jeugd treedt, hoe talrijker zij worden en hoe dichter zij u insluiten.

Ja, zij sluiten u als 't ware in en toch zijn zij vertrokken in een mysterie waarin zij u niet meer dulden.

Zij verhieven het edele hoofd naar een verren, onhoorbaren roep; wit en koud verzonken zij in een nieuwe, eindelooze aandacht. Het was alsof zij zachtjes van u wegstegen, maar eerst uw hand die hun kleed greep nog even losmaakten... zonder omzien... Dat doet u in uw vermoeienis geweldig lijden; soms zoodanig dat gij naast hen onder den grond zoudt willen rusten, liever dan eenzaam achter te blijven in kwellende ontroereikendheid.

Want deze tijd is mistig en grauw. Hij kan u niet afleiden en nog veel minder opvroolijken. Hij biedt u zoo weinig inhoud waarin uw wezen zelf betrokken kan zijn, dat uw ernst wel voedsel zoeken moet in het tijdlooze en zich zoo vastankeren gaat in het martelend mysterie waarmee uw

[p. 695]

dooden zich vereenzelvigen en waardoor ze u, - hoe ver ze ook wegreisden - steeds blijven insluiten.

Als uw nachten stil zijn en gij roerloos luistert, ontbloeit aan uw bezeerd gemoed heel de teederheid uwer liefde, als zacht warm bloed dat zachtjes een kwetsuur ontborrelt. Nooit ontsproot schooner en droever bloem aan uw eenzaam hart... maar de kille vingeren uwer dooden zullen haar niet meer plukken. In de verre wouden van het mysterie verzamelen zij andere gewassen...

Traag als door een binnenwaartschen hefboom bewogen, worden al de trekken van uw gelaat gepijnigd en verwrongen... ver genoeg tot tranen in uw kille oogputten dringen en de dam der vermoeienis zwaarder doorweegt in uw hersens.

Ach! Nooit geurde de bloem uwer liefde smartelijker. Nooit rankte zieker stengel vertwijfelder opwaarts... opwaarts in sidderend tasten tegen den steilen, blinden tuinmuur van het paradijs.

Maar geen wederwoord...

En nu vloeien uw tranen. Ach, nu uw dooden haar niet meer noodig hebben, nu vangt de bloem uwer liefde feller en feller te geuren aan.

_**_*

Toen gij jong waart dacht gij u het lijden in als een weemoedige, maar verheven toestand waarin men toch steeds met een zekere voldoening verzuchten kan en edel zijn. Meestal volgde dit lijden trouw de seizoenen.

O, toen was het slechts een dichterlijk spel! Als uit lenteknop liet gij het in prille pijn ontspringen, het omgeurde uw kinderlijk gemoed in de teeder-kwellende aromen der zware zomerroos waarvan géén stekel doordrong; met dwepende herfstbladeren zwierf het als droefgeestig gemijmer om u heen...

Tot gij eindelijk over dit alles eens wijselijk glimlachte om in tevredenheid te schouwen hoe het zachtjes te sneeuwen

[p. 696]

begon over den jongen heuvel van uw hart. Gij keekt uit over een smetteloos landschap en voelde u stilletjes beveiligd; het lijden zoudt gij zoo weten te ontvangen dat het u niet al te zeer hinderde. Gij zoudt het niet tot het wezen van uw hart laten doordringen.

Nu gij echter enkele jaren langer geleefd hebt, voelt gij hoe onder den dorren prikkel der dagen het beschuttend sneeuwdek langzaam wegteert.

Plots ligt uw gemoed open voor de snerpendste winden. Zulk een werkelijk, phantazieloos lijden verrast u, dat gij waarlijk als met afgesneden adem voor een geheel nieuw inzicht staat.

En dàt juist wordt uw groot lijden: in te zien dat gij het niet lijden kunt, zonder er werkelijk door gekweld te worden.

_**_*

Gij merkt dat gij te jong zijt om soms niet onder dat smartelijk inzicht te versagen en te oud om er niet vatbaar voor te zijn. En voortdurend, terwijl gij u om de werkelijkheid bekommert meent beweegt er zich in den achtergrond van uw wezen een onophoudelijk haken naar troost. Dat volgt u op uw vlugste passen en als gij u neerlegt bezinkt dat in u om uw vreugdelooze rust nog moedeloozer te maken. Daarom zoekt gij soms een vage afleiding in het klein vermaak dat onder uw bereik valt.

Maar steeds denkt gij gansch te zullen genezen door iets heilzaams, iets dat gij in een onbereikbare toekomst geschikter voor u vindt.

O, de onbereikbare, onschatbare toekomst.

Zij opent een verren horizont voor uw afgemat gelaat en de zon stijgt op boven uw bleeke trekken en hoe klein ook uw vertrouwen, toch heft gij het oog omhoog!

Drie, vier, vijf, meerdere malen hebt gij jacht gemaakt op de toekomst en nooit hebt gij haar kunnen grijpen.

Gij waart terug het kind dat eens heel ver mee mocht gaan wandelen. Gij waart gezond en bovenaards vroolijk en gij liept vooruit om de plaats te veroveren waar hemel en

[p. 697]

aarde elkander raken. Maar hoe vlijtiger gij liept, hoe gestadiger die heerlijke horizontlijn in de verre verte terugweek.

Nu gij ouder zijt hebt gij datzelfde zoo dikwijls in uw eigen leven ondervonden dat uw verstand er niet eens meer aan denkt teleurgesteld te zijn. Het weet immers dat de toekomst steeds zal blijven achteruitwijken en dat uw leven van de eene werkelijkheid in de andere verglijden moet. Dat weet uw verstand maar uw hart schreit wanhopig. Het blijft vruchteloos loopen naar het verre land tegen den hemel dat niet luisteren wil en zich almaardoor terugtrekt.

Eens toch zal de wijkende toekomst voor altijd stilstaan. Gij vreest die uiterste grens uwer angsten en vermoeienissen en toch is heel uw leven een reikhalzen haar te overschreiden.

Eens wilt gij uw dooden vervoegen maar de dood zelf noemt gij liever niet bij den naam.

Gij ontvlucht haar, maar hunkert naar wat zij u schenken zal. Want liefde, recht en goeden wil schijnen u hier soms zoo onvindbaar; zoo onvindbaar als het verre wezen uwer dooden dat er u het geliefd symbool van was.

In smartelijke verlatenheid is het u soms alsof niet alleen het symbool hopeloos verdween, maar ook al wat het hier beneden voor u vertegenwoordigde.

Maar dan juist treden zij aan, uw dooden, vanuit de wouden van het mysterie, vanuit het land dat voor de aarde belokenheid is treden zij aan, als een stille, onzichtbaarlevende schakel en met de morgenzon hunner verheerlijkte oogen verdrijven zij de eerste nevelen.

Zie, gij staat in het veilige voorhof, daar waar alle schaduwen zon worden!

De zware dam in uw hoofd breekt open, uw moe gelaat wordt in teerheid hernieuwd, uw oogen schemeren opwaarts als door een wel van lentedauw en uw hart siddert eindelijk uit in genezenden vrede.

Want, zooals de leeuwerik aan de luchten, de waterbloem op de stille wateren, zoo zal ook uw gemoed steeds in geluk moeten rusten.

Thilda DECKERS.