Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1935

[p. 312]

Kantteekeningen

Het verhaal is niet alles.

In eene bespreking van F. De Pillecijn's ‘Monsieur Hawarden’ wrijft J.V. mij in De Tijdstroom uitspraken aan, waarmee ik niets te maken heb. Ik zou het er, volgens hem, voor houden dat het verhaal alles is en dat de stijl geen belang heeft. Hij is zeker te goeder trouw, want als men circa vijfhonderd keeren, op duizend verschillende wijzen steeds hetzelfde gezegd heeft, blijft de kans nog altijd even groot als den eersten keer om te goeder trouw niet of verkeerd begrepen te worden.

Ik herhaal daarom nog eens, zonder eenige hoop op recht begrip, datgene waarmee ik de standvastige lezers van mijne wekelijksche artikelen jaren lang stukgezaagd heb:

1.	Een roman is een verhaal en niets anders.
2.	Dat verhaal kan nooit stylistisch mooi genoeg geschreven zijn.
3.	Mooischrijverij ten nadeele van dit verhaal is uit den booze.

G.W.

De schrijver en de buitenwereld.

Door Paul De Vree worden in Nieuw Vlaanderen eenige aanteekeningen gemaakt over ‘de vlaamsche letterkunde in het buitenland.’ Hij zegt o.a. dat onze letterkunde in het buitenland in vertaling moet genoten worden en dat ‘de jaarlijksche, drie of vijfjaarlijksche prijzen (Nobelprijzen en andere) in een land aan het meest verdienstelijk werk toegekend, de voornaamste aanleiding zijn tot vertalen.’ Maar dit heeft volgens hem Gezelle, Streuvels en Van De Woestijne niet veel geholpen, (alhoewel het niet duidelijk is dat Gezelle zoo heel veel onderscheidingen en prijzen gekregen heeft).

Schrijver verklaart den geringen invloed der vlaamsche letterkunde op de fransche, door het feit dat de vlaamsche letterkunde doordrongen is van fransche elementen. Hij gaat dus uit van de veronderstelling dat men het nieuwe en zelfstandige binnenhaalt, terwijl de ondervinding onzer letterkundigen toch bewijst dat men juist het wezensverwante opzoekt. Men denkt immers aan de grootste moderne fransche schrijvers en vergelijke met Timmermans. Is er één auteur die in Frankrijk meer nieuw zou zijn dan hij? En toch wordt hij er haast niet gelezen. Is er een auteur die meer bepaald typisch-germaansche eigenschappen vertoont dan Timmermans en dus in al de zuidelijke landen nieuw en minst van al nieuw in Duitschland en verder oostelijk Europa zou zijn? En toch wordt Timmermans door de Angelsaksers en Latijnen weinig, door de Germanen en Slaven veel gelezen. Men zoekt dus niet het nieuwe maar het wezensverwante, (of, zoo men wil, het nieuwe wezensverwante).

Zou onze doordrongenheid met fransche cultuur wel zoo belangrijk zijn als schrijver meent? Buysse, Streuvels,

[p. 313]

Vermeylen, Teirlinck, Timmermans, Claes, Van Cauwelaert, De Pillecijn, Roelants, Walschap, Zielens, hoevele doordrongenen van fransche letterkunde telt men daar wel bij?

Maar men moet de vertaalbaarheid van een werk ook niet overschatten. Het is niet omdat eenige auteurs in het buitenland vertaald zijn, dat wij een groote literatuur zouden bezitten. Het is ook niet omdat sommige boeken veel gelezen worden, dat de auteurs ervan groote schrijvers zouden zijn. Het is niet omdat sommige auteurs op dit oogenblik omhooggestoken worden, dat zij altijd hoog zullen blijven tronen. Dit alles is uiterst relatief en het succes van literair werk in het buitenland zegt al zoo weinig over de werkelijke waarde van literair werk, als het succes in het binnenland. Terecht verwijst schrijver dan ook naar het enkwest van ‘Het Vaderland’, waaruit bij wijze van besluit bleek dat een vaste, onaanvechtbare, objectieve literaire traditie, die voor iedereen en voor alle tijden geldt, niet bestaat en dat de maatstaven van het literaire oordeel afhankelijk zijn van de maatstaven der levensbeschouwing. Daarom zal, dunkt ons, geen ernstig schrijver zich laten verontrusten door scherpe kritiek, nog minder zich laten verblinden door geestdriftigen lof, maar standvastig werken aan zijn innerlijk leven en zijn technische vaardigheid, om zoo dicht mogelijk te naderen tot de hoogten, waar het gekrijsch van lof of banvloek niet meer te hooren is en het kunstwerk den tijd beneden onder zich kan laten voorbij glijden.

Niets anders kan hij doen. Geen andere waarborg heeft hij bij zijne hoop op den goeden weg te zijn. De geschiedenis leert hem dat groote kunstenaars soms door hun tijd begrepen werden, dikwijls niet. Dat zij soms langen tijd na hun dood erkenning vonden, weer vergeten werden, weer in het licht kwamen. Zij leert hem ook dat kleine kunstenaars vaak door hun tijd verafgood werden. De geschiedenis leert hem dat alles mogelijk is en dat de reactie van eigen tijd, het zij dan eigen volk, of volk dat hem in vertaling leert, in geen geval eenige zekerheid kan geven. Slechts eene les, en dan nog een voorwaardelijke, kan zij geven. Werk dat terzelfdertijd en fel verguisd en hoog opgehemeld wordt, blijkt later doorgaans (slechts doorgaans!) belangrijk werk geweest te zijn. Maar het kan ook blijken dat het slechts voor eigen tijd belangrijk was. Ook die les geeft dus geen zekerheid. Jan Hammenecker heeft de eenige goede gegeven:

‘Klop op um hart en luister naar den toon
die opstijgt uit het diepste van uw wezen.’

G.W.