Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1934

[p. 851]

Prof. Dr. P. Sobry: ‘Newman en zijn Idea of a University’
door M.E. Belpaire.

‘I am very well as far as health goes - but I am more and more infirm. I am dim sighted, deaf, lame, and have a difficulty in talking and writing,’ schrijft Newman in een brief, op 82 jarigen leeftijd. Hij zou er echter haast negentig worden.

Ook ik ben in mijn 82^e jaar, maar gelukkig mag ik niet klagen over dezelfde ‘infirmities’, maar integendeel met jeugdig enthousiasme het boek toejuichen door Prof. Sobry den grooten Newman - een mijner goden - toegewijd.

Newman - de naam alleen wekt de edelste aandoeningen der ziel. Mijn schoonbroeder, Prof. Paul Mansion, een encyclopedische geest, placht te zeggen dat het de moeite loonde Engelsch te leeren, alleen om Newman te lezen.

Het is vóór den oorlog mijn droom geweest uitvoerig over hem te schrijven - niet met dezelfde wetenschappelijke autoriteit als de geleerde jonge Professor uit Leuven, maar voorzeker met denzelfden gloed, dezelfde geestdriftige liefde.

Want dat kenteekent dit boek, dat het een werk van liefde is. Dat het dicht bij het leven blijft. Den geest van Newman getrouw, die nooit aan dorre wetenschap deed, maar steeds alles doordrong door eene even subtiele als diepe levenskracht.

Is dat niet het kenteeken van 't genie? - alles tot het leven terug te leiden? Tot het leven door de liefde?

Mag hetzelfde niet gezegd worden van alle echte grooten: Beethoven, Shakespeare, Lacordaire, St Augustinus, Dickens?

Hoe juicht dan een oud hart - dat nog warm klopt - door een jongen Westvlaming die hooge gestalte te zien verheerlijken die heel het geestesleven van Engeland - en van de denkende wereld - beheerscht!

Zeide ik sinds jaren niet aan de Vlamingen dat zij zich te zeer blindstaarden op het uitgedroogde pedantisme der Duitsche geleerdheid - dit was vóór den oorlog - en verwaarloosden het bonte,

[p. 852]

fijne, complexe, boeiende en steeds dicht bij 't leven blijvende, dat de Engelsche auteurs kenteekent?

Want wat is philosophie zelf, zoo zij niet door het leven bevrucht is? Wat theologie, of godsdienst, zoo zij niet terugvoeren tot de bron van 't leven - God?

Dat stelt Prof. Sobry in 't licht door zijn boek. En daarom heeft hij niet gekozen een van Newman's werken zooals Apologia of een ander boek van godsdienstigen aard, maar dit Idea of a University waarin Newman al de schatten van zijn subtielen geest heeft gelegd, al zijn zoo breede als diepe gedachten over cultuur, opvoeding, beschaving, onderwijs, letterkunde. Want het letterkundig element is het vormend, opvoedend element, niet het wetenschappelijke, dat alleen 't verstand aanspreekt. Nog eens, tot het leven worden al Newmans beschouwingen herleid en in dat boek toont hij dat letterkunde een vrucht van 't leven is en van beslissenden invloed is op het leven.

Trouwens heeft hij dat met al zijn landgenooten gemeen. Voor logica zijn de Engelschen niet in de wieg gelegd. Dat laten zij over aan de Franschen, met hun klaren geest - zóó klaar, dat soms een zekere koelheid ervan uitgaat en u op de schouders valt. Artisten zijn de Franschen niet. Ook niet de Engelschen in plastischen zin. Maar hoe winnen zij het, waar het letterkunde geldt! proza of poëzie. Is er wel een rijker letterkunde dan de Engelsche. De Engelsche litteratuur is zoo afgewisseld, oorspronkelijk, boeiend als het leven waaraan zij onuitputtelijk ontleent. Geen ander land telt een Shakespeare. Italië heeft Dante, maar dat is de reus der gedachte. Om het spel van 't leven op het tooneel der wereld of in de subtielste geheimen der ziel, te schilderen, wint het een Shakespeare. Zou Dickens, in proza, veel lager staan?

Newman's genie is van gansch anderen aard. Diep dalend in 't mysterie van 't goddelijk leven, dat zijn geest gedurig gespannen houdt - zonder dat hij daardoor ooit contact zou verliezen met het menschelijke rond hem. Overgevoelig was hij. Toen zijn 32-jarige, vriend, Ambrose St. John, vóór hem overleed, wierp hij zich op hem en bleef den ganschen nacht op het lijk liggen. Alles deed die sterke en toch bevende ziel zinderen. Dat kwam door zijn artisticiteit die hem in staat stelde iedere ademtocht van leven of gevoel op te vangen. - Hij speelde viool, en troostte zich met Mozart, als te drukkende gedachten hem plaagden.

Dezen kant van Newman's natuur laat Prof. Sobry misschien

[p. 853]

te veel in de schaduw. Of liever schijnt hij te vergoêlijken als een zwakheid. Wilfrid Ward, integendeel, de zoon van Newman's eerst grooten aanhanger, daarna min of meer tegenstrever, Wilfrid Ward, in zijn lijvig boek over Kardinaal Newman, laat volle recht wedervaren aan de artistieke zijde van Newman's genie en ziet hierin de vollediging zijner wonderbare gaven, de macht die uit zijn diepgodsdienstige ziel straalde.

Het boek van Prof. Sobry is een thesis. Daardoor promoveerde hij op schitterende wijze aan de Universiteit van Leuven, waaraan hij reeds met gezag doceerde. Hoe gelukkig mag het heeten dat hij daarvoor koos de gedachten van een der hoogste en subtielste geesten, in Engeland, Newman, gekneed aan de Oxfordsche Universiteit, gedachten blootgelegd in een eenig boek: Idea of a University!

Ik mag er niet aan denken, leek als ik ben, onbevoegd als ik ben, den geleerden professor te volgen in de studie die hij doet van leven en bronnen. Alles heeft Prof. Sobry over Newman gelezen, alles bij Engelsche, Fransche, Duitsche en Nederlandsche schrijvers. Zijn stijl pluist hij uit tot de fijnste draden.

Prof. Sobry is als de pionier die van de monding der rivier opvaart, op ontdekkingstocht, naar de verre en zuivere bron waar de stroom zijn oorsprong vond. Door zijn Stilforschung heeft hij getracht de zuivere beteekenis van Newman's woord en den diepsten zin van zijn bedoeling na te sporen. - Mijne taak is elders, mijn wensch ander. Dit Vlaamsch werk over den grooten Engelschman uit der harte te begroeten, als een nieuw werk van beteekenis voor de heropleving van ons volk, op de baan der wereldgeleerdheid.

Het Vlaamsche volk is vooral gekend door zijn schilders. Vroeger had het naam, in 't Latijn, door zijne geleerden. Verheugend is het den dageraad te begroeten der cultuur, der beschaving in het Vlaamsch aan onze Leuvensche Alma Mater.