Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1933

[p. 202]

De feuilletonist Floribert.
door Albe.

Floribert was z'n pseudoniem. Misschien omdat z'n familienaam zo povertjes aandeed: Jef Jansens. Ne naam geeft ook een zeker cachet. En Floribert klinkt nobel en mals; die naam leest ge luidop en meèr dan eens omwille van de sonoriteit.

Floribert is klassiek begonnen. Z'n jeugdjaren produseerden poëzie. Op dat gebied vindt ge een warrelnet van zijwegeltjes en wie heeft het recht daar wegwijzers te plaatsen?

Zo behield hij de pseudoniem uit z'n poëzie-periode maar sloeg ne zijweg in. Floribert werd feuilletonist. Is hij het niet geniaal geweest dan toch oer-oorspronkelijk.

Hij schreef 'n vers in de avendlike stilte van z'n huurkamer en verleerde de werkelijkheid. Hij kwam dan tot 'n méer menselik besef: ik zelf moet naar het leven gaan, dacht Floribert. Het trottoir is mijn schouwtribune! En is er 'n groter schouwtoneel dan de wereld van dag-in-en-dag-uit?

Floribert verbond zich aan een dagblad; 'n volksblad. Vier en dertig jaar leefde hij konsekwent: onder het volk met pen en hart. Z'n pen verachte de loze literatuur en z'n hart had een zwak voor z'n biezonderste gave: fantazie.

Bij dit alles veroorloofde hij zich de weelde: 'n dagboek te houden, bleef jonkman en werd hartstochtelijk roker. 't Eerste getuigt voor zijn oer-oorspronkelikheid, het twede voor z'n onverdeelde werklust, het derde voor z'n kleinmenselike passie. Voeg daarbij z'n fantasie-talent en 't word me moeilijk zijn beeltenis gaaf te weerspiegelen.

Het bijwonen van 'n verholen hanengevecht werd z'n eerste feuilletonvondst. Z'n fantazie verplaatste de werkelikheid naar 'n hoger plan: 'n verwoede kamp van twee arenden. In het kader der grootse natuurelementen hing hij 'n simbolisatiese fond. 'n Vrucht dus uit z'n overgangsperiode. - In dit werk waardeer ik de kracht der poëzie die nog in mij heerst, schreef Floribert in z'n dagboek. - In de feuilleton-rubriek verscheen dit arendengevecht met boventitel: 'n Kamp in de Spheren. De zetter bedreef toen 'n errata: 'n Kamp in de Veeren. En Floribert schreef toen zijn eerste terecht-

[p. 203]

wijzing. Ofschoon het dagboek zulks niet vermeldt, ook hij had zijn verwonnen standpunten. Vooreerst liet de akwarel-natuur hem niet los, hij verstarde tijdelijk in olieverfreproduksies en evolueerde eindelik langs de simboliek om tot de geest van ‘Janneke de Vodderaper’. Zijn dagboek zegt: Hier betreed ik na menige, maar begrijpelike omwegen een terrein dat nog voor een groot deel braak ligt. Deze laatste zin schreef hij in staande letters. Hiermee, meen ik, wees hij met'n merkwaardige zelfkennis op z'n geest van verhuizing. Voornoemd werk werd dus voor hem een nieuw standpunt.

Floribert beziet scherper de werkelikheid en voelt dieper de menselike ellenden aan. Hij heeft zijn pen en zijn hart, legt tijdelik zijn pijp terzij, en... het dagboek verklaart: Waar de mizerie roept moet een schrijver spreken. De drank eist zijn slachtoffers en vindt nog steeds bestrijdende schrijvers. Schaar u in dezes gelid... maar wees uzelf.

Zijn volgend werk stond in dit teeken, hij bleef zichzelf: oerspronkelik. En wees op de verwoestingen aangericht door pruimtabak op het menselik gestel. Hij schreef met zulkdanige emfaze of het een opiumgeval gold. Zijn dagboek vermeldt niets van 'n mogelik sukses.

Waar de werkelikheid quasi ongenaakbaar was ging Floribert tot het uiterste. Naast hem huisde een zonderling, die er een liefhebberij op nahield: akkordeon. De avendlike muzikale stonden hadden invloed op z'n feuilleton-arbeid: want Floribert werkte lichter onder de magiese kracht der akkoorden. Toen werd het lijk van deze zonderlinge akkordeonist uit de Dijle opgevist en de volksmond sprak van ongeval en zelfmoord. Floribert betreurde de dood van de akkordeonist en de feuilletonist interesseerde zich aan de zelfmoord. De kerngedachte van een volgend werk. Het dagboek zegt lakoniek: ik zoek schroomvallig de nabijheid der wateren. Zelf wil ik de krachten harer diepten peilen.

Floribert kocht een zwembroek, leerde de vaart overzwemmen en in het midden peilde hij opzettelik de vaart in haar lengte om de vrees aan te voelen van de ‘onmeetelikheid der waters.’ Waagde zelfs in de nabijheid van veel riet een duikeling en bleef te lang onder om een twede sprong te wagen. Zijn ‘Zelfmoord eens Artist’ leek dan ook niet volkomen geslaagd en menig hoofdstuk zat vol luchtbellen.

[p. 204]

Tot hij eindelijk het evenwicht vond in z'n roeping en z'n hoofdstandpunt innam: het trottoir.

Met beide voeten kwam hij in de realiteit te staan. Als verschijning zaagt ge hem misschien helemaal niet staan: verneuteldklein, met geen schouders in dat frakske en bij elke stap kropen zijn benen een stukske uit de broek. Zo iemand, die ge niet moogt nazien. Wegens beleefdheid. Uitzondering daarop maakte Floribert in de hoedanigheid van feuilletonist. Hij moest alles en iedereen zien. Zijn carrière eiste zulks.

En hij zag met ogen, hart en vooral: fantazie. Zijn hart fotografeerde (z'n fantazie ontwikkelde) de voorbijwandelende ellende in achterbuurten en krotwoningensteegjes. Z'n dagboek sprak van het evangelies tranendal en z'n volgend werk opende op de aanhef. De Doolhof der Ellende. 'n Onsterfelike feuilletonfiguur uit dit werk is de gentlemanlike luilak Gaspero. Geboren Italiaan, verbroeide knotwilg in dit gebuurte van ellende, aartsvijand van het werk en die negen en tachtig jaar wordt. Deze figuur is de springveer geweest van dit doolhof-duiveltje, en van 's schrijvers populariteit.

Floribert verhuisde naar de redaksieraad van 'n volksblad met ruimere lezerskring. Hij begint 'n niew heft voor z'n dagboek met motto: Op het trottoir. Het wordt z'n vruchtbaarste periode. Op een van z'n straatverkenningen wordt hem door 'n sjoffel bloemenmeisje 'n papieren roos in het knoopsgat gestoken. 'n Paar maanden nadien verschijnt: De Roos van Jericho. Zijn enigste werk waar 'n weemoedige liefde de hoofdrol speelt. Z'n dagboek bekent: Nu heeft m'n hart de fantazie verwonnen. Dit werk is mijn zoet intermezzo.

Hij ontmoet op de baan een man die 'n aanval van Sint Vitusdans krijgt. Floribert bleef bij de toeschouwers, nam nota's in telegramstijl en behandelde het geval, waarbij hij 'n ganse familie met voornoemde dans begaafde. cfr. De dansende Familie. In deze vier episodes sloeg z'n fantazie op hol. De redaksie schoof de publikasie ervan op de lange baan gaf de voorkeur aan 'n volgend werk en de ‘dansende familie’ bleef in Floriberts kartons.

Blijëre geboorten dan voornoemde volgden elkander gezegend op:

De Tragedie der verloren Voorwerpen.

De groene Parasol.

Het verloren Muntstuk.

[p. 205]

De diefstal der kartonnen Bananen. En het veel gelegene: Het Pistoolschot onder Water. Na dit werk bereikte hij zijn 50 jaren en werd gehuldigd in z'n volksblad en besloten kring. In Franse en Duitse vertaling verscheen toen zijn ‘Doolhof der Ellende’. met gesigneerd portret. Hij werd geïntervieuwd door 'n onbekend ‘tachtiger’ zodat de leger de geboortedatum en -plaats vernam van Jef Jansens, de bekende feuilletonist Floribert, en de zeer onvolledige lijst zijner werken.

Dege huldigingsdag bleef in zijn dagboek maagdelik blank: zoveelste getuigenis van de nederigheid der groten.

Na dit hoogtepunt zweeg de wereld over hem en maakten zijn werken de reis door de zwelgende feuilletonrubrieken. Slechts 10 jaar later verkondigden de bladen nog eens zijn naam wegens verscheiden, en brachten hun legers zijn werkelike naam, geboorteplaats, -datum en belangrijkste werken in herinnering en besloten met een mild memorare-van-afscheid. 'n Litteraire bie zocht naar de honig in het werk van de aflijvige en speurde als merkwaardigheid naar z'n zwanengang. En die moest nu juist - o felix culpa! - ‘De vloek der Wanhoop’ heten.

De feuilletonist Floribert was ne gewone mens toen hij stierf, zijn laatste woorden vielen verloren gelijk vele zijner werken. Hij heeft in het supreem ogenblik het crucifix gekust en ondertussen fluisterde zijne geest tegen zijn hart: Sitio! Ik heb dorst! Ik zeg niet dat de verpleegzuster het gehoord heeft maar zijn dagboek weet het. Hij stierf met een zijner boeken in de matte handen. Toen heeft de zuster zijn oogleden neergelaten. Met de mond die altijd openviel had ze meer last: Tot de zuster, die meehielp lijken, zei ze zacht: leg dat boek onder de kin. De zuster deed het: dat boek hield dan die dode mond toe... het was de ‘Doolhof der Ellende’ (In 't Frans en Duits vertaald).

Zijn dagboek kwam als erfenisstukske in verre verwante handen. Bij een zekere Marie Janssens die een tienjarig zoontje had. - Fonske kom ne keer hier! Da's van nen nonkel sè, die ne grote schrijver was. Da moete gij ook worden, zulle. - Mag ik daarin lezen moeder? - Ja, maar nie vuil maken!

En Fonske las in het dagboek van die grote nonkel schrijver, waar het openviel en moeder moest luisteren ‘hoe goed hij al kon lezen’.

De kleine las tamelijk goed voor zijn ouderdom: ‘Ik voel soms

[p. 206]

de stekende pijn der ont-goo-che-ling, van een man, die de schoonste sterren uitzoekt bij gemis aan het bronlicht. Mijn fantazie is machteloos... mijn hart blijft koppig...’

- Zeg, moeder, wat wil dat zeggen? Marie Janssens legt haar breiwerk 'n moment neer. Ventje, hebde gij uw klaswerk al gemaakt?

- Nee, moeder! - Allee, doe dat eerst!