Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1931

[p. 708]

Prof. L. v.d. Essen en de ‘Belgische Historiographie’

Naar aanleiding van een artikel gepubliceerd door Prof. C. Gerretson in het tijdschrift ‘Leiding’ (1931, 2^o jaargang, bl. 51-58; 159-166) en waarin eene studie van mij over de Belgische Omwenteling scherp werd aangevallen en ik beschuldigd werd hevig anti-Nederlandsch te zijn en mij aan geschiedvervalsching te hebben plichtig gemaakt, heeft een mijner studenten, een Noord-Nederlander, aan de ‘Tijd’ (Woensdag 7 Juni 1931, avondblad 2^o blad, bl. 6) een antwoord ingezonden, waarin het niet gaat over den wetenschappelijken kant der zaak, maar wel over mijne houding tegenover Nederland. ‘Onder zijne leerlingen, schreef de inzender, die gedurende drie jaren mijne lessen gevolgd heeft, staat hij (prof. v.d. Essen) bekend als een universeel, onbevooroordeeld historicus, van “belgicistische smetten” vrij.’

In een naschrift heeft prof. Gerretson dan wel willen erkennen dat, wat betreft ‘vergissingen door belgicistische historiographie’ ik niet naast andere Belgische collega's en historici mag worden gesteld en heeft verklaard dat, zoo ik ‘ruiterlijk mijne meening herzie’, hij ‘de eerste zal zijn om hem [mij] met vreugde de hand te reiken, als een geschat medewerker aan onze gemeenschappelijke geschiedenis’.

Ik wil graag op dat verzoek ingaan en hier trachten het bewijs te leveren dat het er bij mij om te doen is alleen de waarheid te achterhalen en te onderwijzen.

Het artikel door mij in ‘Dietsche Warande en Belfort’ gepubliceerd is niets anders dan de samenvatting van eene voordracht die ik verleden jaar heb gegeven ter gelegenheid van de inhuldiging van het museum van den archeologischen kring ‘Taxandria’ te Turnhout. Een medewerker van de ‘Standaard’, vlaamsch dagblad dat genoeg gekend is, vond mijne uiteenzetting zoo verschillend van deze die gewoonlijk door Belgische historici wordt gegeven, dat hij er in zijn dagblad een artikel aan wijdde. Wat als gevolg had dat het tijdschrift ‘Dietsche Warande en Belfort’ mij verzocht den tekst mijner voordracht op te zenden om dien aldaar te drukken.

[p. 709]

't Is aan dit artikel - weergave van een voordracht - dat Prof. Gerretson verwijt een fictio belgica te zijn en de geschiedenis te vervalschen.

Mijne thesis in dit artikel - want ik wenschte een thesis voorop te stellen - was dat de afvaardiging der Brusselsche notabelen, die na het voorval der ‘Muette de Portici’ en de daaropvolgende straatbetooging, den koning in Den Haag gingen opzoeken om hem er op te wijzen dat zij het janhagel in toom hadden weten te houden en zij verwachtten, als gematigden, bij den koning steun te vinden en tegemoetkoming voor het verwijderen der ‘grieven’, door Willem I niet werd ontvangen; dat daardoor de koning aan de Brusselsche extremisten wapens in de handen gaf en de gematigden ontmoedigde; dat hij daardoor de schuld draagt van hetgeen er verder in het Zuiden gebeurd is en tot de scheiding heeft bijgedragen.

Ik moest nu toch weten, zegt prof. Gerretson, dat de koning de notabelen wel heeft ontvangen, en het deed met groote goedheid en tegemoetkoming. Indien ik het anders heb voorgesteld, dan kan het alleen met opzet gedaan zijn.

Ik geef oogenblikkelijk toe dat prof. Gerretson volkomen gelijk heeft waar hij spreekt over het feit in se: dat de Koning de afvaardiging der notabelen ontvangen heeft, maar ik kan me niet van opzettelijke geschiedvervalsching laten beschuldigen.

Gespecialiseerd in de middeleeuwsche periode en in de geschiedenis der Nederlandsche zestiende eeuw, ben ik niet vertrouwd met de hedendaagsche of nieuwste geschiedenis. De nota's die ik - zonder twijfel onvolledig en in haast - in moderne Belgische en Nederlandsche publicaties over 1830 genomen heb, hebben mij den indruk gelaten dat de Belgische notabelen, bij hun bezoek in Den Haag, door den Koning niet werden ontvangen. Dat scheen mij te blijken uit de bron, die ik als de bijzonderste aanzag, het boek van Ch. White, The Belgic Revolution, (zie deel I, bl. 199-202, 237-238). London, 1835.

Ik heb mij vergist, maar moet men daaruit afleiden dat ik de geschiedenis wilde vervalschen? Moet men er integendeel uit besluiten dat, zooals prof. Gerretson zegt, ik ‘tot het geven van voorlichting op dit gewichtig tijdperk onzer gemeenschappelijke geschiedenis inderdaad onbevoegd’ ben? Ik verwerp ten stelligste de eerste veronderstelling, maar ik wil wel toegeven wat door de tweede wordt gesuggereerd. Het behoort een man van wetenschap wanneer hij ziet dat hij er heelemaal neven spreekt, ronduit en zonder omwegen te erkennen

[p. 710]

dat het zóó is. En dat doe ik dan ook hier in volle oprechtheid.

Dat heb ik ten andere reeds spontaan gedaan op 10 Mei ll. in mijn college te Leuven waar er spraak was over dat punt der omwenteling van 1830. Ik heb verklaard dat de stelling van mijn artikel, in ‘Dietsche Warande en Belfort’ gepubliceerd onhoudbaar en totaal verkeerd was en de feiten bekend gemaakt zooals zij door Prof. Gerretson in zijn artikel van ‘Leiding’ werden recht gezet.

Ik heb namelijk aan mijne studenten medegedeeld:

1^o Dat Koning Willem, op het psychologisch oogenblik, precies datgene heeft gedaan wat hij [volgens mijne thesis] moest doen om zijn kroon en België te behouden.

2^o Dat hij de afgevaardigden heeft ontvangen; dat hij hun verzoek heeft ingewilligd; dat hij hun de oplossing der moeilijkheden langs constitutioneelen weg in 't vooruitzicht heeft gesteld.

3^o Dat hij het vaststellen der maatregelen, noodig om de orde te Brussel te herstellen, aan het gemeen overleg van zijn unionistischen minister De La Coste met de unionistische vertrouwensmannen - dus aan het Zuiden zelf - heeft overgelaten.

4^o Dat Willem dus niet aansprakelijk is op het punt dat ik als het bijzonderste der gebeurtenissen beschouwde.

Dat al blijkt klaar uit de bronnen en citaten door prof. Gerretson medegedeeld en dat zal dan ook voortaan door mij als de waarheid onderwezen worden. Maar dan mag ik er toch wel bijvoegen dat ik het verder verloop der gebeurtenissen, zooals dit door mijn Belgische collega's wordt voorgesteld in hunne publicaties, heelemaal niet meer begrijp. En hier kom ik aan het centrale punt der controverse. Om de geschiedenis van 1830 te schrijven op wetenschappelijke manier, zouden Nederlandsche en Belgische historici met elkander in voeling moeten blijven in plaats van achter een borstwering, gescheiden door een no man's land, op den loer te liggen om den ‘Kerel aan den overkant’ een kogel door het hoofd te schieten.

Wat mij betreft, ik doe den eersten stap en zal graag uit een door prof. Gerretson voorbereid artikel vernemen hetgeen hij noemt ‘Het geheim van Polichinel’ en waardoor zal worden uitgelegd hoe Willem I, hoewel hij alles gedaan heeft wat, van zijn standpunt uit, hij moest doen en kon doen, nochtans zijn Kroon en België verloren heeft. Ik hoop wel dat Prof. Gerretson mij dat artikel zal opsturen en indien daar de sleutel wordt gegeven tot hetgeen voor de Belgische

[p. 711]

geschiedschrijvers een geheim blijf, dan ben ik bereid ook dien uitleg voortaan als de waarheid te onderwijzen.

Indien ik dus mijne krachten eerst en vooral zal wijden aan het schrijven van de zeer uitgebreide studie over de regeering van Parma in de Nederlanden der XVI^o eeuw, waaraan ik sedert jaren werk naar de oorspronkelijke bronnen, en mij niet meer zal bezighouden met iets te publiceeren over de Belgische Omwenteling, tenzij na grondig onderzoek van en in aansluiting met wat daarover door bevoegde Nederlandsche historici wordt gezegd en bewezen, dan zal, hoop ik, professor Gerretson tevreden zijn.

En dan zal hij wellicht, van over den Moerdijk, aan dien Zuid-Nederlandschen of Belgischen collega wel de hand willen reiken. Indien hij, met het oog op dit ons wetenschappelijk dispuut, de leuze Je maintiendrai gerust mag opsteken, zal hij er waarschijnlijk niets tegen hebben dat ik hem, met het oog op de gewenschte samenwerking tot bereiken en verspreiden der waarheid, van uit de oudste Nederlandsche Universiteit onze leuze toone: L'union fait la force.

Leuven.

L. Van der Essen.