Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1931

[p. 702]

Intermezzo
door J. Lambin-Pasquasy.

Er stapt een meisje in den morgen haar nieuw leven tegemoet. Wat achter haar ligt houdt haar niet vast. Grauwe jaren in een grauw gesticht. Zooiets laat geen herinnering na. Alleen dien éénen dag waarop Zuster Overste haar liet roepen.

- Bertha, heeft die toen gezegd, ik heb iets voor u. Een betrekking van kindermeisje bij de familie Vermeersch. Ze hebben een jongentje van vijf jaar, een schat van een kind. De moeder is ziek en moet een tijdlang naar den buiten.

Bertha heeft niet lang geaarzeld. Weigert een gevangene zijn vrijheid? En dan, die plaats van kindermeisje lacht haar wel aan, als dat baasje werkelijk zoo lief is. Ze zal veel van hem houden. Freddy heet hij. Dat is een lieve naam, die klinkt u als muziek in de ooren.

En nu staat ze voor het huis waar ze voortaan wonen gaat. Op haar bellen komt Marie, de keukenmeid, open doen. Ze kijkt Bertha met speurenden blik aan en haar lippen zijn dun van achterdocht. Maar dadelijk voelt ze dat ze van dit meisje niets te vreezen heeft. Tegenover zooveel schuchterheid staat haar autoriteit stevig als graniet. Ze wordt zelfs week om de hulpelooze verwarring van dat bleeke kind.

- Wel, wel, daar hebt ge dan de nieuwe kinderjuffrouw, zegt ze met neerbuigende gemoedelijkheid. Meneer heeft zoo pas voor hij wegging nog over haar gesproken. Marie, zegde hij zoo, vandaag komt de kinderjuffrouw. Als ik niet thuis ben ontvangt ge ze in mijn plaats. En ge zorgt maar dat ze zich gauw hier thuis gevoelt. Ja, zeker, dat zijn nu de eigenste woorden van meneer.

Och, ze zal het wel gauw gewoon zijn. Het is hier een goed huis voor de dienstboden. Vooral nu dat madam weg is. Weet ze het allemaal van madam?

Bertha knikt. Ja, men heeft het haar verteld. Madam is immers op den buiten voor haar gezondheid.

Marie's strak gespannen aandacht knapt in een hoonschater open. Of ze 't niet gedacht heeft. Ze hebben haar natuurlijk maar een ver-

[p. 703]

telselke wijsgemaakt. Madam op den buiten! Neen, in 't zothuis zit ze, al meer dan een maand. De dokter heeft haar, samen met meneer, op een goeien morgen met list en schoone woorden in een auto getruggeld, want het was niet meer om vol te houden. Het mensch zette het heele huis op stelten. Zot was ze, zot van glorie en hoogmoed. Lieve hemel, zooals ze dien braven meneer getreiterd en gejudast heeft en Freddy dan, het arme schaapken, een engel van een kind... Maar juffrouw Bertha kent hem natuurlijk wel. Toch niet? En ook zijn portret nog niet gezien? Nu, dan moet ze even mee naar de eetkamer. Een echt engelenkopje, dat zal ze zelf wel moeten toegeven.

Bertha volgt gedwee. Ze wandelt over donzen tapijten een onvermoede weeldewereld binnen. Geboeid kijkt ze naar het blonde kinderkopje op den hoek van den schoorsteen. Marie geraakt in een roes van vertrouwelijkheid. Och, als ze alles wou vertellen wat ze hier heeft meegemaakt...

Maar Bertha luistert niet meer naar haar. In den spiegel, boven den schoorsteenmantel, staat een groot, donker vrouwenbeeld weerkaatst. Met een schok heeft ze den glimlach van de dunne, raadselachtige lippen voelen neervallen op haar. Vreemd, de weerkaatsing van zoo'n schilderij in den spiegel, denkt ze. Om de beklemming van zich af te schudden wendt ze zich haastig om, blikt nu recht in het levensgroote vrouwenportret. Het onbehaaglijke groeit nu echter tot benauwing. Angstig wijkt Bertha een paar stappen op zij. Maar de oogen van die vrouw laten haar niet los, ze blijven haar volgen, wonderbaarlijk levend in de starre roerloosheid van het strakke gelaat.

Marie merkt opeens dat haar woorden verloren vallen en breekt haar verhaal af. Ze kijkt nu ook naar het donkere vrouwenbeeld.

- Ja, dat is ze nu, ons lekkere madam. Ze is er vet mee met al haar stomme pretentie.

Maar daar slaat onverwacht de huisdeur dicht en de dreun schokt door Marie's opschrikkende stem. Onze meneer Doch dadelijk daarop heeft ze zich hersteld. Ze maakt de deur van de eetkamer open.

- Meneer, de kinderjuffrouw is hier, zegt ze met vlakke stem. Ik liet haar juist het portret van Freddy zien. Ze wou den kleine gaarne kennen.

Meneer Vermeersch groet koel, kijkt Bertha even onderzoekend aan. Zijn onverwacht binnentreden heeft haar van streek gebracht en nu stamelt ze onsamenhangende woorden. Ze voelt zichzelve lomp en onbeholpen en weet geen blijf met haar handen. Kort en zakelijk

[p. 704]

spreekt meneer over haar dienst, die morgen beginnen zal. Freddy komt pas morgen vroeg thuis; hij is enkele dagen gaan doorbrengen bij zijn tante.

Bertha geraakt al meer en meer verstrikt in haar schuchterheid. Ze voelt dat meneer haar niet sympathiek vindt en dat verlamt haar. In haar ontreddering kijkt ze van hem weg en ze vindt weer in den spiegel de beklemmende vrouwenoogen, die haar meedoogeloos zijn blijven vasthouden. Ze is blij dat ze eindelijk weg kan...

Meneer Vermeersch vindt haar onbeduidend. Hij heeft trouwens niet beter verwacht. Ze komt immers regelrecht van de nonnekens.

Doch Bertha valt beter mee dan hij voorzien heeft. Eens dat ze zich alleen weet met het kind zakt alle onbeholpenheid weg en het schuchtere in haar leeft op tot een streelende liefheid, waarmee ze Freddy dadelijk naar zich toe heeft gehaald. Het jongetje wordt dol op haar. Zijn heele kinderleventje werd overhoop gegooid door de ziekelijke onevenwichtigheid van zijn moeder. Nu ondergaat hij onbewust de bekoring van Bertha's rustgevende gelijkmoedigheid. Ze kan zoo heerlijk opgaan in zijn spel en als ze bij hem is verheldert heel haar wezen in een frissche, kinderlijke blijmoedigheid.

Zoo heeft meneer Vermeersch haar enkele malen verrast en hij weet zijn zoontje nu veilig en goed in haar zorgende teederheid. Maar nu de bekommernis om het kind wegvalt voelt hij, schrijnender dan voorheen, de schrille realiteit van zijn bestaan. Hopeloos ligt het vastgeketend aan dat van die vrouw, die hem nochtans eens bedwelmd heeft met de donkere roes van haar ontredderde zinnen. Na al die jaren van worgende benauwing is haar heengaan voor hem een bevrijding geweest en bij zijn thuiskomst uit het ziekenhuis heeft hij in een gevoel van verlossing de armen wijd uitgeslagen. Maar, het eerste moment van verademing voorbij, heeft hij nog schriller dan voorheen gevoeld dat ze zelfs van uit het ziekenhuis zijn leven beheerschen blijft....

En nu zoekt hij zijn onrust te smooren in de koorts van den arbeid. Hij werkt tot diep in den nacht, zichzelf verteerend in opgezweepte werkdrift. Zoo vindt Bertha hem op een avond, dat ze, na lang aarzelen, tenslotte toch durft aankloppen. Er ligt angst in haar oogen. Meneer schrikt op. Is er iets met Freddy? Wel, hij doet zoo vreemd, vindt ze. Misschien maakt ze zich te gauw ongerust. Maar met een kind kan men niet te voorzichtig zijn. Hij ijlt de trap op, vindt Freddy warm van koorts tusschen zijn dooreengewoelde dekens. Een rauwe

[p. 705]

hoest scheurt door zijn hijgend keeltje. Gauw de dokter opbellen. 't Is misschien wel kroep...

- Freddy, lief, klein ventje, hijgt meneer in radeloozen angst en zijn onrust verdringt de gewone terughouding. Hij kijkt naar Bertha, hulpeloos als een kind en er beeft iets om zijn mond alsof hij gaat schreien.

En bij het blootgeven van die zwakte vergeet Bertha haar eigen schuchterheid. Er blijft in haar niets meer dan een warm, mild verlangen om te troosten en te helpen. Meneer ziet het zeker veel zwarter in dan het is. Een kind lijkt zoo gauw doodziek. Haar stem is zacht en rustig. Meneer luistert onbewust naar den zang van die stem en het is voor hem een nieuwe, ongekende muziek...

Eindelijk is de dokter daar en hij lacht hun onrust weg. Neen, hoor, gevaar is er niet. Wel vergt Freddy's toestand een toegewijde verzorging. Maar is Bertha dan niet bij hem met haar lieve, opbeurende teederheid?

En nu kan meneer Vermeersch stil naar haar zitten kijken hoe ze Freddy verzorgt en hem lieve, hartelijke dingen zegt. Zoo is zijn eigen moeder nooit voor hem geweest, denkt hij bitter.

En zooals de saamdoorleefden angst om het kind hen dien nacht heeft bijeengebracht, zoo groeit hun blijheid om zijn herstel in stille genegenheid naar elkander toe.

Bertha weet nu wat geluk is. Het vreemde huis wordt een tehuis en er ligt goedheid en genegenheid rondom haar. Als meneer met vriendelijke oogen naar haar kijkt voelt ze zich telkens blozen in een heerlijk, verwarrend gevoel van dankbaarheid en ze streelt dan met bevende vingeren over Freddy's hoofdje.

Op een avond komt meneer op de kinderkamer en hij maakt het raam open achter het dichtgeschoven behangsel. De lentewind blaast leven in de plooien. Er waait een geur binnen van natten grond en zwellende knoppen. In een naburig huis zingt een gramofoon.

Meneer Vermeersch blijft even staan luisteren. Die nostalgieke neusstem roept de oude pijn weer wakker. En toch waren de laatste dagen goed en rustig...

Maar nu is het lente, er zingt een gramofoon in den avond en er is ook een meisje dat naar hem kijkt met warme, begrijpende oogen. Waarom zegt hij haar nu alles wat hij maanden lang angstvallig verborgen heeft gehouden in zijn hart? Waarom geeft hij zijn nood en zijn zwakte bloot aan haar, die toch maar een vreemde is?

[p. 706]

Ach neen, ze is hem niet langer meer een vreemde. Haar heele leven lang heeft ze alle nuttelooze teederheid bijeengehouden om ze hem nu te geven. Haar heele kindsheid door en haar heele jeugd heeft ze naar dit oogenblik gewacht om naar hem toe te komen met haar zachte, moederlijke goedheid.

Alles wat achter haar ligt, vóór ze in dit huis gekomen is zijn leege, donkere dagen geweest, zonder vreugde en zonder doel. Nu wordt het leven schoon en rijk, nu voelt ze haar hart zwellen naar de volheid van een ongekend geluk.

De lente is licht en geurig en door het groote huis dartelt nu Bertha's lichtenden lach. Maar op een avond dat meneer naast haar staat ziet hij opeens de zachte ronding van haar schouders en er komt iets in zijn oogen dat haar rustige blijheid vertroebelt.

Haar aanwezigheid is niet langer meer een troost voor zijn onrust en zijn pijn. Kan een man zich dan niet tevreden stellen met de stille, zorgende genegenheid van een argeloos meisje? Bertha zoekt tevergeefs naar de onbevangen vertrouwelijkheid van voorheen. Er drukt een onzichtbare beklemming op het huis. Angstvallig ontwijkt ze de eetkamer want de oogen van die vrouw, waarin ze reeds bij haar aankomst de vijandschap heeft zien branden, vervolgen haar nu met hun haat... en achter alle hoeken en kanten voelt ze Marie op loer liggen lijk een kat, gereed om toe te springen.

En ondanks het heftig verweer van die twee menschen, die zichzelf verteeren in een hopeloozen strijd tegen hun eigen hart, staan ze op een avond weerloos tegenover elkander. Hij legt zijn armen rond haar schouders en kreunt in een verbeten snik: Bertha, kindje...

Kan het dan nooit iets worden tusschen hen? Moet dit meisje dan altijd ver en onbereikbaar blijven als een schoonen, onmogelijken droom of zal hij dat ongerepte, bloesemende leven hopeloos ten onder brengen?

Hij drukt haar vaster tegen zich aan, hij zoent haar voorhoofd, haar angstige oogen, haar bevenden mond. Hij weet ineens dat hij haar niet kan prijsgeven...

Bertha tracht zich los te wringen. Maar vaster sluit zich de greep van haar armen en ze voelt zich weerloos wegzinken in zijn hartstocht....

Maar daar ziet ze opeens, achter de halfopen deur, den grinnikenden mond van Marie, dadelijk als een verschijning weg. De koude

[p. 707]

realiteit doorschokt haar. Ze wringt zich met een ruk los, vlucht de kamer uit.

In de gang schiet Marie op haar los:

- Gemeen stuk! spuwt ze haar in 't gelaat. Dat hangt de kwezel uit en intusschen vrijt ze meneer op. Bah!

Bertha duizelt. De minachting van de meid brandt als een hoonenden kaakslag op haar wangen. Haar onbeheerschte voeten loopen de eetkamer binnen. Maar daar grijpen de gevreesde oogen haar weer vast en in de schemering van den aansluipenden avond groeit de sombere figuur aan den wand tot een zwarte bedreiging, die buiten de dofgouden omlijsting breekt en de heele kamer vult.

En Bertha ziet de zwarte gestalte groeiend op haar toekomen. Ze loopt naar de gang, grijpt hoed en mantel en vlucht de straat op. Want de oogen van die sombere vrouw hebben haar het huis uitgejaagd.

De avond is donker en leeg. Daar staat nog slechts één enkele toevlucht in die wijde verlatenheid. Ze wankelt erheen en leunt nu tegen de harde kloosterpoort. waarachter haar trieste jeugd ligt opgesloten.

Ze tast naar de bel en met een koortsigen ruk scheurt ze zichzelve los van haar schoon, verboden geluk.