Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1930

[p. 693]

Giacomo Leopardi (1798-1837)
door Anton van Duinkerken.

De poëzie van Leopardi was een vergeefse poging om de wereld te vergeten. Haar dichter wilde afstand doen in een bezwering, maar zocht zijn leven lang naar de formule daartoe. In zijn jeugd had hij zelfmoord-plannen gedragen. Later verhief hij zich boven zijn leed door er de noodzakelikheid van te begrijpen.

Hij beschouwde de wereld als gedoemd tot eeuwige smart, waarvan de verrukking slechts ogenbliks-gewijs is af te dwingen. Die ogenblikken waren zijn gedichten. Zij gaven hem niet de troost der vergetelheid, maar boden hem de kans om zich te geven. Hij ging onder in de dingen, die hij schoon vond en bezong. Vandaar zijn vereenzelviging met een cosmos in barenswee. Hij spreekt tot de maan om haar lichtende onbewogenheid over het leed der wereld te begrijpen. Hij roept de barmhartigheid in der natuur, wier stem hij meende te horen na een lang inwendig zwijgen zijner ziel. Hij wil weg van zich zelf, om weg te zijn van de smarten der aarde. Leopardi is de zuivere wereldsmart-dichter, daardoor kan hij worden geclassificeerd als romanties poëet, maar dit verklaart zijn dieper nood al evenmin als de gewone biografen-rhetoriek over zijn strengen puriteinsen vader en zijn harteloze moeder, het stumperig dorpje Recancti, waar hij jong was en het lichaamsgebrek, dat hem kwelde. Zijn ongeluk in de liefde is minder het gevolg van onbehagelijke bijkomstigheden in zijn persoon en omgeving dan van een diepe behoefte aan het metaphysieke, die bij hem het karakter had van een slepende kwaal. Hij was niet te voldoen. Geen vrouw sou hem durend geboden hebben, wat heel de wereld niet in staat was hem te geven. Hij was van temperament een mysticus, die hongerde naar eeuwigheid. Maar het leven dwong hem naar den tijd, en daarin was hij misplaatst. Een klooster had een man als hem misschien gelukkig kunnen maken, de dichtkunst kon hem amper korststondig vertroosten. Hij wilde geen wereld rondom zich. Zijn ziel vroeg louter eeuwigheid.

Op het wereldbeeld reageerde hij zo smartelik omdat het aan zijn

[p. 694]

diepste wezen vreemd was en hem schrijnde. In ‘L'Infinito’ tekent hij zich als de man, die hij was: een, wien de schipbreuk zoet zou zijn op een zee zonder grenzen. Hij kon geen bepaling aanvaarden. Want waar hij stuitte, stiet hij zich en voelde hij pijn.

Hoe zeer dit wezenlik is aan zijn persoon, zegt het andere lied, dat gij hierachter vindt, het schoonste wellicht, dat hij schreef ‘La Sera del di di festa’. Iedere smart wordt universeel in hem, doordat zij zich bovenzinnelik richt. Een vrouw, die hem afwijst brengt hem niet buiten zich zelven van leed, maar spert hem in binnen een cirkel van pijn. Het is zijn levens-pijn. De pijn van het altijd teleurgestelde metaphysieke verlangen. Bij iedere kwetsing stort zij geheel op hem. Hij ervaart de bepaling: de gebondenheid aan het vergankelike en aan het besef daarvan. Hij weet dat hij dit niet ontvluchten zal. - Reeds als knaap was ditzelfde zijn leed. Er is geen minne-klacht geschreven, die minder uitstaande heeft met de liefde. Hier spreekt niet de teleurgestelde hunkering naar het lichaam der vrouw, maar het ontgochelde verlangen naar eeuwigheid. De vrouw was maar een vorm. Rome was maar een vorm.

Leopardi smacht naar waar de vorm zal wijken voor het wezen. Hij wil het ongebondene in zijn louteren staat, het grenzeloze, het oneindige. En daar ten onder gaan. Want hem is schipbreuk zoet op zulk een zee.