Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1929

[p. 226]

Wijsheid bij de Kabylen.
door Stijn Streuvels.
Feraon.

I.
De negers.

In dien tijd leefde een man met name Feraon. Feraon at een akufin met gerste en kreeg zijn bekomste niet. Feraon at een akufin met tarwe en kreeg zijn bekomste niet. Wanneer hij alles wat de menschen ooit gebruiken, gegeten had, was zijn spijsdarm eindelijk gevuld, maar de spijs nog niet eens in zijne maag aangekomen. Maar dan at Feraon boonen, zwarte boonen. De zwarte boonen smaakten Feraon. Hij at gulzig en veel. Hij at zoo gulzig, dat hij de boonen zelfs niet eerst met de tanden maalde, doch ze geheel inslikte. Hij verteerde de boonen. Toen hij afging, kwamen de zwarte boonen onverteerd te voorschijn. De zwarte boonen werden op de aarde tot negers. Alzoo kwamen uit Feraon de negers voort, en de negers eten nu nog altijd niets liever dan boonen. Als ze boonen krijgen kunnen, laten de negers alle kuskus en al het vleesch staan en verslinden de boonen.

Nadat Feraon zooveel gegeten had, kreeg hij dorst. Hij ging rond en keek uit naar water. Hij kwam aan eene bron, boog zich neder en dronk. Nauwelijks echter had hij een dronk gedaan, of de bron was opgedroogd, en Feraon had dorst gelijk te voren. Hij ging naar eene tweede bron en boog zich neder om te drinken. Nauwelijks echter had hij een slok gedronken, daar was de bron droog, en Feraon dorstig gelijk te voren.

Feraon ging met zijn grooten dorst verder en kwam eindelijk aan eenen grooten stroom. Hij boog er zich over heen en dronk en dronk en dronk. Zoo gerocht Feraon verzadigd. De rivier echter was nog niet verminderd, maar stroomde breed en diep verder.

[p. 227]

Feraon werd toornig op de rivier, waarvan hij zooveel gedronken had en die toch niet verminderde. Feraon riep uit:

- Is deze stroom misschien sterker dan ik?

Feraon greep groote klompen eerde en wierp ze in den vloed om hem te stremmen. De vloed loste echter de eerde op en stroomde de leem verder. De aarde spoelde weg. Het water van den vloed werd echter bruin. Daar schreeuwden de menschen die aan den oever van den stroom woonden:

- Deze Feraon bederft ons water. Feraon heeft eerst uit den vloed gedronken, en nu besmeurt hij hem.

Maar Feraon zegde:

- Deze vloed wil sterker zijn dan ik. De eerde die ik er in werp, voert hij mede. Nu zal ik hem uitbranden. Want Feraon is sterker dan de vloed.

Feraon miek een reusachtig vuur en sleepte bosschen vol boomen bij. Geen boom in den omtrek bleef staan. Alle boomen werden door Feraon in 't vuur geworpen. Feraon wierp de brandende boomen in 't water, de brandende boomen wierp hij alle in 't water, tot het heelegansch verdampte en er nog heel weinig water overbleef, dat in de zon ook opdroogde. Feraon vernietigde aldus de bosschen en het struikgewas en de stroomen, omdat hij niet wilde, dat de vloed sterker was dan hij zelf.

Daardoor leven de negers hedendaagsch in de woestijn, waar men dikwijls veertien dagen gaan moet, om eene bron te vinden, en twee maanden om een dorp aan te treffen. Daardoor wonen de negers zonder boschlommer in 't gloeiend zand, en de zon hangt slechts eene el boven hun kop. Want de negers zijn toch afstammelingen van Feraon.

2.
Athrajen.

Feraon werd grooter en sterker en beheerschte meer volk en land dan alle menschen voor hem. Hij was zoo groot en sterk, dat hij niet op één kameel, maar op vier kameelen reed. Als tooisel droeg hij op het hoofd een steenen handmolen. Om te drinken placht hij zich op een berg neer te zetten en zijn baard beneden in den stroom te laten hangen. De baard hing zoo laag dat hij den bodem van den

[p. 228]

vloed genaakte en het water opstiet en ten laatste den op den berg gezeten Feraon in den mond vlood. Feraon is ook de eerste die zich een albus (kolfknots) miek. Feraons albus was een boom, wiens stam hem als handvatsel diende, terwijl de kroon slechts van de bladeren en de dunne takken ontdaan, de knots uitmiek.

Feraon verkreeg de grootste macht over de menschen. Nooit is iemand zoo machtig geworden als Feraon. Zekeren dag echter ontmoette Feraon Athrajen. Athrajen was een man gelijk alle andere. Hij kwam tot Feraon en sprak:

- Ik wil vriendschap met u aangaan, leer mij uwe sterkte en uwe macht.

Toentertijde kende nog niemand de sluwheid en 't kwaad inzicht. Niemand mistrouwde een ander. Elk deelde met den ander. Feraon leerde Athrajen een deel zijner kracht en sterkte. Athrajen vervaardigde zich een albus gelijk de albus van Feraon en volgde hem op zijne wegen.

Wanneer Athrajen nu veel van de kracht en sterkte van Feraon geleerd had, vroeg Athrajen zekeren dag aan Feraon:

- Kunt gij uwe groote kracht en sterkte verliezen?

Feraon zegde:

- Ja, ik kan al mijne kracht en sterkte verliezen, dat zal geschieden den dag waarop ik een druppel bloed verlies.

Athrajen zegde:

- Moet het bloed zijn van zeker lichaamsdeel?

Feraon zegde:

- Het kan bloed zijn uit om 't even welk lichaamsdeel. Het is gansch gelijk.

Feraon en Athrajen leefden een tijd te zamen, en Athrajen leerde veel, doch niet alles gelijk Feraon. Feraon verliet nu eens Athrajen en ging zijn eigen weg. Hij kwam aan eene plaats. Hij zegde tot de lieden:

- Ik ben Feraon, geef mij te eten.

De lieden brachten hem iets. Feraon slokte het binnen en zegde:

- Dat was niets. Geef mij meer te eten. Ik ben Feraon; ik wil mijn volte krijgen.

De lieden brachten al het eten te zamen dat op de plaats te vinden was, en stelden het voor Feraon. Feraon zegde:

- Ik ben niet verzadigd. Ik ben Feraon. Geef mij meer te eten.

De lieden zegden:

[p. 229]

- Wacht tot morgen. Heden hebben we niets meer. Wij zullen echter meel malen en u veel eten bereiden.

Feraon zegde:

- Zoo, spoed u dan. Ik wil echter verder gaan en zal u medenemen; gij kunt gerust eten bereiden.

Feraon stak de vlakke hand door den grond onder het dorp en hief het dorp in de hoogte. Het dorp dragend op de vlakke hand, ging hij toen verder. Maar ter plaats waar het dorp gestaan had, werd het een groot dal; dat liep vol water en werd het eerste meer Thumgard (tusschen Bougie en de Djurdjura). Feraon trok met het dorp op de vlakke hand verder. Hij ontmoette Athrajen. Athrajen zag het dorp op Feraons vlakke hand en zegde tot Feraon:

- Gij doet kwaad.

Feraon zegde:

- Indien dit zoo slecht is, wil ik u, die u aanmatigt rechter te zijn, nog slechter doen!

Athrajen zegde:

- Ja, gij bedrijft nu kwaad, en ik ben er niet tevreden mede.

Feraon werd toornig. Hij zette het dorp met zulk geweld op den grond, dat het de zeven eerdschijven doorbrak. Maar Athrajen sloeg terzelfder tijde naar Feraon en trof en kwetste Feraon aan den schenkel, zoodat er bloed uitstroomde. Feraon voelde Athrajens slag en pakte Athrajen en spande de rest zijner kracht daartoe in om Athrajen weg te slingeren. Feraon zegde:

- Gij sloegt mij. Gij wildet al mijne sterkte en kracht afleeren. Gij hebt mij nog in lang niet bereikt. Nu zult gij niets meer van mij leeren. Ik heb u kracht gegeven, maar mijne gansche kracht zult gij niet winnen. Daar gij nu rechten wilt, ga in een land waar niemand u in het rechten stoort.

Athrajen vloog zeven jaren lang altijd verder en kwam aan onder de aarde.

Door den worp echter doorschudde Feraon het dorp en het omliggend land zoodanig, dat de eerste aardbeving ontstond. Sedert dien is er in Kabylie elk jaar eene aardbeving. Maar Feraon was gewond. Hij had zijn eersten bloeddruppel verloren. Zijne kracht nam meer en meer af. Feraon was zeer zwak. Daar was eene vrouw met name Thanthas. Thanthas verpleegde Feraon met alle zorg. Zij verpleegde hem zeven jaren lang, maar Feraon werd niet gezond.

[p. 230]

doch altijd zwakker, altijd zwakker. Thanthas liep rond en zocht een heilmiddel voor Feraon.

Zekeren dag zag Thanthas hoe eene mier rondliep en van de wortelen der quacke verzamelde. Thanthas zag hoe de mier de wortelen brijzelde en naar eene andere mier droeg die gekwetst was. Zij keerde eenige dagen later terug en zag dat de gewonde mier weer gezond en genezen rondliep. Thanthas ondervroeg de mier

- Hoe hebt gij uwen broeder genezen?

De mier zegde:

- Waarom wilt gij het weten?

Thanthas zegde:

- Feraon is sedert zeven jaren gewond, zijne wonde wil trots al mijne zorg niet genezen, en zijne krachten nemen meer en meer af.

De mier zegde:

- Zoek dan vele wortelen van quacken. Kook er de helft van en geef dezen drank Feraon te drinken. De andere helft maal ze en leg de pap op Feraons wonde. Op die manier zal Feraons wonde in eenige dagen genezen. Met dit middel kan men alle wonden der menschen genezen. Of Feraons kracht en sterkte echter terugkeeren zal, kan ik niet zeggen.

Thanthas liep rond en verzamelde de wortelen van veel quaken. De eene helft kookte zij en gaf den drank Feraon te drinken. De andere helft stampte zij en legde de zalf op Feraons wonde aan den schenkel. Na vier dagen was Feraons wonde genezen. Na vijf dagen kon Feraon weer opstaan en wandelen. Feraon stond op en ging.

Feraon meende dat zijne vroegere kracht en sterkte weergekeerd waren. Feraon ging er van door om Athrajen op te zoeken. Feraon ging door het woud. De wilde dieren die zich echter voor Feraon verstopt hadden, kwamen te voorschijn. Zij zagen dat Feraon zijne oude sterkte en kracht niet weder bekomen had. Zij stieten Feraon langs achter en in de zijde. Feraon viel langs hier en langs ginder. Feraon zag dat zijne oude sterkte en kracht verloren waren en niet terugkeerden.

Feraon kwam aan het meer Thamgurth, dat ontstaan was, toen hij het dorp opgeheven had. Feraon viel in het meer Thamgurth, 't welk naar hem Themtha-Feraon genoemd werd en wiens water een uitstekend heilmiddel is voor kinderen, dewijl Feraon daarin verdronk.

[p. 231]

Als Feraon nu stierf, ontstond de wereldzee, en dat ging zoo:

- Uit Feraons bloed ontstonden de zeven groote zeeën der wereld. Toen Athrajen hem kwetste en zijne eerste bloeddruppels uit de wonde stroomden, vormden deze de eerste roode zee. Als het bloed dan in de wonde stelpte, vloeide er een helder water uit en vormde de witte zee. Als zijne wonde heel zwart werd, vloeide er bloed uit en vormde de zwarte zee. En als zijne wonde dan genas, ontstond er eene groenachtige vloeistof in, die stroomde ver weg en vormde de groene zee. (Hoe de andere drie zeeën ontstaan zijn, weet niemand te zeggen.).

De zeven zeeën waren in den aanvang afzonderlijke meren, en elk van de andere door landstroken gescheiden. Maar als Feraon nu in het meer Themgurth stortte, en verdronk, welden uit zijn laatsten ademtocht blazen op, die werden de golven van het meer, en de zee werd opgewoeld als door een sterken storm. Alzoo stroomde het meer over de landstrook en breidde zijnen vloed en golven uit over de zeven zeeën, en al de meren stegen machtig op en wierpen baren die al de tusschenliggende landstroken overstroomden. En alzoo ontstond uit de zeven zeeën een enkele groote zee. Alle kleuren der verschillende zeeën vloeiden in elkander over.

Athrajen was door den worp Feraons zeven jaren lang gevlogen. Hij vloog tot onder de aarde en kwam aldus in het land der dooden en begravenen. Athrajen had niet de gansche kracht en sterkte van Feraon, maar hij was toch sterker dan anderen, en zooals Feraon over de wereld geheerscht had, zoo wierd Athrajen de heer over de dooden en begravenen. Athrajen gaat sedert dien onder de aarde rond met zijn albus. Hij is, naar Feraons woorden, de rechter der dooden geworden. Met zijn albus treedt hij elken mensch te gemoet, zoo gauw hij onder de aarde gebracht wordt.

Wanneer een mensch gestorven en begraven is, treedt hem onder de aarde Athrajen te gemoet, en Athrajen vraagt hem:

- Wat hebt gij boven op de aarde verricht?

Dan antwoorden de oogen:

- Ik heb over de aarde niets gezien.

Dan antwoordt de neus:

- Ik heb over de aarde niets geroken.

Dan antwoorden de ooren:

- Ik heb over de aarde niets gehoord.

Dan antwoordt de mond:

[p. 232]

- Ik heb over de aarde niets opgenomen.

Dan antwoordt het voorhoofd:

- Ik heb over de aarde niets waargenomen en niets gedacht.

Dan antwoorden de handen:

- Wij hebben over de aarde niets gevoeld.

Dan antwoordt de buik:

- Ik heb over de aarde niets in mij genomen.

Dan antwoorden de voeten:

- Wij hebben ons over de aarde niet bewogen.

Dan antwoordt het lichaam:

- Ik heb over de aarde niets gedragen.

Maar dan neemt Athrajen zijn albus en slaat den doode op den kop, zoodat de haren te zamenknijpen. De haren schreien dan:

- Sla mij niet meer! Ik heb inderdaad alles gezien op de aarde en wil u alles zeggen! Sla mij niet!

Athrajen zegt dan:

- Gij zijt het eenige aan 't lichaam, dat niets waarneemt, opneemt en afgeeft. Ik zal u nog eens slaan, opdat gij antwoord geeft.

Dan echter spreekt haastig het voorhoofd en zegt alles wat het voor goed en kwaad gezien, gedaan en ondervonden heeft. Want elke handeling en elke gedachte, elke diefstal en elke goede daad staan op het voorhoofd afgeteekend. Er kan de menschen niets gebeuren, wat niet in de rimpels van het voorhoofd afgeteekend staat. Dan spreken de oogen, de ooren, de neus, de mond, de handen, de voeten, het lichaam en zeggen alles wat zij beleefd en gedaan hebben. De buik alleen blijft er bij en zegt immer:

- Ik heb niets opgenomen.

De buik beliegt dus Athrajen. Hij kan het dewijl hij alles weer van zich afwerpt wat hij in zich opgenomen heeft.

Nadat de dooden gesproken hebben, worden zij van Athrajen geoordeeld. De boozen komen in de handen van Thidjel (kleine duivels). Zij zijn zeer sluw en de Kabylen zeggen van hen:

- Als de Thidjel eens op de wereld komen, zal de wereld vernietigd worden.

De Thidjel leven onder de aarde.

Wanneer het een mensch onder de aarde na zijne begrafenis bij de Thidjel slecht gaan zal, kan men het zien. Dan vliegt een vlinder in eene kaars van de doodenkamer en dooft ze uit. Dan weet men, dat

[p. 233]

Athrajen den doode met zijn albus geslagen heeft, nog eer hij begraven geworden is.

Degenen echter die op de wereld goed deden, en voor den rechter Athrajen het er goed afbrengen, dezen komen onder de leiding der T'horsin, dat zijn weldoende wezens gelijk de Malaika der Araben.

Zij leven omhoog in het luchtruim boven de aarde. Wanneer een doode zeer goed is geweest, en voor Athrajen met zuiver geweten verschijnen kan, dan komt er bij zijnen dood wit schuim uit zijnen mond, dat wordt de spijs der T'horsin genoemd. Maar ook kan men soms aan andere teekenen herkennen dat een doode het gerecht van Athrajen handhaven kan. Wanneer b.v. de doode een zeer braaf mensch was, dan ontsteken de lichten in 't sterfhuis van zelf en zonder tusschenkomst van menschen.

Dat is 't geen er van Athrajens doodsoordeel te zeggen valt.