Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1928

[p. 333]

Persijn de Vlaamsche Criticus.
door Bernard Verhoeven.

De pen van Persijn is een legioen. Deze premier der Vlaamsche Critiek heeft zijn roeping gediend in de hitte van den dag met de eeuwigbloeiende vitaliteit van zijn Vlamingschap.

Hij heeft in den vollen zin des woord - al is dat woord dan een gemeenplaats - het middelaarschap der schoonheid beoefend met een koel hoofd en een warm hart.

Wanneer Dr. Jules Persijn de katheders van Katholiek Holland achter elkaar veroverde, dan heeft hij dat critisch en toch in wezen zoo ontvankelijk publiek overweldigd misschien met zijn kolossale eruditie, betooverd met de speelsche wendingen van zijn welsprekendheid, maar toch vooral ontwapend en gewonnen met zijn hartelijke warmte.

De warme golfslag der bewondering omspoelt dat kontinent van kennis en keurend intellect. Daarin is hij, en niet tot zijn schade, rasecht Vlaming, trots zijn ambacht van critiek.

Vruchtbaarheid is niet de eenige weldaad, die dezen waarachtigen telg van den veien Vlaamschen grond toeviel.

Het is ook een ranke gevoeligheid, die als een snelle polsklop de menschelijke bewogenheid markeert. Criticus en toch Vlaming; geleerde en toch bloemenplukkend menschekind.

We zijn dankbaar. Want zonder inconsequenties zou het leven een volmaakt lijk zijn.

Dr Jules Persijn koestert in zijn hoofd het stoute ontwerp voor een aesthetiek, die de objectieve waarborgen van een exacte wetenschap zou bieden.

Al te bezorgd maken wij ons niet, dat de geestdriftige wandelaar door de Warande om zijn vormen, systemen en maatstaven de onlogische avonturen van het verrukkelijk-wisselvallig leven zou vergeten.

Zal het onstuimige kind van 's levens bevallige wanorde, de schoonheid, zich ooit laten temmen tot huiselijke tucht?

Wedden, dat de uithuizige rekel het alle paedagogie afsnoept, en

[p. 334]

het huis ontvlucht, al is het langs de manestralen van den nonsens? De levenswaarste filosofie is de onzinnigste verliefdheid. Op stuk van schoonheid, mijne onthutste heeren! Jules Persijn stopt zijn ooren niet toe, als hij bronnen hoort ruischen, waar de wetenschap een woestijn decreteert.

Hij zal het wilde kind der wijde ruimte, dat God's losbandigste apostel is, najagen in haar glinsterende voortvluchtigheid. En niet als een ‘outlaw’ verstooten, omdat zij uit het raam der formules springt.

Ze is misschien niet gelegaliseerd, maar ze heeft vlammende haren, die wapperen in den wind! Persijn laat zich niet bedelven door zijn onmetelijke eruditie en niet dichtmetselen door zijn wijsgeerige thesen.

Kloppende aderen als van manshanden doorboren het erts van zijn massieve wetenschap.

Een flambouw van Vlaamschen opstand ontsteekt van binnen de gedachtenkracht.

Een criticus kent als zijn kunstcredo: de verrassing.

Zijn cirkuskunst is de lenige reactie op het onverstand der inspiratie. Hij kent de klaprozen der scharlaken verbazing en de pure eplosies van het onberekenbaar mysterie.

Wanneer Dr. Jules Persijn zijn helderstrakke systematiek met milde, en soms te milde, bewonderingen schakeert, dan weten we dat de Vlaming den criticus rectifieert, en maakt tot den levenden mensch, die we liefhebben.

Het leven beschermt de menschen tegen hun grootsche programs. Zich toedekken met een onaandoenlijke objectiviteit kan Persijn niet, want zijn temperament is bevlogen met ontroeringen en zijn vlamingschap flakkert weerspannig.

Vóór alles is Dr. Jules Persijn de begenadigde docent, die het volk gidst door de warande der gansche wereldlitteratuur en experimenteert op de levende natuur.

Waar hij voorbijgaat met wandelstaf en golvenden reismantel lokt hij de zwerflust wakker.

In zijn woord gaan verschieten van ongekende werelden open.

En vreemd, deze hartstochtelijke zoeker van het kristal der absolute beschouwing, deze alchemist der schoonheidswaarden, hanteert met een boeiende bevattelijkheid de tooverlantaarn.

Hij plaatst de werken der schrijvers tegen het kleurig decor van hun levens.

[p. 335]

Deze methode vol paedagogische toenadering teekent den geboren docent, die weet dat mémoires en dagboeken meer pakken dan abstracte verhandelingen.

En geen beter achtergrond kunnen we de huldiging van Persijn's levende werkzaamheid geven dan een herdenking van dien verwanten doode, den Persijn der Noord-Nederlanden: Poelhekke zaliger.