Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1928

[p. 314]

Leve Dr. Jules Persijn.
door Jan Hammenecker.

De Leuvensche Vacantieleergangen waren destijds voor de jonge Vlamingen-leeraars een aantrekkelijkheid, waaraan 't me twintig jaren nadien nog immer een genoegen blijft terug te denken.

Niet om het vele, dat ik er leerde; want dat was bitter weinig: menigmaal verliet ik een les van Hoogleeraar X. of Y. niet zonder een tikje deernis met dien hooggeleerde.

‘Moet hij daarom, zoo dacht ik dan; - want ik was zoo boos! - Hoogleeraar zijn om zulke zaag te spannen!’

Maar er was vóór en na de lessen de vreugde, dat we, Vlaamsche vrienden onder mekaâr, mochten kouten over Vlaanderen, 't hartelijk geliefde: dat was een honderdvoudige belooning voor 't geduld, dat we dikwijls - al slapend! - aan den dag hadden gelegd.

't Gevoelen, dat ik gewaar was geworden, toen ik den eersten keer Lodewijk Dosfel en Frans Van Cauwelaert hoorde spreken, was nu terug daar: een onuitsprekelijke blijdschap, omdat ik ervoer, dat er in Vlaanderen prachtige jonge Vlamingen waren, in wie Rodenbach schitterend herleefde.

Jules Persijn, nog zie 'k u staan, dààr, in die zaal van den Boerenbond, op het verhoog met in uw handen die keurige bladen van uw Kiezen, Smaken, Schrijven. Ik luisterde...

Gij waart niet gelijk Dosfel: een Tertulliaan; er was in u veel meer Ambrosiaansche mildheid, iets van den schenker der goden, Ganymedes: gouden was uw beker en uw nectar zoet.

Gij waart niet gelijk Van Cauwelaart De Redenaar; doch er was ook niet te vreezen, dat ge zoudt overhellen naar redenaars-lyriek, om een lief naampje te geven aan rethorika.

Gij waart Persijn, de Persijn, die ge nog zijt, de waterklare, kristalhelle jongeling.

Uw uitspraak was klaar en duidelijk en beschaafd naar wensch. Klinker erin was klinker en medeklinker medeklinker: gaaf en ongeschonden. Dat was toen een zeldzaamheid onder de Vlamingen: wat heden niet meer verwondert, werd toen bewonderd en terecht.

[p. 315]

Maar dit was beter: de gedachten ook waren klaar en duidelijk. Sint Thomas heeft in Vlaanderen geen zuiverder prisma gevonden dan Jules Persijn. Ik geloof, dat niemand onder ons zoo schitterend in de zon van Sint Thomas staat als hij. Er sloeg een golfslag van bewondering uit Vlaanderen naar Jacques Maritain. 'k Geef toe, dat Jacques Maritain Sint Thomas geen oneer aandoet; integendeel; maar in onzen Persijn leeft er een Jȧc ues Maritain, dien ik hooger acht en liever zie dan den Franschen.

Indien Kardinaal Mercier geweten had, hoe 't neo-thomisme schering en inslag van Persijns kritischen arbeid was, hij zou - ja wat? - ik veronderstel: blij zijn geweest.

Ik denk, dat Persijn later zal bestudeerd worden als neo-thomist. Dit toch is zijn glorie: dat zijn bijkans-alweten altijd wordt gevangen in zijn één-weten: het Thomisme.

Sedert die Lezing te Leuven door Jules Persijn is het denken me dierbaarder geworden dan het mij voorheen zoo geliefde droomen.

Waarheid zien en haar doen leven,
(Leven voor de Onsterfelijkheid)

werd toen mijn ideaal; of liever was het reeds, maar werd het klaarder, dank zij Persijn.

‘Waarheid zien en haar doen leven’,

Persijn, dat vers van Schaepman, de leuze, die daarin wordt uitgeklaroend, is altijd geweest uw leuze.

Hoe gij Waarheid doet leven, dat is uw geheim. Een criticus pleegt bij 't bespreken van een boek het te behandelen gelijk een strooper een konijn; gij pleegt het in uw handen te houden gelijk een duivenmelker een duiver of een duivin: met aandacht, met, zoo mogelijk, bewondering en genegenheid. Gij voelt het hart van het boek - een boek heeft een hart: het hart van den schrijver! - en naar dat harte klopt, klopt het uwe. Gij kijkt naar de duif; naar heur oogen; gij betast de bouten, beziet pennen en pluimen, en smijt dan den vogel de lucht in, het boek Vlaanderen in, met een moedgevend: op, vogel, vlieg! Zoo doet gij de schoonheid van een boek leven: door ze namelijk te bewonderen en te beminnen.

De regel van Ernest Hello: dat een criticus moet bewonderen, waar hij kan, hebt gij zeer stipt onderhouden.

Geen geknakt riet hebt gij gebroken,
noch een vunzend lemmet uitgedoofd!

[p. 316]

en tegen de regelen der christelijke nasstenliefde deedt gij, dunkt me, geen zonde.

Gij waart goed! Gij, criticus criticorum, hebt dat wondere gedaan, dat gij voorbij zijt gegaan al weldoende. Ik vrees enkel, dat gij - bij voorbeeld te mijnen eigen opzichte - te mild zijt geweest. Doch dat hoeft ge u niet te beklagen: schrijvers zijn vaak uitgeplunderde, langs den weg liggende sukkelaars, die den barmhartigen Samaritaan noodig hebben. Een boek schrijven en uitgeven is toch zich uitplunderen, en zich te vonde leggen op de baan.

Gij zijt een barmhartige Samaritaan: gij zijt goed.

En hier heb ik niet slechts den criticus, maar ook den mensch in mijn handen.

De mensch Persijn is goed, is vol liefde.

vol liefde tot God; Persijn is een onder de beste dragers van de leuze A.V.V.V.V.K.; een Laporta, een Vliebergh, een Dosfel.

Persijn is de ziekgewerkte-voor-Vlaanderen. Ook de liefde tot Vlaanderen kan doodelijk zijn!

Ik moei me niet met zijn huishouden; maar ik groet eerbiedig den Kapitein van een legerbende knapen en knapinnen, moedige Persijntjes! Persijn is een voorbeeldig huisvader.

Persijn is goed; doch goed-tegen is men jegens hem niet, of schier niet.

Daarover klagen doet hij niet: te moedig, te Vlaamsch, te fier! Te katholiek!

Ik zelf moet hem tot hiertoe voorgekomen zijn als zeer ondankbaar. Dat ben ik echter niet. Ik ben hem dankbaar om al de woorden, die zijn pen over mij schreef. Ik weet hem dank om al wat hij voor Vlaanderen heeft gedaan en nog doet: 't is ontzaglijk veel. Ik zal voor hem en zijn huisgezin op zijn verjaardag heel schoon de Misse doen. Moge God hem en de zijnen zegenen en bewaren!