Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1928

[p. 307]

Persijn, de voorlaatste der Mohikanen.
door Marnix Gijsen.

Gaat de philologie om zeep? Sommigen beweren het. Wat denken de doctoren van 't geval? ‘Niet vanwege de gemakkelijke ironie van menschen die dagelijks hun syntaxis den nek omdraaien gaat zij te loor, wel vanwege hetgeen waaraan Werther en Anne-Marie zijn gestorven, een tekort aan liefde.’ Gij denkt met Wilde dat de philologie evenals Werther eer aan een teveel aan liefde bezwijkt? Ze werd zoo bemind dat men alles aan haar prachtig en heerlijk vond. Dat is de fout van den hypergeleerde. Hij denkt alles interessant: én de weggelaten komma én het afkappingsteeken dat er te veel staat. De maniakken hebben de wetenschap gediscrediteerd. Tusschen de utilitaire philoloog en de maniak, staat de geleerde. Wij maken te veel utilitaire philologen. Maniakken worden dat vanzelf. De werkelijke geleerde is even zeldzaam als de werkelijke liefde die maar al te dikwijls, zooals ieder ten andere meer dan voldoende weet, ‘niet bestendig van duur’ is.

Dit maakt dat aan den oever van ‘den snellen vliet’ des tijds menig poëtisch meisje te weenen zit. Gebrek aan belangstelling. Dan komt Persijn, de eeuwige verliefde, de geleerde. Hij laat niet af te staren naar het beeld der welbeminde. Hij omsingelt haar met zijn aandacht. Hij omglanst haar met blikken die schaduw en lichtzijde leven doen. Hij doorwaakt den nacht bij het oud handschrift, hij ontsteekt in snel enthoesiasme bij elk groot nieuw boek. Hij houdt van zijn stiel. Hij doet wat hij van natuur uit moet doen.

Persijn, prospector en goudgraver. In zijn blijdschap om wat er is doet hij u soms gelooven dat hij met één houweelslag de volle kelders van Alibaba, zwaar van goud zal openen. Soms ziet ge hem hameren op een wand van arduin,. Wat zoekt hij in Gods naam daar? Wees gerust. Hij komt thuis met zijn ‘Snieders’.

Persijn, een Amundsen op pantoffels. Heeft hij niet de eenige literatuur ontdekt in de wereld waar geest en vleesch evenwichtig tot hun

[p. 308]

recht komen? De eenige gezonde, de scandinaafsche. Daarom alleen reeds komt hem een eerepalm toe.

Persijn, een kind. Hij danst een krijgsdans van vreugde om elk schoon boek. Hij moet het uitkraaien. Geef hem het woord, gij krijgt het niet meer terug. Dat is zijn eenige oneerlijkheid.

Wie zegt dat hij met zijn helden solt? hij vertroetelt ze gelijk de moeder die haar kind ‘zou opeten van gaarne zien’. Ja, hij spreekt over Dante: hij klopt hem op den schouder, hij klopt hem op den rug, overal feitelijk behalve op den buik. Maar hij doet hem leven voor U, handelen, denken, voelen. Hij maakt van Dante een mensch: lijk gij en ik, natuurlijk ook een beetje lijk Persijn.

Maar hoor hem voorlezen van de:

Donne, ch'avete intelletto d'amore...

Ge moet van stopverf of van staal zijn om niet op staanden voet universeel verliefd te worden. Het wonder van het bezielde woord.

Worden we al zoo oud, Persijn, wij de ‘jongeren’, dat we om U te huldigen moeten spreken van vroeger, beter tijden. Dat we om U te huldigen moeten zeggen hoe onze generatie niet kan wat gij dagelijks doet? Dat ze geen tijd meer vond voor kalme, waardige studie en documentatie. Dat ze bezweek voor den gruwelijken sfinx der sociale problemen en zijn grof en vreeselijk woord: Devine ou je te dévore.

En toch, toen wij zijn losgestormd op Uwe huisgoden, op de ‘sacred cows’ van het Vlaamsche impressionnisme, hebt gij niet gegrepen naar een onnuttig harnas. Geen hoogen ijzeren kraag hebt ge opgezet, ge hebt niet gesproken - Risum teneatis? - ‘van de eeuwige wetten der prosodie’, of er een ander rythme is dan dat van het allesbeheerschende hart. Gij hebt Uw eigen tijd niet doodgeslagen met het gebeente van bet voorgeslacht. Daarom zij U veel dank verschuldigd. De liefde tot het levende woord was te groot in U opdat ge die vergissing zoudt hebben begaan. Waar ge voorloopig niet begreept, hebt ge gezwegen en gewacht.

Gij zijt de commentator geweest der Vlaamsche weelde sedert 1900: voor sommigen klinkt Uw woord te enthoesiast. Het had zijn reden: gij hebt het ontwaken van het Vlaamsche hart bijgewoond. Wie hield zijn eigen hart toen van vreugde niet vast... Toen ookde speelsche geest ontwaakte, zaagt gij dat wij in al onze bokkensprongen toch reeds meerderjarig waren. We konden zeker op onze beenen staan,

[p. 309]

dacht ge, want we dierven op koorden dansen. Ergo... Gij hebt ons laten begaan.

Ik heb U de voorlaatste der Mohikanen genoemd, niet de laatste. Omdat ge dingen doet in liefde, met gansch Uw werkkracht, met geheel Uw talent en geheel Uw gemoed. De voorlaatste, want de laatste komt nooit. Eén wordt er steeds gevonden die de fakkel voortdraagt. Wie zal het zijn? Komt er werkelijk een einde aan, ach, dan hebben we dit zwakke licht niet meer van doen voor dien eindeloozen luister.