Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1928

[p. 305]

Voor Jules Persijn.
door B.H. Molkenboer O.P.

In April gaat hij Abraham zien, en, zeker, Holland mag dit niet vergeten. Want hij hoort bij Holland, minstens met zijn halve ziel. Hij is Vlaming en Hollander tegelijk, een prachtig type van den Groot-Nederlander, niet alleen zonder exklusivisme, maar met een indringenden blik en een warm hart, die allebei stralen naar Noord en Zuid.

In Holland staat een lange rij dankbare menschen klaar, om den onvermoeibaren vijftiger hartelijk en blij te feliciteeren. Want wat heeft hij, die Vlaming met zijn mooien historisch-Hollandschen naam, door Vondel al vereeuwigd, wat heeft die ‘amirael Persijn’ een rijken buit voor de noordelijke Waterlanders met het zwaard van zijn pen veroverd! Hij heeft de laatste twintig jaren Holland mee helpen ontbolsteren. Zijn lezingen en voordrachten uit een zeldzame eruditie en even parate als oordeelkundige vertrouwdheid met zoowat de heele wereldliteratuur geboren, hebben honderden van mijn landgenooten geboeid, verwarmd, verlicht. Over een cursus van Persijn hoorde je altijd spreken als over een gebeurtenis. Hij viel nooit tegen, maar, ondanks zijn grooten roep, altijd nóg mee. Dat komt, omdat deze geweldige werker, deze ernstig-blije, deze vlotte causeur de waarachtige vlam van het kunstenaarschap in zijn hart droeg, omdat hij zich een eerlijk en klaar en scherp onderscheidend oordeelaar toonde; een vakman, die de finesses kent, maar daardoor zijn breeden, universeelen kijk niet hindert.

Toch zijn Persijns konferenties nog maar de kleine posten op zijn kredietbrief aan Holland. Onze allergrootste schuld tegenover hem, onze eeuwige verplichting ligt in zijn Schaepman. Het is goed en weldadig, op dit halve-eeuwgetij van den Vlaamschen Schaepmanniaan te gedenken, dat zijn monumentale arbeid ons den Hollandschen heros heeft teruggegeven, dien de dood, een kwart-eeuw geleden, wegnam. Wat een hoopen werk heeft die stoere, taaie volharder daarvoor verzet! Wat een berg papier, wat een reeksen boeken en kranten en tijdschriften en brieven en archieven en schoolcahiers en bidprentjes heeft hij daar-

[p. 306]

voor verzwolgen! Wat een reizen gemaakt, wat een menschen gesproken, wat een levende bronnen nog juist benut, die nu verdwenen zijn!

En wat een vreugde heeft hij Holland, Roomsch Holland vooral, bereid door het driedeelige resultaat van zijn gigantesken vriendendienst! Bestaat er in onze taal prettiger, sprankelender en tegelijk betrouwbaarder biografie? Speelt de joyeuse, gulle lach van den groeten Doctor niet over het blank van elke bladzij? Bij alle detailzorg geen zweem van wetenschappelijke dikdoenerij. Bij allen ernst en heilige vereering nergens pose of braafheid. En ondanks het pittig ‘greintje Schaepmansche familie-fantasie’, toch zoo trouwhartig historisch en levendig reëel, dat we den gulzigen Herman, den dichtenden seminarist, den op Rome verliefden neomist, den drukken doctor, den overdonderenden redenaar met zijn vrienden en vijanden zonder vermoeienis of inzinking voor ons zien, en hóóren.

Jules Persijn, je Schaepman is een meesterwerk; je Schaepman is Schaepman waardig. Hadt je in je volle vijftig levensjaren niet meer gemaakt dan dit monument (van de drie, die ik ken, het allerbeste), ook dan was je naam in de heroïsche literatuur-historie verzekerd.

En ik vraag niet: welke Hollander ooit, in de verte, zoo iets voor een groot Vlaming deed, met zóo foutlooze inleving, met zóo verbluffende feitenkennis, met zóo felle liefde, in zóo geëigenden stijl; maar ik vraag alleen, of Holland, Roomsch Holland, officieel Holland jou voor je lapidaire hulde aan zijn grooten staatsman ooit heeft bedankt?

Het Schaepman-jaar, dat je in je eigen jubeljaar met ons meeleeft, is het aangewezene, om het te doen.

Wat mij betreft, bij mijn persoonlijke vereering, mijn hartegroet: ad multos annos.