Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1926

[p. 512]

Varia.

Redactie Dietsche Warande: Markgravelei, 168, Antwerpen. Beheer: Vlaamsche Boekhandel, Naamsche straat 87, Leuven.

_* * _*

GUSTAVE GEFFROY. - Begin April overleed Gustave Geffroy, voorzitter van de Goncourt-Academie, een der acht in het testament van den stichter aangeduide leden. In hem verliezen de journalistiek zoowel als de litteratuur een zeer kundigen beoefenaar. Geffroy is 71 jaar oud geworden. Op zijn twintigste jaar had hij reeds twee tijdschriften gesticht, en een daarvan bestaat nog. Ook begon hij in 1875 zijn medewerking te verleenen aan ‘Le Rappel’ van V. Hugo en van Vacquerie, een driekleurig getint blad dat zeer goed met zijn radikaal-patriot-temperament overeen kwam. Eenige jaren later was hij aan ‘La Justice’ van Clemenceau dat zooveel ministeries deed buitelen. Daarna leverde hij geregeld ontel bare artikels ‘Le Gaulois’, ‘Le Figaro’, ‘L'Aurore’, ‘Le Journal’, ‘La Revue de Paris’, ‘La Gazette des Beaux-Arts’ en nog menig ander dagblad of tijdschrift. Zijn eerste boek ‘Notes d'un journaliste’ was een verzameling van tal van die artikelen. Hij was een felle democraat, in alle oprechtheid, en had een broederlijk meelijden met de ellenden van het volk; maar het valt te betwisten of hij het bij 't rechte eind had waar hij meende diens kwalen te kunnen verhelpen door het volk te belasten met een zware politieke taak waarvoor het niet is opgewassen, en die dus tot zijn eigen nadeel, slecht wordt uitgeoefend.

Van Geffroy romanschrijver, zijn verschillende werken verschenen; het volk is de held ervan. Van Blanqui was hij een geestdriftig bewonderaar, en in L'Enfermé maakt hij er een ‘heilige leek’ van. In ‘L'Apprentie’ hangt hij een trouw en smartvol beeld op van de kwalen die de eerzame werkvrouw beloeren; - La Bretagne schildert landschappen, zeden en gewoonten, geeft legenden en geschiedenis; - L'Idylle de Marie Biré is de geschiedenis van een weesmeisje. Al die werken, en nog een paar andere, zijn naturalistisch van opvatting en fel ter neer drukkend: de smartelijke en pijnigende beschrijvingen, de ontmoedigende levensbeschouwing die doorheen het verhaal loopt, die helden en heldinnen, oprecht, naiëf en sympathiek maar die gedoemd schijnen tot eeuwigdurende ontgoochelingen niettegenstaande al de energie die ze in het-trachten-te-bereiken van het aardsch paradijs aan den dag leggen: dat alles maakt op het gemoed een indruk van bitterheid en wanhoop.

Als kunstkritikus werd zijn onstuimig ijveren voor de nieuwigheidsscholen en origineele artisten met succes bekroond. De triomf van het

[p. 513]

impressionisme en van het princiep der persoonlijkheid vóór alles, is grootendeels zijn werk. De acht volumina van 1892 tot 1903 gepubliceerd onder den titel: La Vie artistique, waarin hij verzameld heeft alwat hij dag in, dag uit verschijnen liet in dagbladen en tijdschriften, zullen een kostbaar dokument blijven aangaande het konflikt der verschillende soorten van schoonheidsleer, dat eindigde met den triomf van het impressionisme. Zijn oordeel in de groote zaken was categoriek, maar dikwijls bekrompen. Het vervaardigen der bekende fransche muurtapijten die ‘Gobelins’ heeten, heeft achttien jaar lang, tot aan zijn dood, onder zijn beheer gestaan, en werd heel wat verjongd, doch het resultaat dier verjongingskuur kan betwist worden. Halsstarrig bleef hij tapijtwerk verwarren met geweven copie van een tableau. Met uitzondering van eenige gelukkig gekozen kartons, vroeg hij modellen aan de schildrs die het minst in staat waren die te bezorgen, nl. de impressionnisten waarvan de fijnigheden ofschoon volmaakt juist door den bewerker uitgevoerd in een paar jaren door de zon vernield zijn. Maar Geffroy wilde dat niet inzien, evenmin als het zeer antidecoratief karakter van heel veel kartons die hij had besteld, en evenmin als de schitterende mediocreteit van bijna al de andere. Want hij was koppig, niet logisch in zijn liefde, noch in zijn haat, Sommige zijner tegenstrijdigheden zooals zijn liefde voor, 't volk, zijn ongodsdienstigheid over wier naïviteit bij zulk een geleerde men gewoon verstomd staat, waren werkelijk storend. Die tegenstrijdigheden, die dwalingen moet men betreuren, want hij was een edel gemoed, een onvermoeibaar werker, een zeldzaam begaafd schrijver, en de Fransche litteratuur wijst met eere op zijn naam.

PAUL SEIPPEL. - Een zwaar verlies voor de romaansche letteren is het heengaan van Paul Seippel. Hij was geboren in Lausanne in 1858 en deed zijn studies te Genève. Eenige jaren was hij journalist, maakte daarna een lange reis om de wereld, en bracht daarvan mee een zeer mooi boek ‘Terres lointaines’ waarmee hij zijn intree deed in de letterwereld, en dat door Victor Cherbuliez met uitbundigen lof in de ‘Revue des Deux Mondes’ werd begroet. Daarna nam hij op zich de publikatie van een zeer groot werk: ‘La Suisse au XIXe siècle’ dat een der schoonste en meest volledige dokumenten over dit onderwerp blijft. In 1898 werd hij leeraar van fransche letterkunde benoemd aan de polytechnische school van Zûrich, maar hij zette toch zijn schrijversarbeid voort, en publiceerde een boek dat heel wat opspraak verwekte: ‘Les deux Frames’ een essai waarin een parallel wordt getrokken tusschen het klerikale en het roode Frankrijk. - Daarna verscheen zijn ‘Escarmouches’, 'n bundel studies over Adele Kamm, Romain Rolland die langen tijd zijn intieme vriend was, over de kunst in Genève, Charles Peguy, zonder te rekenen de talrijke artikels verschenen in de ‘Gazette de Lausanne’ de ‘Semaine littéraire’ en het ‘Journal de Genève’. Paul Seippel wilde dit jaar zijn ontslag geven om nog eenige werken te kunnen gereed maken waarin hij zijn herinneringen over Flournoy, Frommel, Gaspard Vallette, Philippe Monnier, Louis Duchosal wilde vastleggen. Zijn plotse dood echter berooft

[p. 514]

ons van dat belangwekkend werk, en de fransche litteratuur van een eerzamen, edelmoediger, en hoog ontwikkelden vertegenwoordiger.

FREDERIC OZANAM. - Te Parijs is het proces ingeluid der Zaligverklaring van Ozanam, den stichter der St. Vincentiusvereeniging. Frédéric Ozanam leefde van 1813 tot 1883. Een grootsch monument werd, bij zijn eeuwfeest in 1913 door den Pauselijken legaat Kardinaal Vanutelli plechtig ingezegend. Na de eventueele zaligverklaring zal Ozanam's stoffelijk overschot naar dit monument worden overgebracht. Thans rust in een eenvoudig graf in de zoogenaamde Catacomben of ‘Crypte der Martelaren’ te Parijs, het stoffelijk overschot van den beroemden professor der Sorbonne, die de Parijsche studenten wist te verzamelen, om met hem in de volkswijken het leed te gaan verzachten in de huisgezinnen, waar bittere armoede en ellende geleden werden. Over de geheele wereld zijn thans voor de leden van de St. Vincentiusvereeniging gebeden uitgeschreven, om de Zaligverklaring van haar stichter te bespoedigen.

BARBEY D'AUREVILLY had ergens geschreven dat de letterkundige moet rusten ‘daar waar hij bezweken is’ d.w.z. op de plaats waar hij stierf. De uitvoerster van zijn testament Juffr. Read, had er zich daarom altijd zeer scrupuleus tegen verzet dat het stoffelijk overblijfsel van den beroemden schrijver zou worden overgebracht naar Saint-Sauveurle-Vicomte, zijn geboortedorp. Op herhaald aandringen van den burgemeester heeft ze eindelijk van haar weigering afgezien, en sinds den 23en April rust den schrijver van ‘l'Ensorcelée’ vlak bij het mooie huis waar hij ter wereld kwam, naast het kasteel en de oude abdij der Benediktijnen, op de boorden van de Ouve die hem altijd zoo gelukkig wisten te inspireeren. Verschillende redevoeringen werden bij die gelegenheid uitgesproken.

Op 14 April 1.1. hebben de leden der Goncourt-Académie ter vervanging van den zoo pas overleden voorzitter Gustave Geffroy, met eenparigheid van stemmen tot voorzitter gekozen J.H. Rosny, senior. Rosny is de schuilnaam van Joseph-Henri Boex, die in 1856 te Brussel geboren werd, en van de Normaalschool aldaar oud-leerling is. Een groot deel van zijn letterkundigen arbeid ontstond door medewerking van zijn broer, J.H. Rosny junior. Eenige der meest bekende hunner werken zijn: Nell Storm, le Bilatéral, l'Idomptée, un double amour. Van zijn hand alleen verschenen: Dans les rues, Marthe Baraquin, la Vague rouge, la Comtesse Ghislaine, Fauchon la belle etc. - J.H. Rosny senior is vereenigingslid van de ‘Société des gens de lettres’ van de ‘Société astronomique de France’, en van de ‘Société des conteurs et romanciers français’.

JOERGENSEN EN DE EEUWVERJARING VAN FRANCISCUS - Sinds enkele jaren klaagt vriend Joergensen dat zijne studiose eenzaamheid, te Assisi, gestoord wordt door onophoudend bezoek en versnippering van tijd. Nu, met het Franciscus-jubileum, is het tot een crisis gekomen, waarvan de Corriere d'Italie ons eenige echo's brengt. ‘In de mystieke stede waar de groote studeerders van Franciscus, Italianen en

[p. 515]

vreemden, zulk een groot gedeelte van hun leven hebben doorgebracht,’ schrijft R.F. Michetti in dat blad,’ - ik noem enkel Michele Falvei-Pulignoni en Paul Sabatier - leeft Joergensen in zwijgen en arbeid. Menigmaal kwam ik hem tegen op de straten van Assisi, maar éénmaal slechts had ik den moed hem te naderen, bij gelegenheid van het Katholiek Universiteitscongres. Toen ik hem eenzaam zag wandelend, den blik gevestigd op de zaken van schoonheid die de stede in hare wallen heeft bewaard, voelde ik mij verplicht 's kunstenaars genot niet te storen. Maar niet allen koesteren dien eerbied: hij zelf heeft gisteren avond (op eene lezing door hem gegeven) dat hij dagelijks tientallen van brieven ontvangt, voor 't grootste gedeelte onnuttig en die hij toch moet beantwoorden. Allen die naar Assisi gaan, achten het zich ten plicht een kort bezoek te brengen aan zijn huis, gelegen op het hoogste der stad, niet ver van van de eeuwenoude kerk van S. Rufino; velen vragen eenige woorden geschreven tot herinnering; anderen willen hem leeren kennen en sommigen trachten Zelfs raad van hem te krijgen over 't albergo dat zij moeten kiezen of het restaurant, waar zij best sullen eten en drinken. De spitsvondige Deen lachte met dit alles te vertellen, maar in zijn lach school toch als een verwijt. Indien zijne vrienden niet iedereen zeiden: ‘Gij gaat naar Assisi? Ga bij Joergensen: hij is zoo lief en goed! Laat u door hem inlichten. Ga maar van mijnentwege,’ hij zou minder gestoord worden in zijn leven van studie en bepeinzing...’

Ook Joergensens Vlaamsche vrienden bezondigen zich soms aan dit stelen van een kostbaren tijd. Wien 't schoentje past, trekke het aan.

WEGENS PLAATSGEBREK waren wij tot ons spijt verplicht de letterkundige kroniek door Aug. Van Cauwelaert voor ons volgend nummer te behouden.