Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1926

[p. 60]

Aan de Weledele Jonkvrouw ‘Maria Elisa’
door Al. Walgrave pr.

Het is wonderbaar, zoo peize ik dikwijls, hoe de menschen, van verre, - in tijd en ruimte - op malkaar inwerken.

Er zit daar een overtuiging in de hoogten van mijnen kop; ik zou ze niet kunnen heel en al klaar spinnen voor 't oogenblik, maar ze is er en ze zit er vast; dat niemand, zelfs de grootste denker of kunstenaar niet, geheel en gansch los staat van invloed dien anderen, uit het verleden of het heden, uit zijn tijd of uit anderen tijd, uit eigene of vreemde, op hem uitoefenen.

Er is eene gemeenschap der Heiligen...
Er is eene gemeenschap der geesten...
Er is eene gemeenschap der Vlamingen...

Wat mijn eigen leven aangaat, het is me een herhaald en diep genot, de draadjes te volgen, de draden en de snaren, die me vasthechten aan andere menschen, aan gestalten die in mijn leven verschenen zijn, en hun licht over mij deden vallen, hun prente in mij lieten drukken, zonder mij te dwingen, uitsluitend zóó of zóó, maar die ieder een of meer stralen in mij straalden, een of meer duimknedingen in 't was mijner ziele werkten.

Vader en moeder......

Vader vooral, de veel beproefde, maar koppige Vlaamsche middenstander en werker op geestesgebied.

En onder de menschen die ik levend kennen mocht - een mijner schoolmeesters uit den kindertijd; twee van mijn leeraars uit den collegetijd; een van mijn hoogere leeraars; een meester in de Toonkunst; een groot Dichter; een Vlaamsche Pastor.

Die staan levend en vormend voor mij, en komen telkens weer als ik ze oproep, mijn geest is door hen of geleerd of grootelijks getroffen geweest.

Dan zijn daar allergrootste namen uit verleden, ver of bij.

In den Bijbel, alles, maar toch eenige boeken bovenal: Evangelie,

[p. 61]

Paulus, Isaïas, Hooglied, Psalmen, Job en...... Tobias.

In de menschelijke letteren: Homeros, Vergilius, Dante, Vondel, Shakespeare, Racine, Molière, la Fontaine.

Of nader bij ons: Wiseman, Newman, Faber (die vooral), Dickens, Benson in Engeland; Veuillot, Lacordaire, Berteaud, in Frankrijk. In Duitschland: Goethe niet; Schiller veel meer, in sommige stukken; Fritz Reuter, Weber's Dreizehnlinden, zooals Hiawatha van Longfellow, den Americaan.

En hier en daar een man, of een boek, niet altijd met grooten naam, maar met bijzondere aanpassing voor mij.

In andere kunsten, zijn er desgelijks menschen of menschenwerken: de oude christen Basilieken bij voorbeeld, en de middeleeuwsche Cathedralen, en onder de schilders: Fra Angelico, Memlinc, Raphaël. Muziek? Bach, Beethoven, Schumann... Grieg.

Ik vergeet er, natuurlijk, maar de groote brandpunten zijn wel die.

Die herlezen, herbezien, herbeluisteren is mijn hoogste genot boven alle nieuwigheid die ik kennen en, hier en daar, bewonderen mag.

Aardige keuze - is 't wel keuze? - in haar bonte verscheidenheid. Maar een oorzaak zal ze wel hebben.

Naast die vormers en brandpunten, zijn er nog aantrekkingskrachten. Zij hebben niet zoo doorslaande gewrocht, maar medegegaan of aangewezen.

Zij zijn ontelbaar en niet te noemen.

Maar ééne daarvan was: MARIA ELISA BELPAIRE.

Ik was een knaap, en wij lazen en keken in een jaargang - welken, weet ik niet meer - van Belgische Illustratie.

Ik las er: Het Kerkportaal, door Maria Elisa. Wie was dat? Niemand van ons wist het, maar er zweefde om dat verhaal iets droomerigs en iets aantrekkelijks, toen, dat sluimerende kracht deed ontwaken en verlangen naar uitwerking......

Later, in 't Davidsfonds, kwam het weer, met andere daarbij: Uit het leven.

‘O 't is een droevig liedje, dat liedeke van Scheiden.’ Weet gij dat? Die herhaalde zin, dat vers, heeft een gevoel bepaald in eene, u toen onbekende jongensziel.

En in de Warande: Landleven in de letterkunde; verlangen naar verder zien dan nauwe grens, naar Engeland vooral.

Met het weinige school-Engelsch dat toen was overgebleven, ging

[p. 62]

ik eraan, om Adam Bede te lezen: het werd een van die boeken waarvan ik hooger gewaagde......

Zoo ging het nog met uw vertalingen uit Joergensen.

_* * _*

Later nog kwam nadere bekendheid. Boeken niet alleen, een leven kwam mij, als zoovele anderen, verwonderen, verblijden, opbeuren, licht brengen en hoop.

Uw leven van Vlaamsche schoonheid en Christen-Vlaamsche liefdedaad, waaruit in mijne en aller oogen blonken, die twee perels in uwe kroon: uwe scholen, middelbare en Hoogere voor Vlaamsche Jufvrouwen.

Uw, en ons Tijdschrift: Dietsche Warande en Belfort.

Dat was, dat is meer dan schoone woorden in schoone boeken: dat is hooge daad.

Iets doen, iets dat leeft en voortleeft, tot stand brengen en tot naam.

Hadden wij, Vlamingen, op ieder gebied één, twee, zulke vrouwen als gij zijt, wij zouden vast staan.

God geve dat ze er zijn, om u te helpen en uw werk voort te doen!

_* * _*

Ik weet ook iets van uw innige gedachten en overtuigingen, en zij troosten mij te midden van veel ijdelen prietpraat en nuttelooze gejaagdheid rondom ons.

Ik weet dat gij denkt: Er is een vlaamsche wereld, eene vlaamsche kunstwereld, een vlaamsche beschaafdheid naar eigen leven. Zoekt er geen andere, ontwikkelt die en houdt eraan. Weest geen naâpers van vreemden, hoe nabij ook.

Ik weet dat gij denkt: Een Vlaming mag Fransch kennen, en spreken ook, waar 't noodig of nuttig is tot eigen vorming of voortzetten van zijn christen-vlaamsche overtuiging, maar hij mag daarom de Fransche wereld niet nadoen noch benijden.

Ik weet dat gij denkt: Frankrijk zou, met werk en kunst als de onze, waren ze Fransch, onze ooren doen ronken van lof- en roemspraak. Wij zitten onder malkaar te vitten, waarom?

Ik weet dat gij denkt: Het is mogelijk en het gebeurt, Vlaamschgezind te zijn in Fransche uiting waar die te pas komt - en 't gebeurt nog meer, dat men in zoogezegd-Vlaamsch-woord-en-Vlaamsch-gedoe, niets anders te voorschijn en brengt dan Franschen blaai, en naâperij van Fransche toestanden die tegen onzen aard zijn.

[p. 63]

Ik weet dat gij denkt: ‘Zelfs Holland moeten wij niet naâpen! Ik ken uw vereering en bewondering voor Schaepman en de Thym's b.v.; maar uwe liefde voor Gezelle, Verriest en Cuppens. Gij waardeert de Hollandsche voornaamheid en verfijning, zeker, maar in 't diepste van u zit er een Westvlaamsche, die houdt aan wat ze heeft, en den eigen zang en 't eigen gekwetter van alle eigenaardige Vlaamsche bekken liever hoort en hooger schat.

Ik weet dat gij denkt: ‘Wij zijn Vlamingen met een geestesvorming die anders is dan die van het Noorden. Anders, op anderen ondergrond gegrondvest, uit andere historische invloeden gegroeid, met andere staden landbeelden vermengd, door anderen tong- en lippendraai uitgesproken; met warmer gemoedsleven doorwarmd. Laat ons allen Nederlandschen geloofsbloei, taalbloei, kunstbloei eeren, maar den onze vóór dien van andere streken, hoog houden en bevorderen.

Ik weet, bovenal, dat gij denkt: ‘Ik ben de dienaresse van Christus om, naar mijne krachten, te dienen het kleine volk waarin hij mij leven deed, en het maken tot een uitgelezen perel aan de kroon zijner Bruid, de H. Kerke. Dat andere volkeren grooter perels zijn, dat kan, maar fijner van korrel en schooner ingezet dan de onze, dan de mijne? Neen-zij!

Welnu, Weledele Maria-Elisa, ik denk dat ook; gij hebt mij in dat denken gestaafd en gestijfd.

De oude Sallustius schreef:

‘Idem veile atque idem nolle, ea demum firma amicitia est.’

Waaruit volgt...... gij kunt het zelf besluiten.

Leef nog lang!