Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1926

[p. 58]

Onze Warande
door dr. Gerard Brom.

Een Hollander kan moeilik het jubileum van de Dietsche Warande meevieren, zonder te denken aan het jaar 1855, toen het tijdschrift door Alberdingk Thym werd opgericht. Een rijke ontwikkeling in drie bedrijven volgde: eerst dertig jaar onder leiding van de Amsterdamse stichter, dan een overgang onder beheer van zijn Leuvense broer en eindelijk een Vlaamse periode. Oorspronkelik is de Warande toch evenmin Hollands bedoeld als Vlaams, maar bepaald Groot Nederlands. Deze opzet staat bij de inleiding van de allereerste aflevering vermeld als de reden, waarom de naam van Diets gekozen werd. Nu een hoogleeraar van Leuven samen met een Nijmeegs ambtgenoot de geschiedenis voorbereidt van de letterkundige betrekkingen tussen Noord en Zuid Nederland in de laatste eeuw, is 't genoeg hier even aan de voortuitziende geest van Alberdingk Thym Jozef te herinneren.

Op zijn vijf en twintigste jaar in 1845 maakte hij al een reis door Vlaanderen, waar zijn werk zoveel instemming gevonden had. Getuigde hij niet dankbaar, in David de eerste priester te treffen, die hem begreep en hem bemoedigde? Geen wonder dat hij de volgende jaren openlijk de Vlaamse zaak bepleitte in Hollandse organen en zijn eigen Volksalmanak in 1851 vanaf de eerste jaargang bewust op vlaamse bijdragen inrichtte. Zo eenvoudig was die samenleving toen werkelik niet! Terwijl katholieke Vlamingen nog altijd overheersing van het Hollands Protestantisme vreesden, moesten katholieke Hollanders weer de verdenking weerstaan, alsof ze 't met de ‘muiters’ hielden en dus landverraad pleegden. Thym kwam tussen twee vuren te zitten. Van de eene kant waarschuwden de liberalen in Holland tegen elke toenadering tot het paapse Vlaanderen; van de andere kant zochten de liberalen in Vlaanderen, met een onverantwoordelik misverstand en misbruik zelfs van Marnix' naam, aansluiting bij de ‘geuzen’.

Maar Thym hield vol, omdat het voor zijn volk een levenskwestie was, de Nederlandse beschaving dubbel te verruimen naar tijd en naar plaats: eerstens met de onbekende periode van de middeleeuwen, twee-

[p. 59]

dens met de niet minder onbekende gewesten beneden de Moerdijk. Want dat de cultuurgrens samenviel met de geloofsgrens, doorzag hij volkomen, zodat hij in 1866 duidelijk schreef: ‘Men klaagt wel eens, dat de staatsgescheidenheid van Holland en Vlaamsch-Belgiën de gescheidenheid der literatuur bestendigt. Maar wat klaagt men - als in het eigen land, in den zelfden staat, het Noorden niet weet wat het Zuiden verricht?’ Mocht hij er trouwens ooit aan getwijfeld hebben, dan zou de aanval in ‘De Gids’ tegen zijn Groot-Nederlands streven, toevallig binnen het zelfde jaar van de Warandestichting, hem wel wijzer gemaakt hebben.

Wat hij ook voor bezieling kreeg uit de romantiese liefde voor het verre van zijn middeleeuws verleden, die middeleeuwen blekenhem nergens nader te komen dan in Vlaanderen waar de volkstraditie nog zuiver gehandhaafd werd. Daar zag hij 't hart van zijn leven, daar zijn geloof bloeien met een vrijheid zooals hij er voor zijn eigen land zou helpen winnen. Hij had Vlaanderen nodig, dit had Holland nodig. Zo is 't nog en daarom huldigen wij de Dietsche Warande, die de verwantschap van bei den belichaamt en de gemeenschap van beiden bevordert, met hou en trouw.