Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1925

[p. 802]

Puvis de Chavannes herdacht
door Juliaan de Vriendt.

De ouders van Puvis de Chavannes hadden voor hun zoon een heel andere loopbaan gedroomd en de jongen heeft tal van hardnekkige moeilijkheden en hinderpalen moeten overwinnen voor hij de baan vrij kreeg.

Maar heel zijn hartstochtelijk verlangen ging naar de schilderkunst. Zijn technische geschooldheid en vaardigheid verwierf hij in de ateliers van Thomas Couture en Eugène Delacroix, maar zijn eigenlijke roeping is hij pas bewust geworden tijdens een reis in Italië.

De oude frescos, zoo eenvoudig en zoo grootsch tegelijk van karakter troffen er zijn hart en zijn geest zoozeer dat het ineens voor hem duidelijk werd: dat hij slechts onder dezen vorm zijn heele leven en zijn droomen zou vermogen uit te spreken.

De tegenstand dien hij bij zijn optreden heeft ondervonden, laat zich gemakkelijk begrijpen. Hij landde te Parijs aan op een oogenblik dat verschillende stroomingen streden om het meesterschap op artistiek terrein: het Klassicisme, het Romantisme, het Realisme vooral. In dat luidruchtig midden voelde Puvis de Chavannes zich verloren, vereenzaamd. Hij stond buiten de jeugd van zijn tijd. Zijn eerste optreden in deze omstandigheden en deze atmospheer was moeizaam en pijnlijk.

In het salon van 1850 stelt hij een Pieta ten toon, maar daarop verdwijnt hij tot in 1859, omdat geen enkel werk van hem genade vond voor den jury. En het kon niet anders. Puvis de Chavannes was noch een behendigaard noch een virtuoos met het penseel. Hoe zou men hem dan begrepen hebben in een tijd waar⁽¹⁾

(1) Gedachten ontwikkeld bij de opening van de tentoonstelling van cartons en teekeningen van Puvis de Chavannes, ingericht door de afdeeling Bouw- en Sierkunst der Akademie van België, onder voorzitterschap van Jul. De Vriendt.

[p. 803]

heel de artistieke bekommernis gericht was naar effect-bejag of naar de integrale weergave der ruwe werkelijkheid.

Maar deze overtuigde, volhardende werker liet zich niet weglokken van de baan die hij zelf gekozen had. Nooit heeft hij eenige toegeving willen doen aan de toen heerschende gedachten; hij heeft zich over zijn hart gebogen en verdiept in de beschouwing van zijn ideale droomwereld.

In 1861 en 1863 stelt hij zijne groote composities ten toon: ‘La paix et la guerre’ en ‘Le travail et le repos’; zoo rustig en sereen van harmonie, zonder eenig schreeuwig kleureffect, zonder eenige buitensporigheid van lijn. Het was een echte sensatie. Er werd getwist en gestreden rond zijn werk. Een deel der jeugd, dat onder den invloed stond der toen gangbare realistische theoriën proestte het uit. Hoe zou ze trouwens deze schepping van geest en verbeelding hebben kunnen begrijpen. Maar voor enkele kunstenaars en critici was het eene openbaring. Ze stonden getroffen om de grootsche allure dezer doeken, door de eenheid van conceptie, door de ruimte die er omheen speelde, maar tevens door den eenvoud van de aangewende middelen.

Andere werken volgen slag op slag; alle opgevat en uitgevoerd in denzelfden geest. De tegenstand verzwakt stilaan; de ideale atmosfeer waarin zijn droompersonages leven en bewegen mist niet langer haar invloed en bekoring op den onbevangen toeschouwer. Geestdriftige verdedigers treden op en getuigen van hun bewondering voor het edel werk van den meester. Ze hebben ten slotte dezen grooten kunstenaar gewroken voor de brutale miskenning en de vernedering die hij verduurd had. Men begreep eindelijk dat dit werk van zulk een edelen eenvoud, niets anders was dan een terugkeer naar het gezonde, wezenlijke princiep van de muurschildering. Fresco en schilderij zijn twee volstrekt verschillende dingen. De muurschildering moet den wand bekleeden, en door zijn kleurenensemble, zijn sobere modeleering en de eenheid der compositie, den architecturalen bouw eerbiedigen.

‘La légende de Ste Geneviève’ in het Pantheon, waarvan de versiering aan de grootste fransche meesters, werd toevertrouwd, behoort tot het schitterendste

[p. 804]

en verhevenste wat Puvis de Chavannes ooit heeft voortgebracht. Dit werk is wat het zijn moet: geen doeken met licht- en schaduweffekt en sterksprekend relief, maar frescos die zich ontvouwen op den wand dien ze versieren moeten, kalm en lichtend.

Het werk van Puvis de Chavannes is reusachtig. Om de innemende schoonheid ervan ten volle te begrijpen en genieten moeten we alle voorbarig oordeel terzijde stellen. Puvis de Chavannes is een meester waarover men niet vitten of twisten moet. Wij moeten onbevangen tot hem gaan of beter: ons door de bekoring die heel zijn werk doorademt laten innemen en aantrekken. Want dit werk is gezond en heilzaam; het staat daar uit een stuk. Puvis de Chavannes zegt wat hij zeggen wil en hij zegt het prachtig.

Voor de harde wilskracht van dezen genialen man om te volharden in de richting die hij zichzelf gekozen had, staat men eerbiedig en bewonderend. Zijn verbeelding wiekte naar de hoogste sferen waar alles harmonie is. Zijn werk is een gestadige opgang naar het licht.