Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1925

[p. 467]

Overzicht van Tijdschriften

Wij vinden twee belangwekkende studiën in ‘Roeping’. W. Nieuwenhuis teekent de eerste; over ‘De nar en de wijze’, (fragment uit een studie over G.K. Chesterton) en Henri Bruning neemt voor zijn rekening de studie over Strindberg's Damaskus-trilogie. Verdient zeker opgemerkt te worden het zeer fijn, vreemd-voomaam warm verhaal Jantje den schoenlapper en zijn Weensch kindje door Antoon Coolen. Karel Van Den Oever gaat in zijn onnavolgbaren stijl de brusselsche letterkundige ‘pages met polka-haar’ te lijf. Als Jan Van Nylen, die de prijs voor Letterkunde won, door zijn Brusselsche ministerie-kameraden werd gevierd, mochten deze laatste - het is zeer waar - niet vergeten dat Jan Van Nylen van Antwerpen is en zijn eerste litteraire stappen in ‘Vlaamsche Arbeid’ zette. Unde ira en het stukje: ‘Het brusselsch geflikfloi rood Jan Van Nylen’ waarin Karel Van Den Oever kostelijkst is.

De BOEKZAAL, het nieuwe tijdschrift dat ons met zijn drie eerste nummers Pater Gielen's Boekenschouw die in vrede ruste, reeds geheel heeft doen vergeten, bevat niets dan alleszins merkwaardige bijdragen. Over Bernard Shaw's laatste veelbesproken werk ‘St-Joan’ hooren we een katholieke stem, die van Dr. Jos. Vandervelden. En Vandervelden is diepst in het werk doorgedrongen, heeft het juister gesitueerd in het geestelijk gedachtenkader van den ondanks alles uitzonderlijk-grooten schrijver die Shaw is, juister dan Chesterton zelf. Jan Engelman heeft het over Pissarro en het impressionisme en eigen redakteuren van de Boekzaal kronijken de Tjecho-Slowaaksche en de Zwitsersche literaturen. De aanvang der eerste kronijk: ‘Van de Slavische volkeren hebben de Tsjeken naar verhouding op cultureel gebied ontegenzeggelijk het meest gepresteerd. Van hen ging de groote stoot uit eener intensieve streng-wetenschappelijke bestudeering van alle takken der Slavistiek wier stichter en pionier de Tsjech Dobrovsky is. Reeds vóór 1848 kan Mickiewicz in zijne parijsche lezingen beweren dat in Bohemen meer boeken het licht zien dan bij alle overige Slaven te zamen. En de zwitsersche kronijkschrijver resumeert zichzelf aldus: ‘Het letterkundig leven in Zwitserland staat momenteel vol beloften. Alom heerscht blijde opgewektheid en levendige bedrijvigheid. Schrijvers en uitgevers, allen zijn druk in de weer, vol geestdriftige liefde voor hun taak. Bovendien wordt ook het nationale bewustzijn van dag tot dag sterker en intenser’.

Jr L. Van Bergen schreef het hoofdartikel van DE BEIAARD. Zeer ernstig, overwogen, mooi. We moeten enkele gedachten eruit los uit hun verband lichten om zonder veel plaatsruimte te vergen toch een overzicht van den rijken inhoud te geven. ‘Niet onbeschaafdheid is de vijand des beschaving maar de valsche beschaafdheid. Beschaving beteekent meer dan verwerving van kennis. Een der kenmerken van schijnbeschaving is een verwisselen van middel en doel. Zoo verwart ze vooruitgang met geldverdienen, geluk met comfort, wetenschap met techniek. Een der toetssteenen voor echte beschaving is de waardeering der taalkunde en taalstudie. - Twee zeer schoone sonnetten van J.J. Van Geuns. En even roerend is het piëteitvolle in memoriam Prof. Em. Vliebergh dat Flor. Van Der Mueren in dit nummer plaatste. En daarbij blijven nog te vermelden een leuke novelle van Marie

[p. 468]

Gijsen, twee mooie gedichten van Willem De Merode en het eerste deel van een flinke studie over Bosboom door G. Brom.

DE BIBLIOTHEEKGIDS publiceert de geestige rede gehouden door dichter P.N. Van Eyck, aan een maaltijd ter eere van Albert Verwey, bij gelegenheid van dezes intrede als hoogleeraar in de geschiedenis der Nederl. Letteren te Leiden. C.G.N. De Vooys maakt bekend dat hij een document ontdekte hetwelk de voorgeschiedenis der Vlaamsche beweging betreft.

Het oudste stuk in de Bibliographie van den Vlaamschen taalstrijd, door Coopman en Broeckaert, Verlooy's Verhandeling op d'onacht der moederlyke tael in de Nederlanden, dagtekent van 1787; de in handschrift bewaarde Oordeelkundige Verhandelingen op de noodzaeckelijkheyd van het behouden der nederduytsche taele, en de noodige hervormingen in de schooien werden geschreven in 1780. De schrijver was de Oostenrijkse regeringsambtenaar G.F. Verhoeven, die dit rapport uitbracht ‘aen Z.E. graaf De Neny, president van den geheymen raed van haere apostolike Majesteyt, de keyzerinne Koninginne weduwe, in haere nederlanden’.

Het geschrift is verdeeld in zes hoofdstukken met een besluyt. De hoofdstukken: 1) De geleerde van de oudheyd schreeven in hunne moeder taele 2) Het verzwym van de taele en het invoeren van eene vreemde, brengt groote onheilen en gevaerelijke beurtwisselingen in den staet. 3) Middelen om de gemeyne taele te herstellen. 4) Van de Leer-meesters. 5) Van de schooien voor de dogters. 6) Van de scholasters en hunne pligten.

Aug. Van Cauwelaert huldigt in ‘BOEKENGIDS’ Ernest Claes:

‘E. Claes heeft de veertig bereikt; zijn groote kracht is gekomen. Hart hebben onze Vlaamsche schrijvers over het algemeen; humor een enkele. Maar geen tweede in Vlaanderen die ze beide in zoo rijke mate samen heeft als E. Claes. Wat hij geeft is: echte goede, gezonde kunst voor de gemeenschap. En zie maar of het volk er naar grijpt:

Oorlogsnovellen beleefde reeds vier uitgaven; Namen 1914 vier; Bei uns in Deutschland drie; Sichemsche Novellen twee; Charelke Dop twee; De Witte drie. De Witte is namelijk aan zijn 16e duizendtal’.

Om nu, uit wat ons onder de hand ligt ook maar een zeer bondig overzicht te hebben gegeven van de meldenswaardige geestesuitingen dezer maand zouden we nog hoeven stil te blijven bij Dr. Tetters' studie over geestelijke stroomingen in de Letterkunde, in WIL EN WEG en bij de twee merkwaardige laatste nummers der REVUE DES JEUNES doch we moeten ons willens nillens beperken. En de lezer wille er vrede mee nemen.

Reeds komt in het vierde nummer van DE GEMEENSCHAP de redactiesekretaris het gekende mooie pleidooi houden dat eindigt op de volgende zinsneden: ‘Ons orgaan mag niet onder de lauwheid versmoord worden. Wij moeten in de gelegenheid blijven ons woord te zeggen. Helpt ons. Iedere abonnent zorge... enz... Nog enkele honderden abonnenten en het bestaan van “De Gemeenschap” is voorgoed verzekerd’... En we weten weerom waaraan we ons te verwachten hebben. Welk zal de naam van het nieuwe tijdschrift zijn? Hoe jammer voor de prachtige bijdragen die hier zijn verschenen. Ditmaal weer een studie van Bernard Verhoeven over ‘De weg naar God in de hedendaagsche

[p. 469]

litteratuur’. In enkele bladzijden een stevige synthese van de individueele tachtigers. Het ‘wordt vervolgd’ is hier een blijde belofte. Van dictie fel en sterk is het stukje ‘Zeiltocht’ van, Albert Kuyle, maar niet iedereen zal er aan hebben wat Albert Kuyle er aan heeft. Ik begrijp maar vagelijk wat bedoeld wordt Wat geen compliment beteekent voor ‘De Gemeenschap’ waaraan de gemeenschap wel te recht wat te hebben verlangt. Onder titel ‘De zwarte Muze’ heeft het Lou Lichtveld, iemand die blijkens het slot van 't stukje in Zuid-Amerika geboren is, tegen ‘die beschaafde melomanen die zwijmelen van Beethoven, metaphysiek worden van Mahler, driftig van Strauss, die in extase raken van Mengelberg en zich ergeren aan Strawinsky’; dit alles ter verdediging van de ‘alledagsmuziek’ van foxtrott en dergelijke. Verzen, waarvan een, ‘Stadsrand’, andermaal niet voor de gemeenschap begrijpelijk, plaatst Henk Kuitenbrouwer die dan verder den verzenbundel van B. Verhoeven, ‘De Pelgrim’ niet zoo goed vindt als Verhoevens litteraire essays.

In dit tijdschrift heeft dezelfde H.K. het niet onnuttig geoordeeld de lezers verkeerd in te lichten over D.W. en B. De moedwilligheid van het stukje is escident en het is zoo duidelijk geinspireerd door de valsche voorstelling van zekere Vlaamsche zijde, dat we er verder misprijzend zullen over zwijgen.

Een van ten onzent, de borgerhoutsche schepene J. Grietens zet het BEIAARD-concert van April in met een novelle die nog ‘vervolgd wordt’ over Sinte-Dimphna. Raak en los verhaal vol drama. Waarna Dr. L. Trieluls in een flinke, diepzinnige studie welke tegelijkertijd vlot en aangenaam leest, met Rousseau afrekent over diens staatsidee. Kees Mekel levert het laatste deel zijner Ahasverustrilogie en Gerard Brom het laatste deel zijner studie over Bosboom. Een historisch overzichtelijke bijdrage van L. Löb over de fransche leekenwetten, studie die om haar degelijkheid en aktualiteit al even goed eerste als laatste mocht geplaatst zijn, besluit dit interessante nummer.

Vooraf de gewone kortere besprekingen geeft BOEKZAAL eenige uitgebreidere recensies over onderwerpen als: boeddhistische kunst, javaansche legenden, drie literaten (Ronsard. Flaubert en France) Benedictijnsch monnikkenleven; en kronijkt de italiaansche hedendaagsche litteratuur. Na de korte vaststelling dat er geen verheugenis is om een hoogen bloei, twee rake typeeringen van d'Annunzio en Papini. De eerste te resumeeren is haast niet doenbaar; ieder wordt ze warm ter lezing aanbevolen. Wat Papini den laatsten tijd heeft uitgericht vernemen we hier. Hij gaf uit met Ginliatti een ‘dizionario dell Omo selvatrio’, boek dat reeds vergeten is en publiceerde in 1924 slechts twee introducties tot uitgaven van werk zijner vrienden.

Drie jongste hollandsche verzenbundels nl. de Sirke, van H. Bruning, Seinen van Albert Kuyle en Stroomversnellingen van Matthias Kemp worden door Wies Moens in ONZE JEUGD besproken.

Deze recensie is de eenige literaire brok in dit nummer aan te stippen. Merkwaardig heeten wij volgende passage uit de bespreking:

‘Een revolutionnaire houding alléén vermag nog niet het gebruik van het vrije-vers te verrechtvaardigen; men wil bij de dichter voelen: zin voor tucht, en de eerbied van de kunstenaar voor

[p. 470]

deze door innerlike noodwendigheid gedikteerde, aan deze noodwendigheid beantwoordende nieuwe vorm. Niet aan de schoolse volmaaktheid van het ritme kunnen wij enige waarde hechten, maar aan het adekwaat-zijn ervan met wat Emerson noemt ‘the argument’ van het gedicht, hetgeen de kern-vlam is van waaruit het gedicht stralend moet openwaaiëren: ‘a thought so passionate and alive, that, like the spirit of a plant or an animal, it has an architecture of its own, and adorns nature with a new thing’.

In ‘BOEKENSCHOUW’ zegt de merkwaardige geniale criticus Sylvain De Rouck, wiens litteraire essays we reeds menigmaal de gelegenheid hadden uitbundig te loven, weeral het laatste woord over Alice Nahon. Een ‘studie’ voor een vijf-centenbladvan den buiten. Korte schetsen over Hugh Walpole, over een boek van John Hargrave getiteld Harbottle en een vijg na Paschen over het boek van Reymont dat den Nopelprijs won zijn niet van aard om dit vervallen tijdschrift te ontmaken van het diskrediet dat er op weegt.

Op gebied van Tijdschriften is er vast deze maand niets belangrijkers te vermelden dan het April-nummer van ‘GUDRUN’, orgaan der christene Vlaamsche meisjesbeweging. Na B. Verhoeven was het ieder geraden binnen de 10 e.k. jaren over deze dichteres niet meer te schrijven. Alleen Verschaeve had zijn woord nog niet gezegd. De lezer vrage geen résumé. Het is niet doenbaar 50 groote blz. druks van Verschaeve in een paar regeltjes samen te vatten. Op deze studie volgt een in memoriam Prof Vliebergh door biechtvader van den overledene, E.P. Salsmans. Een objectief verslag brengt Thomas Van der Schelden uit over Gedachten en Stroomingen in de Vlaamsche beweging.

Uit ons overzicht der verloopen maand vielen enkele bladzijden weg die wij wel, wegens de belangrijkheid der besproken bijdragen waardig achten hierna volgend hunne plaats te vinden.

G.W.