Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1925

[p. 81]

Christene Democratie
door M.E. Belpaire.

In aansluiting met Pater Colsens jongstverschenen artikel zou ik een en ander willen mededeelen uit een zoo even ontvangen brochuur: Monseigneur Pottier: Hommage de ses amis liégeois.

't Is het voordeel van een lang leven dat men den vooruitgang van zekere gedachten kan volgen. Zoo is er onder ander in bedoeld werk, een bijdrage van den tegenwoordigen Minister van den Arbeid, M. Paul Tschoffen, die treffend is. De la Doctrine à la Loi, heeft hij ze betiteld en hij toont erin aan hoe heel onze sociale wetgeving gesproten is uit de leering van den volksgezinden Luikschen priester.

‘Toutes ces réformes⁽¹⁾ étaient implicitement contenues dans l'article 8 de la partie sociale du programme démocratique chrétien: il réclamait la création d'un Ministère du Travail - moins de deux ans après, le 25 mai 1895, était constitué le Ministère de l'Industrie et du Travail qui allait par le développement logique de son activité, orienter notre législation dans la voie indiquée par l'abbé Pottier’.

Verbazend is het hoe al de punten door den socialen hervormer aangestipt, al de misbruiken door hem aangeklaagd, in eene wet tot uiting kwamen of door eene wet werden verboden. Troostelijk is het te denken dat de werking van den geest zoo vruchtbaar kan zijn. Maar daar komt bij dat die geest verwarmd werd door een echt priesterhart dat vurig klopte voor het welzijn van den evenmensch.

Roerend is het die bladzijden te lezen, door bewonderaars en vrienden gewijd aan de nagedachtenis van een groot man; want er straalt eene groote liefde uit die bewondering.

Eene korte: ‘Notice biographique’ opent den bundel, en daaruit rijst het bekoorlijk beeld van een echten priester Gods, vol geestesgaven, vol krachtige oorspronkelijkheid. Vooral op zijne volksgezindheid wordt gedrukt. Zelf was de priester uit het volk, meen ik, te Spa, geboren en onder het volk opgegroeid.

‘Le gout de l'action, de l'organisation, de l'attachement aux petits et aux faibles avait été réveillé chez lui, ataviques instincts, très naturels, car ses parents, dans un petit monde de rouliers, de varlets, d'ouvriers agricoles, de garçons meuniers, avaient toujours fait montre de compréhension, de sympathie de bonhomie et de fraternité envers ces honnêtes et vaillants travailleurs’.

Eene andere bijdrage toont ons den volkslievenden priester, sprekend de taal van 't volk.

‘Il ne le faisait pas seulement par désir d'être mieux compris, mais parce que... Pottier avait appris dès le berceau à parler et à aimer votre vieil idiome ancestral (het Waalsch) et il conserva cet amour jusqu'à la mort.’

Liefde voor 't volk, liefde voor zijne taal, de twee zijn onafscheidbaar.

In eene hulde aan Mgr. Pottier kon het beeld van den grooten Kurth niet uitblijven. 't Is de dankbare leerling van den geschied-

(1) Assurances, garanties, suppression du travail des enfants, etc.

[p. 82]

schrijver, M. Karl Hanquet, die de twee namen samenbrengt: Pottier et Kurth.

Eene dankbare taak want de priester en de leek waren met eene gelijke liefde bezield, voor het bevoorrecht deel van Christus' kudde dat het volk heet: ‘Parlant de sa vieille école d'Arlon, où se mêlaient petits bourgeois et fils d'ouvriers, (Kurth) écrit:⁽¹⁾ ‘C'est là que je suis devenu ce que je suis, démocrate jusqu'aux moelles... C'est l'école publique qui m'a trempé pour la vie; s'il est une chose dont je bénis le bon Dieu, c'est d'avoir eu dès l'enfance mon coude contre le coude de l'enfant pauvre, et mon coeur contre le sien’.

Die democratie was echter maar eene gevoelsdemocratie. De theorie kreeg Kurth door zijn vriend Pottier en hij, de groote historicus, de geniale tijdendoorvorscher, kwam ter school bij den veel minder beroemden priester: ‘Je dois à l'âge de quarante-cinq ans, me remettre à l'école’, schrijft Kurth weer op zijn dagboek, ‘et apprendre des choses dont on ne se préoccupait pas de mon temps’.

Pottier was toen professor in 't Seminarie van Luik, daar geroepen door den anderen volksvriend, Mgr. Doutreloux, en aan thomistische bronnen, toetste hij zijn ingeboren neiging tot de democratie. Door zijn leering was ontstaan wat men noemde ‘l'école de Liège’. Dat de gloedvolle Kurth met zijn gezag en zijn eruditie, met zijn zinderend woord, dezelfde gedachten aankleefde, zette natuurlijk de nieuwe richting veel luister bij.

Karl Hanquet deelt het prachtig stuk mede waarin de leek de leering van den priester-professor bijtreedt, een brief van 18 Januari 1893. Het raam dezer studie laat mij niet toe het over te schrijven, maar alle werkers op sociaal gebied zouden die oorkonde der beweging moeten van buiten kennen.

Tot slot der bladzijde over ‘Kurth et Pottier’ geeft de hedendagsche Luiksche professor het tafereel door Kurth geborsteld van Pottier's bezoek aan den stervenden Schaepman, te Rome. Zoo worden de beelden der drie voornaamste democraten. Schaepman, Kurth en Pottier te samen gebracht onder de schaduw van den grooten Paus, Leo XIII:

‘C'est à Rome, dans le demi-jour d'une chambre mortuaire.

‘Deux prêtres sont là en tête à tête, l'un néerlandais, l'autre belge, tous deux amenés à leur insu, au tombeau des apôtres, l'un pour y mourir, l'autre pour y continuer un apostolat glorieux commencé ailleurs.

‘Entre les deux interlocuteurs, la Mort invisible, attend la fin de l'entretien’.

Met Schaepman komen wij in het nederlandsch terug, en vind ik aanleiding om zekere gedachten te ontwikkelen die mij voor den geest kwamen bij 't lezen van dit herdenkingsbundel.

En vooreerst dat België wezenlijk één land is, aaneengegroeid in den langen loop der tijden en door hechte banden in zijne deelen, Vlaamsch en Waalsch, verbonden. Mannen, zooals Kurth en Pottier, zijn evengoed thuis in onze Vlaamsche democratie als een Rutten of een Verhaegen, die overigens uit hen gesproten zijn. De kleine modaliteiten van Pottier's waalschspreken, van zijn sterke waalsche oorspronkelijkheid zullen nooit een Vlaming tegen de borst stooten, wel integendeel. En bij mannen als Pot-

(1) Dans ses notes inédites.

[p. 83]

tier en Kurth zou de Vlaamsche beweging voor algeheele gerechtigheid, ook op de warmste sympathie mogen gerekend hebben. Zooals zij werkten, niet voor klassenstrijd, maar voor verzoening door rechtvaardigheid en liefde, zoo is de oplossing van onze moeilijkheden ook te zoeken in toenadering en eendracht.

Een tweede punt trof me bij die lezing: Minister Tschoffen toont aan hoe al die hervormingen die voor utopies uitgescholden werden, nu doodgewoon schijnen en door iedereen worden aangenomen. Zoo, binnen enkele jaren, zal het ongeloofbaar voorkomen dat zoo veel strijd noodig was om den Vlamingen hun eenvoudig recht te laten geworden. Verbaasd zullen onze nazaten staan dat de Gentsche hoogeschool niet van oudsher Vlaamsch was.

Vertrouwen wij op den tijd, op de kracht der gedachte, op de onoverwinbare gerechtigheid.

Die woorden schrijf ik op eene voor ons Vlamingen, roerende verjaring: die van Gezelle's dood. Hadden de Walen hun Pottier, den wetgever van het recht des volks, in onzen Gezelle hadden wij ook een vurigen volksvriend, iemand die zijn volk diep geloovig wilde zien en daarom innig vlaamsch. Zijn westvlaamschen aard getrouw, leefde hij afgezonderd en stil, verwijderd van den rumoerigen strijd, maar daardoor won zijne werking misschien in diepte wat zij in luidruchtigheid verloor. Hoe verder ik in 't leven vorder, hoe klaarder wordt het mij dat onzichtbare factors de machtigste zijn. Zoo vertrouw ik dat de dooden onze grootste weldoeners en werkers blijven.

27 October 1924.