Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1925

[p. *3]

Prof. A. DE CEULENEER.

[p. 77]

Prof. Adolf de Ceuleneer
door Professor J. Vercoullie.

Op Woensdag, 26 November, om 5 uur, ging ik naar een vergadering van onze Faculteit van Wijsbegeerte en Letteren. Tot mijn pijnlijke verrassing opende de deken, Prof. A. Counson, de zitting met de woorden: ‘Daar heeft ons zooeven een droevige tijding bereikt: onze collega De Ceuleneer is overleden’.

In eenige treffende woorden maakte hij den lof van den hoogleeraar, den geleerde, den collega. Dan besloot de Faculteit, op zijn voorstel, dat aan Collega H. Van de Weerd, die zich op de plaats van het overlijden bevindt, zou gevraagd worden om de lijkrede in haar naam te willen uitspreken, en dat haar Secretaris een brief van rouwbeklag aan de familie zou zenden.

Al de aanwezigen waren verrast en getroffen door het bijna schielijk heengaan van den man, dien velen, nog pas eenige dagen te voren, in goede gezondheid en in zijn gewone goede luim gezien hadden.

Ook op mij maakte de tijding een diepen indruk, want ik ken hem sedert bijna vijftig jaar. Hij was onderboekbewaarder aan de Universiteits-bibliotheek te Luik van October 1875 tot November 1882. Ik was student op de Normaalschool voor Humaniora te Luik van October 1874 tot Augustus 1878, en van October 1878 tot October 1883 leeraar aan het Luiksche Atheneum. Doch de eigenlijke persoonlijke kennismaking is eerst te Gent ontstaan waar ik in October 1883 overkwam terwijl hij er reeds een jaar gevestigd was.

De voornaamste band was onze Vlaamschgezindheid, die bij ons beiden even diep en even ruim was en dan een gevoel van welwillende verdraagzaamheid en van eerbied voor een anders persoonlijkheid, die allen omgang met andersdenkenden gemakkelijk maakt.

Het ware een alledaagsche lofspraak, indien ik zei dat hij steeds onwrikbaar stond op zijn katholieke en Vlaamschgezinde grondbeginselen. Maar dàt kan ik bevestigen: zelden heb ik iemand gekend die zoo zeer doordrongen was van de wet van de rechtvaardigheid: ‘Wat gij niet wilt dat een ander aan U deed, doe dat een ander ook niet’ (Tobias, IV, 16). ‘Alle dingen

[p. 78]

die gij wilt dat U de menschen zouden doen. doet gij hun ook alzoo’ (Matth. VII, 12 - Lukas, VI, 31).

Beide wetten waren de richtsnoeren van al zijn doen en laten. Toen in 1891 de beurt aan Prof. A. Motte kwam om tot Rechter benoemd te worden, ging de roep in Gent dat A. De Ceuleneer de voorkeur zou krijgen, omdat de toenmalige minister zeker niet een liberaal zou voorstellen als hij een catholiek kon nemen. Prof. P. Thomas kwam De Ceuleneer daarover spreken; De Ceuleneer antwoordde hem: ‘Volgens het gewoonterecht komt die waardigheid aan Motte toe; ik zal niet alleen niets tegen hem doen, maar alles doen wat ik kan opdat het gewoonterecht in zijn persoon zou geeerbiedigd worden.’ Negen jaar later, in 1903, toen de beurt voor het rectoraat weerom aan onze Faculteit kwam, en ditmaal aan Thomas zelf, ging nog eens dezelfde roep en iedereen was, evenals de eerste maal, van de mogelijkheid overtuigd. Maar De Ceuleneer liep zelf bij Thomas aan, om hem dezelfde verklaring als negen jaar te voren te herhalen.

Nog andere dergelijke feiten zou ik kunnen aanhalen. Velen in alle kringen hebben hem hun benoeming of een bevordering te danken, omdat hij hun bekwaamheid of hun verworven recht erkende.

Geboren te Dendermonde den 22 Februari 1849, heeft hij zijn Latijnsche klassen gedaan op de colleges der P.P. Jezuieten te Antwerpen en te Turnhout en zijn hoogere studiën te Leuven van 1867 tot 1874, daarbij nog een jaar nemende om lessen te volgen te Parijs, te Straatsburg, te Berlijn en te Leipzig.

Hij heeft te Gent onderwezen van 16 November 1882 tot 17 Februari 1912, dag waarop hij emeritus verklaard werd. Zijn vakken waren: de Romeinsche oudheden, de staatkundige geschiedenis van Rome, practische oefeningen over de geschiedenis der Oudheid, geschiedenis der Schoone Kunsten, aardrijkskunde en geschiedenis der aardrijkskunde. Hij is ook de stichter en inrichter van het Gentsch Universitair Museum voor Kunst en Oudheidkunde, dat de kiem is van ons tegenwoordig Instituut voor Kunst en Oudheidkunde. Hij heeft verschillende leerlingen gevormd, die een eervolle plaats ingenomen hebben in de wetenschap, o.a. Fr. Cumont, wiens naam in de klassieke godsdienstgeschiedenis en oudheidkunde wereldkundig is. Hij was lid, sedert 1892, van de Koninklijke Vlaamsche Academie en van verschillende buitenlandsche geleerde genootschappen.

[p. 79]

Hij is lid geweest van den Verbeteringsraad van het Hooger Onderwijs voor het tijdvak 1899-1902 en van den Verbeteringsraad van het Middelbaar Onderwijs sedert 1902 gedurende bijna dertig jaar. In die hoedanigheid heeft hij in talrijke examen-commissies als voorzitter gezeteld. Hij was ook lid van de Commissie van Monumenten van het Rijk en van de provincie Oost-Vlaanderen, alsook van de Commissie van het Oudheidkundig Museum van Gent. Hij heeft van 1896 tot 1908 in den Gentschen Gemeenteraad gezeteld, nam er aan talrijke besprekingen deel, maar werkte vooral in de commissiezittingen en bij enkwesten. Zijn toenemende doofheid bracht er hem toe om bij de verkiezingen van 1908 geen nieuw mandaat van gemeenteraadslid te aanvaarden. Zij was ook de oorzaak dat hij hoe pijnlijk het hem viel, 7 1/2 jaar voor zijn tijd zijn emeritaat aanvroeg. Daarom ook bleef hij uit de meeste vergaderingen en bijeenkomsten weg. Maar als hij iets te zeggen had of als er te stemmen viel, dan dreef hem zijn plichtbesef en hij verscheen op de zitting. Anders vond hij opwekking en verkwikking in den schoot van zijn gezin en in de studie.

De lijst van zijn talrijke werken en studiën op velerlei gebied (Oude geschiedenis, Vaderlandsche geschiedenis, Oudheidkunde, Schoone Kunsten, Aardrijkskunde, Onderwijs, Vlaamsche Beweging, Politieke opstellen, Gelegenheidsredevoeringen) is te vinden in het Liber memorialis van de Gentsche Universiteit (Gent, Vanderpoorten, I, 1913), in de Jaarboeken en Verslagen en Mededeelingen van de Kon. VI. Academie, in de rectorale jaarverslagen van Gent. Alle hebben een ernstigen invloed uitgeoefend op het gebied waartoe ze behooren.

Daarbij zouden nog dienen gevoegd te worden de talrijke brieven die hij tot allerlei personen, ook tot de hoogstgeplaatste, schreef om ze aan te sporen tot een plichtsvervulling of te laken over een tekortkoming. Want dat was een eigenaardigheid van hem, dat hij, voor alles belangstelling gevoelende, over alles, ook ongevraagd, met zijn oordeel gereed was. Die eigenaardigheid kwam zeker uit zijn studententijd. Want om zijn specialiteit te kunnen doorgronden zonder aan zijn algemeene ontwikkeling te schaden, heeft hij zeven jaar willen studeeren in een faculteit waar men doorgaans na vier jaar afgestudeerd is. Zoo werd hij gaandeweg voor de jongeren een soort van patriarch die hun op

[p. 80]

vaderlijken toon toesprak en hun tot gids wilde verstrekken. Die gewoonte heeft hij nooit heelemaal kunnen afleggen; maar de vormen die hij in acht nam, redden den schijn. Gedurende de bezetting was zijn houding tegenover den bezettenden vijand steeds waardig en moedig. Dat belette niet dat hij, gelijk nog ander vooraanstaande trouwe Vlamingen, aan velen verdacht voorkwam, omdat hij Vlaming was, gelijk zijn Academie omdat ze de Vlaamsche was. Sommigen zelfs met wie hij door geregelde bezoeken en tegenbezoeken in nauwe betrekking stond, lieten hem voortaan links liggen. Daarop zinspeelde hij aleens met een zweempje van ironie, maar nooit met bitterheid.

De Ceuleneer heeft als geleerde, als hoogleeraar, als strijdend catholiek Vlaamschgezinde, aan de wetenschap, aan het hooger onderwijs, aan zijn land en volk groote diensten bewezen. Als mensch staat hij op een voetstuk in de toegenegen achting van al degenen die hem gekend hebben en het Hamlet zullen nazeggen: ‘He was a man’.