Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 24

[p. 856]

Varia

CHARLES PEGUY. - Begin September was het tien jaar geleden, dat Charles Péguy sneuvelde bij den inzet van den slag aan de Marne.

Pieter van der Meer herdacht den dichter in het weekblad ‘Opgang’. - Hij schrijft onder meer:

‘Péguy schakelt zijn wezen, zijn geest en zijn werk weer in de traditie in. Hij kiest partij voor zijn voorouders tegen zijn ouders, evenals Psichari.

Voor hem was dat niet zoo heel moeilijk. Van boeren-afkomst uit de Beauce, het Fransche boerengewest, dat zich uitstrekt in onafzienbare, wijdglooiende akkers rond Chartres, rond de kathedraal van Chartres, - mijn kathedraal, zegt Péguy, - heeft hij altijd den diepen, zuiveren en ietwat stroeven eenvoud van een man-van-den-buiten gehouden. Hij redeneert niet, hij zit niet pijnlijk te peinzen en zich suf te denken; hij wroet niet in zichzelf. Hij luistert maar naar de oude stem van zijn geslacht, van zijn voorouders, van heel zijn volk. Er is iets middeleeuwsch in hem, zoowel in zijn aard als in zijn werk. “Het woord van God”, zegt hij ergens, “is heel eenvoudig; altijd heeft Hij tot ons gesproken, direct en voluit, heel letterlijk”.’

***

LOD. VAN DEYSSEL is den 22 September 60 jaar geworden. - C.J.M. Feber wijdde hem in ‘De Maasbode’ een prachtig artikel, waaruit we volgende beschouwingen citeeren:

Nu vooral de katholieke jongeren met de vuisten op hun schrijftafels slaan of profetisch de handen heffen ten hemel onder zware beloften, dat zij een kunst gaan scheppen, waarin 's levens innerlijkste werkelijkheid in schoonheid zal openstralen - nu past het meer dan ooit om in eerbied hem te gedenken, die in dit kleine land den grooten stijlvorm schiep, het eerst na eeuwen het dadelijke woord deed klinken, de taal bezielde tot een levend organisme, de eigen ziel rechtstreeks stortte in den rythmischen volzin. Wanneer zijn scheldpartijen vergeten zullen zijn en zijn naturalisme vergaan voor de macht van den geest, die dan weer waaien zal, wanneer de literatuur die zijn jeugd in zoo'n laaienden gloed van lyriek zette, door geen sterveling meer zal worden gelezen, dan nog zal hij voortleven door de kracht van doorstormende rythmen, door de pracht en praal van zijn beelden, door zijn overweldigende directheid, door het hevig aangrijpende en diep insnijdende van zijn fanatisch beweren.

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Van Deyssel is, samen niet de grootst aangelegde geesten van tachtig, behalve de bevrijder van het woord, de emancipator van het artistiek besef van zijn volk geweest. De wereldgroote landeigene schoonheid, die hij met profetischen hartstocht opzwoer over ons vlakke land, heeft hij niet ge-

[p. 857]

schapen. Maar hij is de geweldige geweest, die de wereld-stroomingen der schoone kunsten binnenvoerde in het geestelijk leven der natie, die den Nederlandschen geest bevrijdde uit de verstikkende mufheid van het provincialisme. Het was cosmopolitische visie op de literatuur, die hem de geringheid der vaderlandsche letteren van dien tijd in al hun schamele voosheid openbaarde en hem wild maakte van verlangen naar een eigen nationale grootheid van cultuur, die stand zou houden voor 't aanschijn der wereld, te midden van de groote verheffingen des geestes. Het was vanuit dit wereldburgerschap, waarin hij elementen van Nederlandschen eigenaard schitterend handhaafde, dat hij den invloed van Multatuli overwon, en voor eens en voor goed, afrekende met den waan der burgerlijke zielen van dien tijd, als zou onze natie in den schrijver der ‘Ideeën’ een denker en stylist van den eersten rang bezitten.

***

HET EUCHARISTISCH CONGRES. - Dr G. Brom wijdde in het laatste Beiaardnummer, nabeschouwingen aan het Eucharistisch Congres te Amsterdam. Hij meent een waardig protest te mogen uiten over de uitsluiting der kunsten op dit congres. - Hij schrijft o.m.:

Maar de hoofdreden tot een even bescheiden als besliste klacht is eigenlijk, dat initiatieven van onverdachte Katholieken werden miskend, dat een eenige gelegenheid voor ontwikkeling van onze intellectueele vermogens voorbijging en vooral dat aan het Allerheiligste de eer onthouden werd, die midden in een heidensche beschaving de gewijde wetenschap en de gewijde kunst geroepen is overvloedig te geven. We eerbiedigen de uiterste volgzaamheid van de Amsterdamsche tegenover de Parijsche heeren, al begrijpen we hun motieven niet, en hopen dat in ruil voor onze verdraagzaamheid ons een tikje leedvermaak gegund wordt over de les, die de kardinaallegaat zulke rigoristen heeft willen geven. Er mocht geen tentoonstelling van kerkelijke kunst gehouden worden, ofschoon de Eucharistie wel iets met de bouw en de sier van het altaar te maken heeft, en het Sint-Bernulfusgilde trok zijn plannen gewillig terug, terwijl een handelsman voor reclame van zijn huis een eigen tentoonstelling inrichtte. Die tentoonstelling, gehouden buiten en tegen de wil van de heeren, is met een bezoek van Z. Em. kardinaal Van Rossum vereerd. Holland was weer Roomscher geweest dan de Paus.

***

A. BRUECKNER. - Te Weenen werd begin September het eeuwfeest gevierd van den beroemden componist Anton Brueckner.

***

De bekende Duitsche Katholieke geleerde, PATER HEINRICH PESCH S.J., heeft den 17den dezer zijn 70sten verjaardag gevierd.

Pater Pesch werd in 1854 te Keulen geboren, ging in 1872 naar de universiteit te Bonn en studeerde daar theologie.

[p. 858]

Toen deze faculteit gesloten werd, wijdde hij zich aan de rechtsstudiën.

Reeds had hij zich voor het examen van referendaris aangemeld, toen hij het besluit nam in de Sociëteit van Jesus te treden.

Hij was eenige jaren verbonden aan de redactie van ‘Stimmen aus Maria Laach’.

Zijn groote wetenschappelijke prestatie is zijn voor de christelijke nationaal-economie zoo belangrijk vijfdeelig werk ‘Lehrbuch der Nationaloekonomie’, waarin een rijkdom van gedachten is weggelegd.

Om dit hoofdwerk van den schrijver groepeert zich een heele reeks andere werken op economisch gebied.

In 1923 werd hem door de faculteit der staatswetenschappen van de universiteit te Keulen het eere-doctoraat verleend.

Thans werkt de groote geleerde aan de nieuwe uitgave van het 2e en 3e deel zijner ‘Nationaloekonomie’. Het 4e en 5e deel wordt door een jongeren orde-broeder bewerkt.

***

ONZE EEUW. - Redactie en uitgevers van het Maandschrift ‘Onze eeuw’ hebben besloten de uitgaven van dit tijdschrift met den ingang van 1925 te staken.

***

DE H. MIS. - Uit een artikel van den uitstekenden Hollandschen critikus, Dirk Coster, in het laatste nummer van zijn tijdschrift ‘De Stem’, volgend citaat:

‘Alle de schonste dingen des levens bestaan door hun herhaling, de mysticus herhaalt en stamelt steeds dezelfde dingen tot zijn God, de minnaar wordt nooit moede het volgende te zeggen tot de vrouw die hij liefheeft, het zielsgelukkig huwelijk is een eindelooze herhaling van gebaren, maar voor de ziel die het beleeft een grenzeloos - rijke schakeering, een geschiedenis die overvuld van rijkdom is. Het is ten slotte alleen de Katholieke Kerk, die met het drama van de Mis het geheim en de schoonheid der rhythmische herhaling tot op dezen tijd heeft weten te bewaren. Eeuw na eeuw en dag na dag heeft zich dit eendere drama herhaald, maar in duizendvoudige nuanceering werd het door de waarachtig geloovigen beleefd en mede geleefd, en des te dieper en te persoonlijker beleefd, naarmate de mensch diep was en persoonlijk die het inzichzelf onderging.’

***

Te Berlijn overleed F. Busoni die wellicht de grootste pianist der laatste 25 jaren was. Hij was, behalve virtuoos, o k 'n gevierd componist, en al heeft hij niet zoo heel veel geschreven, een knap prozaschrijver van eenige paedagogische en polemische werken waaronder voornamelijk ‘Ontwerp van een nieuwe Esthetiek der Toonkunst’, en ‘De eenheid in de muziek’.

***

Volgens de ‘Telegraaf’ zullen in December a.s. te Moskou vier duizend van de kostbaarste kunstvoortbrengselen uit het

[p. 859]

beroemde Hermitage - museum te Petrograd geveild worden, te zamen met vele schilderstukken, die uit andere Russische musea bijeen zijn verzameld.

***

René Veremans werkt druk aan een zangspel ‘Beatrijs’, op tekst van Juul Gondry. In het stille Bornhem, aan de boorden van de heerlijke Schelde, trok hij zich terug... We hopen, dat onze Vlaamsche operaschat met een sierlijk juweel moge vermeerderd worden door het eerste tooneelwerk van Veremans.

***

Te Brussel is de bekende Franschschrijvende Vlaming Pierre Broodcorens overleden. Zijn meest bekende werk ‘Le Sang rouge des Flamands’. Evenals Verhaeren, Eeckhoud en anderen zag Broodcorens alleen den ruwen kant van de Vlaamsche volksziel, welken hij dan nog aandikte.

***

De lijst van vlaamsche opera's waarover wij in onze Varia van vorige maand gewaagden, werd nog aangevuld met vijf en vijftig werken. Zij telt er dus nu meer dan honderd tachtig.

***

E.H. Dr Th. Van Tichelen vertaalt niet alleen de Vier Evangeliën maar heel het Nieuw Testament. Dergelijke vertaling werd in het Nederlandsch reeds door protestanten maar nog niet door katholieken geleverd.

***

Het Fransch Ministerie van Financiën publiceert in zijn Buletin de Statistique, de brute ontvangsten der verschillende zalen te Parijs, tijdens het jaar 1923. We geven hieronder de tabel. Het is werkelijk de moeite waard.

Gesubsidieerde schouwburgen	fr. 32.633.653.-
Schouwburgen	87.563.740.-
Cinémas	85.428.746.-
Music-halls en concerten	75.991.294.-
Cirques et skatings	8.507.288.-
Bals en dancings	9.657.029.-
Musea	1.552.225.-
Totaal:	fr. 301.333.975.-

***

Volgens berekening worden 36 pct van de boeken na besprekingen in kranten verkocht. In de tweede plaats komt de bedrijvigheid van den uitgever, waardoor 24 pct. van de hand gaan. Twintig pct. van de verkoopen worden op naam van de aanbeveling geplaatst; 12 pct. doordat men een vorig boek van den schrijver kende. Verder worden 4 pct. op rekening van studie gezet, door lezingen 2 pct., door vriendschap met den schrijver 1 pct. en door den mooien band 1 pct.

***

MGS. CASIMIRI. - In de Nieuwe Gids van Juli heeft Dr J.C. Hol een bijdrage over Kerkzangers uit Rome, onder

[p. 860]

welken titel hij schrijft over Mgr. Casimiri en zijne schare.

Hij vergelijkt den Romeinschen kapelmeester met Willem Mengelberg en spreekt dan den wensch uit dat Mgr. Casimiri nog den stap moge doen die hem van den Hollandschen orchest - dirigent scheidt, door, even universeel als deze, belangstelling te toonen voor alles wat op zijn gebied de aandacht waard is; niet alleen uit vroeger eeuwen, maar ook uit onzen tijd. - Hij schripft o.m.:

En Casimiri is Italiaan, door en door. Hij is door dezelfde stralende zon gestoofd die ook Palestrina bescheen, zijn bloed wordt door denzelfden wijn der Albaneesche hellingen aangevuurd. Nu laat hij Palestrina's wijzen met Italiaanschen gloed weerklinken en niemand kan met billijkheid beweren dat dit niet Palestrina's bedoeling was.

Casimiri's wedergave is met één woord: vurig. En daar iedere Italiaan nu eenmaal vol houding en gebaren zit, wordt deze vurigheid van zelf dramatisch.

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Ik heb het voorrecht gehad monsignore Casimiri gedurende een repetitie met zijn zangers aan het werk te zien. De wijze waarop hij hun eerst het algemeen karakter eener compositie verklaart, dan met spontane mededeelingsgave gesteund op fijn doorgronden der bijzonderheden, hen alles uit een toonstuk laat halen wat er in zit, doen ons onwillekeurig uitroepen: die man is de Mengelberg der Roomsche kerkmuziek. - Met overtuigend gebaar van hoogste soepelheid dat op de oude cheironomie berust teekent en schildert hij in voortdurend afwisselende beweging het zangstuk in de ruimte. Den zangers is het onmogelijk hem niet met liefde te volgen, den hoorders moeilijk hem hun bijval te ontzeggen. Ook al zijn zij niet altijd zeker, of hier en daar niet te ver wordt gegaan, de contrasten wat scherp naast elkander worden gezet. Maar hoe subtiel zijn ook sommige bedoelingen, als het pianissimo: et flagellis subditum (Stabat Mater), hetgeen ontzag en schaamtegevoel nauwelijks wagen uit te spreken, en het teerjongvrouwelijk begin van Josquin's Ave Maria, waaraan men een welgevallen en een direkte deelneming kreeg zooals het bij werken van dezen strengen meester niet mogelijk werd geacht.

Om het door Casimiri tot stand gebrachte ten volle te waardeeren, moet men bedenken dat deze oude muziek geheel zonder eenige voordracht - teekens tot ons is gekomen.

Nu wij Casimiri met Mengelberg hebben vergeleken, zij het geoorloofd ook den wensch uit te spreken, dat de Italiaansche kerk - kapelmeester nog een stap moge doen die hem van den Hollandschen orkest - dirigent scheidt, door, even universeel als deze, belangstelling te toonen voor alles wat op zijn gebied de aandacht waard is; niet alleen uit vroeger eeuwen, maar ook uit onzen tijd...

***

G. GEZELLE HERDACHT. - Den 24-25 Augustus werd Guido Gezelle te Brugge herdacht; want den 27en November zullen er 25 jaren verloopen zijn sedert het afsterven van den

[p. 861]

dichter. Op het programma o.a. een bezoek aan Gezelle's praalgraf, eene letterkundige zitting en een Gezelle-tentoonstelling.

***

JOSEPH CONRAD †. De Engelsche novellist Joseph Conrad, oud - zeekapitein en schrijver van avontuurlijke reisverhalen, is overleden.

***

Te Brussel is overleden de heer VICTOR MAHILLON, de hoofddirecteur van het museum van speeltuigen van het Brusselsch conservatorium.

***

‘ORPHEUS IN DE DESSA’ IN HET ITALIAANSCH. - De beide Juli - afleveringen van het tijdschrift ‘La Nuova Antologia’ bevatten een voortreffelijke vertaling der novelle van Augusta de Wit: ‘Orpheus in de Dessa’. De Javaansche schets, bij ons beroemd, is hiermede ook in Italië bekend geworden. In 1913 is in ditzelfde tijdschrift de vertaling van Frederik van Eeden's ‘Kleine Johannes’ uitgekomen, sedert ook in boekvorm verschenen; doch deze vertolking van ‘Orpheus in de Dessa’ staat veel hooger. Aan wie zij te danken is, wordt niet aangegeven.

***

EEN FRANSCHMAN OVER FRED. VAN EEDEN. - In het Juli - nummer van ‘Le Correspondant’ verscheen een uitvoerig artikel over Van Eeden, door Paul Verschaeve, professor aan de Katholieke Universiteit te Rijssel. Schrijver gaf ook een prachtige vertaling van enkele verzen.

***

MAX ELSKAMP verwierf den driejaarlijkschen prijs van fransche letterkunde met zijn verzenbundel: Sous les tentes de l'Exode.

***

M.D. LOGEMAN - VAN DER WILLIGEN keerde terug van hare jaarlijksche reis naar het Noorden; ditmaal naar Finland en Denemarken. In een volgend nummer brengt de Waranda een interessante bijdrage over deze tocht.

***

JOH. JORGENSEN is terug uit Denemarken. Vooraleer de verdere reis naar Italië te ondernemen, verblijft hij weer een tijdje in het groote gastvrije huis, op de Antwerpsche Mark-gravelei, 168.