Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1923

[p. 249]

[1923/3]

Vlaamschgezindheid

Ik zou eens opruiming willen houden van zekere begrippen. In oude huizen geraakt de zolder op den duur vol rommel, die nu en dan dient opgekraamd. Zoo ook op 't einde van een leven is het goed gedachten en inzichten in oogenschouw te nemen, te onderzoeken of zij nog beantwoorden aan de noodwendigheid.

Ik zou mijne Vlaamschgezindheid eens willen verklaren èn voor mij zelve èn voor anderen.

Wanneer men op die stranden staat, die veel dichter grenzen aan het eeuwige dan aan het tijdelijke, dan komt over de ziel een soort onthechting die ze toelaat ook het eigen zelf als iets vreemds te beoordeelen. Dit stadium meen ik nu stilaan te bereiken, en 't Vlaamsche volk ziet met toegevendheid neer op de grijze strijdster.

Wie mijn boek over mijn vader heeft gelezen, weet uit welken diepen grond van Westvlaamschheid - dus van algeheele en oprechte Vlaamschheid - ik ben gesproten. Mijn bloed bracht dan mee niet zoozeer den Vlaamschen strijdlust, maar veeleer een innige Vlaamschgezindheid, gelijk die van Gezelle b.v.

Mijn vader was er niet meer om de kiemen te kweeken die hij, onbewust, in mij had neergelegd, maar in mijne oudere zuster vond ik zoowel als eene opvoedster, mijne voornaamste onderwijzeres. - Van vader had zij, kind van zeven, acht jaar, haar Vlaamsche overtuiging. Hij had er aan gehouden, dat zij Vlaamsch zou leeren, en op hare beurt deelde zij mij hare kennis mee. Dit gebeurde in twee boeken die ik nog voor mij zie liggen: Conscience's Geschiedenis van België, - een prachtexemplaar met witten band; een present exemplaar, wie weet? - en David's boekdeel over 't Graafschap van Vlaanderen. Daar putte ik mijne eerste begrippen van vaderlandsche geschiedenis in. Daardoor voelde ik voor het eerst mijn hart van vaderlandsche fierheid trillen. Gewonnen was ik dan reeds voor 't Vlaamsch ideaal - niets is zoo machtig als die eerste indrukken. Vlaamschgezind was ik van toen af. Zoo Vlaamschgezind dat Vlaanderen alleen voor mij telde. België was een fictie, ik voelde er niets voor. Vele jaren vóór Destrée had ik kunnen uitroepen: ‘Sire, il n'y a pas de Belges!’

[p. 250]

En toch, aan den anderen kant der familie, en in overwegende meerderheid, was men beslist Belgischgezind. Mijne moeder, mijn grootvader, steeds in nauwe betrekking met regeering en vorst, op en top waren die allen Belgen. Maar dat vermocht niets tegen den Vlaamschen ondergrond, tegen het zusteronderricht. Vlaanderen was voor mij alles: Vlaamsche kunst, Vlaamsche roem, Vlaamsche vrijheidszucht en fierheid. De leefkracht, de bloei was Vlaanderen. - Was ik in zoo verre mis?

Gevoel is bij kinderen overheerschend. Maar Bilderdijks geniaal woord schiet mij dikwijls te binnen: 't Gevoel is een rechtstreeksche kijk op de zaken. Het dient dus niet afgeschaft of gewijzigd; enkel verhelderd en vervolledigd door de rede. Ja, Vlaanderen is de kern, de bloei, het leven van België; maar dat schaft België niet af. Vlaanderen is het hart - wie kan het hart missen? - Maar België is 't geheele lichaam, en men kan zich niet meer een hart zonder lichaam en ledematen denken dan een lichaam zonder hart, ten minste in een levend wezen.

Mijn gevoel was juist, maar niet volledig. 't Was 't gevoel van een kind. Zouden vele leiders van de Vlaamsche beweging nu nog niet iets over hebben van de duistere gewaarwordingen van den kindertijd, van de romantiek der jeugd? En zou dat bij velen niet komen uit een gemis aan kennis van de harde lessen der geschiedenis? Geenszins om te wraken of te kleineeren schrijf ik zoo iets. 't Was de roem van onze Vlaamsche beweging dat zij eene volksbeweging, eene gevoelsbeweging was. Daaruit putte zij hare leefbaarheid, oprechtheid, onverwinnelijke kracht. - Het volk is een groot kind, en voelt als een kind, onstuimig, oprecht, warm en recht naar het doel, naar de waarheid af. Maar kennis en redeneering van ontwikkelde menschen hoeven de onstuimige gevoelens op 't rechte spoor te leiden. En die noodwendigheid is aan den grond van de heele beweging voor de Vlaamsche Hoogeschool. Geen klaarder bewijs van hare onontbeerlijkheid dan het primitieve en simplistische van zekere opvattingen.

Is het omdat de geschiedenis mij den eersten sprankel gaf van het heilig vuur, dat ik geneigd ben het nut van hare kennis te overschatten? Immers vader David sprak het Cicero na: ‘Niet weten wat vóór uwen tijd geschiedde, is altijd kind zijn’. 't Is 't ver-

[p. 251]

leden dat het heden opheldert. De geschiedenis is 't geheugen van 't menschdom. Mocht zij verdwijnen, dan kwam ieder mensch op de wereld als eerste mensch, zonder levensondervinding van anderen.

Welk zijn dan deze lessen der geschiedenis in ons geval? Sla ik het laatste boekdeel van Pirenne's ‘Histoire de Belgique’ op, of het pas verschenen werk van Paul Verhaegen: ‘La Belgique sous la domination française 1792-1814’, dan springen de zelfde feiten in 't oog. Ten eerste, dat Frankrijk de erfvijand van België is, altijd op loer om het te overweldigen, uit te buiten en te verknechten. - De Duitsche aanval van 1914 is heel en al eene uitzondering. - Ten tweede, dat België oneindig rampzaliger tijden heeft gekend dan die van den laatsten oorlog en van de huidige miskenning van onze Vlaamsche rechten. En ten derde, dat een sterk België alleen, dicht aaneengesloten door nationaliteit en eendracht, bij machte is ons bestaan, ons Vlaamsch-zijn te vrijwaren.

Boekdeelen zouden daarover te schrijven zijn, en dat is het werk van bevoegden. Ik kan er enkel op wijzen, dat een sterk België alleen de rampen kan weren die 't lot van onze gewesten zijn geweest, de eeuwen door. Wanneer men bij voorbeeld nagaat hoe het met ons land gesteld was in de oorlogen van Lodewijk XIV en gedurende den aanval van Frankrijks revolutionnaire benden in 1794-95, dan wordt men gewaar dat de vierjaarsche Duitsche oorlog, in opzicht van gruwelen, verwoestingen en plunderingen, een kinderspel was. Niet alleen hadden we, in deze noodlottige tijden, van den vijand - de Franschen - te verduren, maar schier evenveel van onze verdedigers, de Oostenrijkers. De ver-wonende Oostenrijksche vorsten trokken zich hunne onderdanen weinig aan, altijd gereed om België tegen Beieren te ruilen, en ontstemd door den Belgischen eisch: geëerbiedigd te worden en niet als slaaf behandeld. - Want gansch onze geschiedenis door gaan vrijheidszucht en fierheid gepaard. - Indien België te klein, te machteloos was tegenover machtiger naburen, wat zou er dan gebeurd zijn met het zelfstandig Vlaanderen dat sommigen droomen?

En nochtans is het als een axioma geworden voor die ‘sommigen’ dat België Vlaanderen in den weg staat. België is de vijand, de schuld van al het kwaad. Een ‘brabançonne’ kunnen zij niet hooren. De natio-

[p. 252]

nale driekleur is uit den booze. In hun gedacht zou Vlaanderen reeds lang zijn recht veroverd hebben, had het met België niet moeten afrekenen.

En 't ergste is dat men met zulke dwaasheden de massa wil doordringen Men kan het zeer goed aannemen dat de Vlaamsche soldaat, na vier jaar van een niet denkbaar leven - modder, kou, doodsgevaar, ontbering en nood van allen aard - te huis komend en onthaald wordend op hoon en laster, den moed verliest en zelfs tot gewelddaden overslaat. Het volk redeneert niet en zoekt een oorzaak aan zijn lijden. - Een ongehoord schandaal is de houding van nationalisten en franskiljons tegenover al wat Vlaamsch is. Maar waarom België daar aansprakelijk voor maken?

Een voorbeeld: Door de meeting-partij kwam het Vlaamsch op 't stadhuis van Antwerpen, heerschte er tien jaar lang. Toen de geuzen in 1872 ons gemeentehuis overrompelden, aan 't roer kwamen, ging de Vlaamsche ster onder en deze eclipse duurde tot de nieuwe opkomst van democratische krachten die wij mochten beleven. Zou het iemand in 't gedacht komen dat ‘Antwerpen’, die vijftig jaar door, gekant was tegen het Vlaamsch? - Neen, men zal heel bezadigd en redelijk zeggen dat een onzalig bestuur de ware belangen van 't Antwerpsche volk niet behartigde.

Met België is het juist het zelfde gelegen. Niet België als dusdanig, als land of staat, heeft zijn plicht verzuimd tegenover Vlaanderen, maar door de omstandigheden, door historische toestanden, was heel de ontwikkelde stand van ons land naar Frankrijk georienteerd.. - Dat nu nog is de eenige verontschuldiging der franskiljons - en niet zoo zeer door opzet als door opvoeding en vooroordeel, dacht men niet anders te kunnen regeeren. Maar andere tijden zijn gekomen: de steeds wassende vloed der democratie heeft de oude wallen overstroomd; de nieuwe tijd is in optocht en, zoo 't volk krachtig en eendrachtig wil, heeft het zijne toekomst in handen - het veroveren van zijn recht.

Doch 't volk heeft wijze leiders voor zijn blinde kracht van doen.

Mochten die gevonden worden! En mocht ons zoo edel, zoo grootsch, zoo bewonderenswaardig volk gehoor leenen aan de stem der goede herders!

M.E. BELPAIRE.

Antwerpen, 31 Januari 1923.