Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1921

Regelnummers proza verbergen

[p. 79]

Nieuwe onoorspronkelijkheid bij Hendrik Mande.
Zijn ‘Corte enighe Sprake’ een vertaling.

Met de Claghe of enighe sprake der mynnender sielen tot horen brudegom, die nummer VIII is op de lijst van Mande's werken bij den kroniekschrijver van Windesem⁽¹⁾, stond dit negende nummer, de Corte enighe sprake der minnender sielen mit haren gheminden, bekend als het aangrijpendste werk van den ‘Noord-Nederlandschen Ruysbroeck’. D^r Visser, in zijn proefschrift Hendrik Mande⁽²⁾, oordeelde erover: ‘Iemand, die zoo innig, zoo vroom schrijven kon in zulk een zoetvloeiende taal en schoonen stijl, behoort genoemd te worden onder de beste prozaschrijvers der middeleeuwen’.

Zeer zéker, en de steller van het oorspronkelijke, we zullen het zien, verdient op zijn minst dien lof. Maar het is Mande niet. Voor de definitieve kenschetsing van den Noord-Nederlandschen Ruysbroeck, is deze vondst, meenen we, van beteekenis.

Zijne geringe zelfstandigheid tegenover den grooten ziener van Groenendael had Visser, na Van Otterloo, goed geteekend⁽³⁾. Visser had ook herinnerd aan Mande's afhankelijkheid ten opzichte van Bonaventura⁽⁴⁾. Maar hij kon lastig vermoeden, dat het zoo vloeiende proza van een der Spraken, iets anders was dan

(1) Johannes Busch in zijn Chronicon Windeshemense, blz. 124 in de uitgave van D^r Grube, Halle, 1886. Band XIX van de Geschichtsquellen der Provinz Sachsen.

(2) 's Gravenhage Nijhoff, 1899, blz. 48.

(3) Visser, a.w. blz. 86, vv. Van Otterloo, Johannes Ruysbroeck, Amsterdam, 1874, blz. 367 en 344.

(4) a.w. blz. 35. Sinds dien hebben de uitgevers van Quarrachi vastgesteld, dat het werk De septem itineribus aeternitatis niet van Bonaventura is, maar van Rodulphus de Bibraco. Zie het X^e deel der Opera omnia, het Complementum, blz. 23, n^r 29.

[p. 80]

de meest direkte uiting van Mande's meest eigen gemoed. En op die gedachte moest men nog niet noodzakelijk komen zelfs nadat Van Mierlo een derde afhankelijkheid van Mande, tegenover Hadewijch namelijk, aan het licht bracht⁽¹⁾.

Het toeval wilde, dat wij voor eene vierde ontleening het duidelijk bewijs vonden, en hierbij het gebrek aan zelfstandigheid ook in Mande's schijnbaar meest oorspronkelijk werk ontdekten.

Het Latijnsch handschrift, N^r 4935-4943 der Kon. Bibl. te Brussel, heeft op folio's 186^r-190^v een belangrijk geschrift over Ruysbroeck's Brulocht. Het draagt den titel: ‘Incipit epistula cuiusdam deuotissimi uiri in qua sub breuibus uerbis describitur totus processus illius libri uenerabilis domini iohannis de rusbroec de ornatu spiritualium nuptiarum’. Kortheidshalve zullen wij het opstel noemen: Epistula Processus.

Op het belang dat deze brief in andere opzichten heeft zullen wij elders wijzen⁽²⁾. In dit artikel spreken wij alleen van de interessante ontdekking waartoe de Epistula ons bracht omtrent Hendrik Mande.

Het wilde treffen, dat wij, gedurende onze studie van het Hs. der Epistula, om andere redenen genoodzaakt waren Mande's werken te lezen. Bij diens Corte enighe sprake⁽³⁾ werden wij aanstonds aan ons Latijnsch traktaatje herinnerd. De vergelijking der teksten deed blijken, dat we wel degelijk voor hetzelfde werk stonden.

Dat Mande den schrijver der Epistula vertaalde, en

(1) Eene Paraphrase van de Brieven van Hadewijch door Hendrik Mande. In ‘Dietsche Warande en Belfort’ 1909, II, blz. 293 vv.

(2) In onze Bijdragen tot de Kennis van Ruysbroeck's Leer en Leven waarvan de eerste in Dietsche Warande en Belfoft van 1914 verscheen, en die wij in dit tijdschrift hopen voort te zetten.

(3) De volledige titel luidt: Corte enighe sprake der minnender sielen mit haren gheminden. Niet te verwarren met de hooger vermelde Clage of enighe sprake.

[p. 81]

niet omgekeerd, kwam bij nader toezien al even gauw aan het licht. Want het Latijn vormt een gesloten geheel, dat zeer kunstig gerythmeerd is, en waarvan de taal al de kenteekenen draagt van oorspronkelijke uiting. Het Dietsch daarentegen heeft het omschrijvend karakter, de veranderingen, weglatingen en soms onjuistheden die een vertaling kan meebrengen, vooral als zij met bepaald doel wordt ondernomen. Mande laat namelijk meer lastige gedeelten ter zijde. Zij pasten niet voor wat de ‘Noord-Nederlandsche Ruysbroeck’ immer op het oog had bij zijn letterkundigen arbeid: voor iedereen bruikbare stichtende lectuur aan te bieden. Bij de naast elkaar gestelde teksten zal die handelwijze van Mande den lezer duidelijk worden.

Omtrent dit nieuw vertaalwerk zouden we kunnen herhalen, wat Van Mierlo, met de strengheid van den kunstenaar, over Mande's bewerking van Hadewijch's brieven schreef: dat hij namelijk haar tekst verknoeit. Want de heerlijke Epistula komt er ook verminkt, en daardoor verkoeld en ontkroond van af. Maar ook hier wordt die kunstzonde vergoelijkt, door de meer nederige, maar toch echte verdienste, dat Mande de warme innigheden der Epistula tot een graad bracht die ze voor iedereen genietbaar maakte.

Nu het vaststaat dat Mande louter vertaalde en bewerkte, ook bij een zijner schijnbaar meest oorspronkelijke geschriften, zal onze eerste houding en onze eerste vraag tegenover heel zijn letterkundigen arbeid wel moeten gaan worden: welke bron heeft hij weergegeven of geparaphraseerd, en wat blijft er, buiten de visioenen, waarvan Busch in zijn Chronicon Windesh. getuigt dat Mande ze wel degelijk zelf had, wat blijft er nog het uitsluitend eigendom van den Noord-Nederlandschen Ruysbroeck? Het zal wel vooral de verdienste zijn van gevulgariseerd te hebben wat in de mystiek voor gewone lezers te verheven was. Het zal ook wel zijn de taal. Van Mierlo toonde aan, hoe zeer Mande in de schaduw moet treden voor een kunstproza als dat van

[p. 82]

Hadewijch⁽¹⁾. Maar dat Mande boven Ruysbroeck staat, zoo dikwijls deze eenvoudig uiteenzet wat hij over de verschillende stadia van het geestelijk leven te zeggen heeft, en niet door z'n vervoering wordt meegesleept tot de hoogste toppen der kunst, ook boven Hadewijch uit; dat Mande als schrijver van geoefend, net en klaar vloeiend proza boven den nog dikwijls onbeholpen Ruysbroeck eenerzijds, en de hoogst kunstvolle, maar vaak duistere Hadewijch anderzijds, oprecht moet gewaardeerd worden, gelijk hij door zijn tijdgenooten dan ook gewild was, lijdt dunkt ons geen twijfel.

Om de verhouding van Mande tot zijn voorbeeld beter te doen uitkomen, drukken wij de Epistula in haar geheel af. Daarmee is zij dan voor het eerst uitgegeven, en is de grondslag gelegd voor de bespreking die in een artikel zal volgen. Waar Mande begint te vertalen hebben wij in twee kolonnen gedrukt. Zijne kleinere afwijkingen zijn schuin gezet. Evenzoo een langer, ter vervanging ingelascht stuk.

De Dietsche tekst is die der eerste uitgave door W. Moll⁽²⁾. De Latijnsche die van Hs. 4935-4943 der Kon. Bibl. te Brussel. Of deze tekst nog in andere Hss. voorkomt, is ons tot nog toe niet gebleken. Wij zetten hem in de gewone spelling⁽³⁾. Tot gemakkelijker invoeling van het rythme zijn we met elke nieuwe golving aan den regel gegaan, en is de interpunctie door ons aangebracht⁽⁴⁾.

(1) Eene Paraphrase van de Brieven van Hadewijch door Hendrik Mande. In Dietsche Warande en Belfort, 1909, II, blz. 293 vv.

(2) Als bijlage VI van zijn Johannes Brugman, Eerste Deel, Amsterdam, G. Portielje en Zoon, 1854, blz. 310. Hij gaf het uit naar den Weesper codex N^r 30. Moll's aanteekeningen bij den tekst hebben wij mee overgedrukt. Het Hs. zelf was niet in ons bereik.

(3) Hs.: y voor i; n voor m; c voor t; u voor v; e voor ae en oe; ponsus, habundanter, ydemptitas, sompnulum, ihesus, nichil.

(4) Het hs. heeft als interpunctie: de punt op 't einde van den volzin en gevolgd door de gekleurde hoofdletter; de punt alleen in den volzin, en het schuine streepje. Op de rijmen en de halfrijmen der kunstig en afgewogen zich beantwoordende zinsdeelen is het hier de plaats niet uit te weiden. Een paar voorbeelden slechts: est promota: ex se tota; sublimiter rapere: frequenter sapere; formosa mea: rosa mea; limo profundi: intimo jocundi; illud est: nichil est: Deus est enz.

[p. 83]

⁺ Incipit epistola cuiusdam devotissimi viri in qua sub brevibus verbis describitur totus processus illius libri venerabilis domini Johannis de Rusbroec de ornatu spiritualium nuptiarum.

5Celesti convivae N. cum Illo qui est splendor paternae 6gloriae cotidie splendide epulanti, Frater N. sacro-7sancti gregis ovis morbida, inebriari et suffocari ab uber-8tate domus dei.

9Omni habend dabitur. Hac sententia aliquantulum 10animatus, totum quod habeo, immo plus quam habeo, 11vobis mitto; non quasi dives indigenti, sed quasi diligens 12diligenti. Quod ergo caritas dictavit, et caritas scripsit 13caritati de cantate, caritas obsecro recipiat in caritate.

14Pater noster qui in caelis est, decorem caritatis nostrae 15nimium concupiscens, proprium Filium suum ad nos 16destinavit in hoc exsilium, ut eam sibi compararet. Ille 17quoque pro ea, sicut fidelis Nuntius, paupertatem, ieiunia, 18labores et contumeliosa verba, dura verba, sputa et 19iniuriosa incommoda, denique vitam propriam parvipen-20dens, sustinuit omnem nostram passionem, ut emeret 21nostram dilectionem. Ob hoc quippe nobis et pro nobis 22effudit cruorem suum, ut sic in se traheret amorem 23nostrum.

24Nemo suam sibi retinere potest caritatem, qui af-25fectuose considerat mortis Illius causalem pietatem.

26In infinitum namque diligi meruit, quoniam nobis 27tantam dilectionem aperuit.

28Caritatem itaque nostram, quam in terris comparavit 29⁺ ignominiosa || passione, hanc Patri suo super caelos depor-30tavit gloriosa ascensione. Am modo igitur tota conver-

+ f. 186^r

+ f. 186^v

[p. 84]

1satio nostra ibi sit ubi amor cordis et substantia corporis 2nostri est.

3Nostra conversatio in caelis est, ait Apostolus, qui se 4alibi raptum perhibet in tertium caelum.

5Non dicit in caelo, sed in caelis, quia triplex est 6caelum in quod debet fidelis anima conversari, videlicet 7humilitas, caritatis, claritas.

8In primum impellitur attonita terrore iudiciariae 9potestatis. In secundum ducitur allecta sapore nimiae

10pietatis. In tertium rapitur stupefacta, et quasi infatuata 11ac sibi extraneata, contuitu et complacito divinae Ma-12iestatis.

13In primo salubriter compungitur. In secundo suaviter 14ungitur. In tertio Deo artissime coniungitur.

15Beata compunctio! Beatior unctio! Beatissima con-16iunctio! Voluntas Dei bona est in compunctione, bene-17placens in unctione, perfecta in coniunctione.

18In primo est plenarie remissio peccatorum. In secundo 19abundantia meritorum. In tertio experientia praemiorum.

20In primo testificatur Deus contra ipsam. In secundo 21dignanter labitur in in ipsam. In tertio potenter ad se rapit 22ipsam.

23In primo sitit et angustiatur. In secundo bibit et 24inebriatur. In tertio bibitur et incorporatur.

25In primo os suum aperit. In secundo spiritum attra-26hit. In tertio iubilum ebullit.

27⁺ In primo statuit eam Dominus co||ram se. In secundo 28iuxta se. In tertio introducit in se, quoniam seipsum illi 29aperit, et seipso illam operit.

30In primo anima est humilis coram Ipso. In secundo 31deliciosa cum Ipso. In tertio liquefacta et redacta in Ipsum.

32Non tamen sic, ut ipsa sit Ipse, sed sit quod est Ipse, 33ipsa ex gratia quod Ipse ex natura. Naturis quippe et 34essentiis ab invicem sunt discreti.

35In primo effundit illa sicut aquam totum cor suum 36coram Illo.

37In secundo se infundit, perflat et perfluit, et occupat 38totum cor suum. In tertio a nimietate luminis, hoc est ex

+ f. 187^r

[p. 85]

1impetu fluminis qui laetificat civitatem Dei, quasi suffoca-2tum deficit et transfunditur totum cor suum in cor Dei, et 3fit Deus cor cordis sui.

5		Hier beghint een corte enighe sprake der min- nender sielen mit haren gheminden.
	Denuo felix anima in pace dormiat, quia cor	Och hoe salich is die siele, die in vreden slaept
10	suum semper vigilat.	ende wes hert altoes tot
	In primo Deum cupit. In secundo cupitum capit. In tertio captum sapit cuius sapor omnia sopit.	Gode waket!
15	O altitudo divitiarum sapientis^(*) saporis vel sapientis soporis!	O! wonderlike hoecheyt der rijcheyden van desen rusteliken smake of sma- keliker rusten.
	O quam incomprehensi- bilia sunt gaudia eius, et	O hoe onbegrijplic sijn haer blijscappen, ende hoe
20	investigabiles deliciae eius, cum anima in illum tripu- diantem se sustulerit af- fectum, qui Deum univer- sorum Dominum non repu-	onondersoekelic sijn die ghenoechten ende die vrou- den, als die minnende siel wort ingheleyt of ghevoert in die onsprekelike, vrolike
25	tat, sed dilectum!	begheerten ende ghenuech- ten, daer sy denghenen, die een Scepper ende een maker is alre creatueren ende een God alre dinghen, niet en
30		rekent als een Here, mer als haren gheminden.
	De hoc sapore Augusti- nus in libro Confessionum: Transcende omnem ani-	Van desen sonderlinghen smake ende van deser ruste scrivet Sunte Augustijn in

(*) Blijkens de vertaling en het paralellisme moet hier gelezen
sopientis

[p. 86]

	mum et sape Deum. Non enim tangis Deum, nisi animum transcenderis; ^+ quantominus || si in carne	den boeke sijnre biech- en^(1) ende seyt: o mijn siel, verhef dy, ende clim op ende verganc^(2) alle
5	permanseris.	gheeste ende al dat ghesca- pen is, ende dan moechstu Godes smaken! Het en sy dattu alle ghemoede over- clymmest, du en mogheste
10		Gode niet gheraken; hoe vele min, ist dattu in den vleysche bliveste.
	Et licet ipsa per se ali- quando, immo semper sit	Hierom, o mijn siel, ver- hef nu dijn ghemoede, ende
15	tenebrae, hac tamen hora incensi, sicut aquae gutta uniatur infusa multo vino, sic ipsa efficitur lux in Domino, optimata in Op-	stighe op boven alle ghescapenheyt, ende roep mit vurigher ende groter begheerten: och, wanneer sal ic comen ende openbaren
20	timo.	voir dat aenschijn des He-
	Optima quippe ac omni- potens efficitur, quoniam in Optimum ac in Omnipo-	ren! Och, wanneer sal my openbaer werden die fon- teyne des levens!
	tentem tota traicitur.	Want ghelijc dat die hert
25	Tunc enim tam unissime transformatur in Ipsum, ut jam omnino nil sentiat aut curet praeter ipsum.	begheert der fonteynen der wateren, also begheert mijn siel tot dy, ewighe God! O hoe langhe sal ic verbey-
	Reliquis temporibus Deus	den! Hoe langhe sal ic na
30	loquitur in Patribus et Pro- phetis, novissime autem, in hoc praedulci momento, lo- quitur ei in Filio, et inno- tescit cum Filio.	dy roepen ende carmen, o minlike, goedertieren Heer! O ewighe trouwe ende ghetrouwicheyt, sonder welke nyemant trouwe

+ f. 187^v

(1) De Confessiones worden bedoeld (Aant. v. Moll.) -

(2) Ga voorbij. (Aant. v. Moll).

[p. 87]

	Illa quoque deifiliatur, nupta eidem Filio, quoni- am, facto omni molestiarum completorio, simul pausant	wesen en mach! Hoe soude ghy, minlike Here, den ghenen onghetru moghen wesen, die u mit al sijnre
5	in hoc dormitorio: Jesus scilicet affectuose et sensi- biliter in sponsae suae me- moria; illa excessive et configurative in Sponsi sui	herten gheerne ghetru waer? Want nyemant en mach begheren ghetru te wesen, hy en hebbe dat selve van uwer trouwen ontfanghen.
10	gloria.	Hierom, mijn lieve, ghe-
	Noctem hanc vertunt in diem, et haec nox illumi- natio in deliciis. Nec est indigentia sermonis ac pa-	truwe Vrient, hoe mach dat wesen, dat ghy der sielen, die u so hertelike begheert ende soeket u so langhe
15	ginae in hoc connubiali susurro^(*) Christi et animae.	verhudet ende vertrecket uwe teghenwoerdicheyt^(1). O minlike, goedertieren
	O quam supereffluens auditui eius datur gaudium	Heer, laet u doch noden ende beweghen die bitter
20	et laetitia in hac paternae Maiestatis amica notitia! Quoniam non vocis sono, sed pacis bono loquentem audit Illum: ‘Salus tua	tranen, die u gheminde stort van groten verlan- ghen; want sy quellet van uwer minnen!
25	Ego sum.’

26O quantum gaudium illud est, supra quod et praeter 27quod nihil est, quod gaudium ipse Deus est!

28Egredere, anima mea, de terra omnis substantiae 29tuae, et de cognatione universae creaturae, et veniens 30intra in gaudium Domini tui, immo in gaudium Dominum 31tuum!

32Quod cum metiri non potest comprehensiva ratione, 33tamen acquiesce illi in dilectione. Immensitas namque 34⁺ huius, quae non penalem||sed gratissimum defectum 35generare solet intellectui, perfectum profectum efficit

(*) Het Hds. heeft susurrio.

(1) U zoo lang verborgen houdt en uwe tegenwoordigheid uitstelt. (Aant. v. Moll.)

+ f. 188^r

[p. 88]

1affectui; quandoquidem anima infinitatem illius gaudii 2non comprehendit, sed tamen beativam eins identitatem 3raptim apprehendit.

4Quid est hoc, anima mea, quid est hoc?

5Non potes, o anima, etiam experta, exprimere quid 6sit hoc, sed admirative dicere: quid est hoc? Deus bone 7quid est hoc?

8Est quod effari non potest sed, nec aestimari, cum 9tamen possit haberi.

10Quis aestimabit quantum suavitatis conferre soleat 11vinum compunctionis, quid suavitatis oleum unctionis, 12quid denique felicitatis hoc melleum osculum, illud per-13vigil et pacatum somnulum tam inclitae coniunctionis?

14Non possunt omnes creati spiritus tantum intellectu 15comprehendere, quantum donatur soli animae in extasivo 16caritatis apprehendere.

17Ibi absorpta est mors in victoria, et ipsa tunc 18assumpta est in gloria. Et quid amplius possim 19inde dicere?

20Vere Dominus est in loco isto.

21Si hoc dictum est, cum visus est a remotis Dominus, 22innixus scalae, multomagis dici potest cum sentitur anne-23xus et conglutinus et infixus animae. Infixus quidem non 24in limo profundi, sed in intimo iocundi.

25Testimonia praesentiae suae credibilia fiunt nimis, 26cum sic gustatur et videtur et possidetur in intimis.

27Vere Dominus est in loco isto, et in ioco isto; immo 28verius locus et iocus in Domino, quia iam sunt unus 29spiritus locus et iocus et Dominus.

30Siquidem dies diei eructat verbum. Dies Sponsus 31diei sponsae eructat verbum in mente transfiguratus, 32apparens ei et loquens de regno Dei. Ubi illa cum Petro 33vere potest dicere: bonum est nos hic esse.

34⁺ Ecce tunc Sponsus palam lo||quitur et nullum pro-35verbium.

36Qui sunt hii sermones quos conserunt ad invicem 37Dilectus cum dilecta, cum sic in pace in idipsum coagu-38latum est sicut lac cor corum?

+ f. 188^r

[p. 89]

1Molliti sunt sermones eorum super oleum, et ipsi 2sunt iacula. Verba vitae aeternae habent, et verba eorum 3vita et spiritus sunt.

4Ille loquitur dignatione, illa elevatione, et quid-5quid ex Sponsi dignatione sponsae influit, hoc ex Sponsae 6devotione in Sponsum refluit, ut sic per huius dignationis 7et elevationis verbum recipiat Deus semetipsum.

8Quis sapiens et custodiet et intelliget haec?

9Verbum hoc non subiacet verborum praedicamentis, 10sed solummodo attingi potest vivacitate deificatae mentis. 11Et si quisquam linguis hominum et angelorum inde lo-12quatur, tantillum erit ac si aquae gutta de mari afferatur.

13Unde, cum ego hoc verbum verbis dignis promere 14non sufficiam, saltem quantum possum inde balbutiam.

15	O mirae dignationis ver- bum, cum Sponsus non sono, seddono dicit spon- sae suae: Salus tua Ego sum. In caritate perpetua	Die stemme des ghe- mindes: O mine vriendin- ne ende mijn uutvercoren, ic bin dijn salicheyt. In ewi- gher minnen heb ic dy
20	dilexi te, ideo attraxi te miserans, immo deside- rans.	vercoren ende overmids mijn ontfermherticheyt tot my ghetoghen, begherende dy te maken mijn vrien- dinne.
25	Amica mea, formosa mea, rosa mea, columba mea, quid vis ut faciam tibi?	Mijn rose, mijn scoen ende mijn duve, wat wil- stu dat ik ic dy doe?
	Si vis impiere deside-	Ist dattu mine begheerte
30	rium meum, dic Mini desi- derium tuum, aperi tuum et experire meum.	vervullen wilste, so segghe my dine begheerte, ende proeve dan die minne^(1).
	Hoc est desiderium me- um, ut repleam in bonis	Dat is mijn begheerte, dat ic die dine in allen
35	desiderium tuum.	goede vervullen mach.
	Pete ergo mente fideli, et quisquid petierid dabo tibi.	Ende hierom, mijn uut- vercoren, bidde mit betru-

(1) Blijkens het Latijn moet hier mine gelezen.

[p. 90]

		wende ghemoede, ende so wattu biddest, dat sal ic dy gheven.
	Si scires quanto me petitio	Waert dattu wistes, hoe
5	tua refrigeraret, forte non peteres, sed audacter im- perares.	seer dat my dine vurighe begheerte ende ghebet be- haghet, machschyen^(1) du en souste niet bidden, mer ghebieden.
10	Vox dilectae: Domine, non possum modo petere quidquid, vel saltem cu- pere, quia eloquium tuum ^+ mortifica||vit me. T.D.	Die stemme der ghe- minder: O mijn uutver- coren, nu en can ic niet voer my selven ghebieden noch begheren; want dijn
15	Defecerunt penitus a se caro mea et cor meum, et exultaverunt in te domi- mum meum.	minnentlike woerden heb- ben my te mael verwonnen ende ghedodet, ende mijn vleysch ende mijn herte sijn te mael van hem sel-
20		ven ghecomen ende hebben in dy verblijt, mijn Heer ende mijn God!
	Non possum modo pro me esse sollicita, nec tur-	Ic en mach nu niet sorchvoldich wesen voer
25	bari erga plurima.	my selven noch my in veel
	Si Tibi aliquid deesset, tunc amatores tui aliquatc- nus sollicitari possunt. Nunc autem abundas di-	dinghen verstroyen; want waert dat dy yet ghebraec of ghebreken mocht, so mochten dine minners
30	vitiis, quia desiderabilium omnium redundantia est in Te.	sorchvoldich wesen. Mer nu bistu overvloedich in allen rijcheden; want die volcomenheyt alre din- ghen, die men begheren
35		mach, die sijn in dy.

(1) Mag geschiên - misschien. (Aant. van Moll).

+ f. 189^r

[p. 91]

	Tu es summum omnium bonorum effectuum, etom- ne bonum quod cor exco- gitare potest Tu Ipse es.	Du sijste die volcomen- heyt alre goeder begheer- licheden, ende al dat goet, dat enich hert begheren
5		mach, dat sijstu.
	Ergo vera pax super Israel.	Hierom sijstu die waer- achtighe vrede over Israhel.
	Sed cor quod Te nescit numquam requiescit.	Mer dat herte, dat dy niet en weet,^(1) dat en
10		mach nymmermeer rusten.
	Et quid petam, Domine? Unam a Te petam, et hanc requiram, ut ex omni me redigar in servitutem tuam.	Och mijn minlike Vrient, wat sal ic bidden: Eén dinc wil ik bidden, ende dat wil ic van dy beghe-
15	Nam omnia quae tua sunt, si mea essent, sicut tua sunt, vellem potius illa de- serere, et mandatis tuis deservire, quam omnia	ren, dattu my gheheellic ende altemael verbindeste in dinen dienst; want al waren alle dinghen mijn eyghen, alse se dijn eyghen
20	possidere et Tibi non ser- vire.	sijn, so woude ic nochtan liever alle dinghen laten ende uwen gheboden on- derdanich wesen, dan dat ic alle die dinghe besitten woude ende u niet dienen.
25	Deduc me in semita mandatorum tuorum, in toto corde exquisivi Te: ne repellas me; quia magis delector in illis quam in	Och minlike Heer, leyt my in die toepade uwer ghe- boden, want ic die mit al mijnre herten begheer, en- de en wilt my niet verja-
30	omnibus divitiis.	ghen, want ic daer meer in verblide dan in allen rijc- heden.
	Age ergo ut tota sub- stantia mea cum universis	Helpt my, lyeve Heer, dat al mijn cracht mit allen
35	accidentibus suis in aeter- num cedat obsequiis tuis, ne unquam parcas labori-	haren toevallenden be-

(1) Dat u niet kent. Aant. v. Moll.)

[p. 92]

	bus meis, sed potius satis- fac desiderio meo, quod certe debes ex promisso.	gheerten in der ewicheyt dy moeten gheënicht wer- den ende ghebonden u te dienen, ende dattu, minlike
5		Heer, mijn krachten noch minen arbeyt niet en spaer- ste, mer voldoe mijnre be- gheerten, als du my ghe- lovet hebste; want ic te
10		mael u eyghen wesen wil in der ewicheyt.
	Vox dilecti. Ecce tu dilecta, concupiscis man- data mea, iurans et sta-	Die stemme des ghe- mindes: Sich,^(1) mijn uutvercoren vriendinne! du
15	tuens custodire ea. Nunc ergo tibi impero quod ma- xime desidero, ut Mecum^(*) de Me velis vivere, id est, Meipsum quasi proprium	begheerste mine ghebode. du setste volcomelic op die te houden^(2). Nu ghebiede ic dy, ende bovenal so begheer ic, dattu mit my
20	et captivum et summae quietis nidulum perpetuo possidere.	van my leven wilste, dat is dattu my selven als dijn eyghen hebste ende my als
	Deliciae^(**) meae sunt esse tecum, immo potius	dijn ewighe ruste in der ewicheyt besitste; want
25	esse tuum.	mijn blischap is mit dy te wesen, ymmer dijn eyghen te wesen.
	Ego sum datum | opti- ^+ mum, et donum perfectum,	Ic bin dat alreoverste goet; mer had ic yet beters
30	et si aliquid melius Me ha- berem, hoc tibi darem.	dan my selven, dat woude ic u gheven.
	Vox dilectae: Dece- piste me, Domine, et de- scepta um. Ego optabam,	Die stemme der ghe- minder: O minlike, suete Heer, du hebste my ver-
35	ut sic dicam, mensae tuae ministrare, et tu jubes me Tecum manducare!

(1) Zie (Aant. van Moll).

(*) Het Hds. heeft meum.

(2) Gij hebt een volkomen opzet ze te houden (Aant. van Moll).

(**) Hs. diliciae.

+ f. 189^v

[p. 93]

		cloect ende ic bin vercloect. Ic heb begheert uut al mijnre herten, dat ic die- nen mochte tot dijnre tafe-
5		len, ende du ghebieste my, dat ic mit dy eten sal.
	Sed ecce ego, ancilla tua, recipio Te mihi praedium sempiternum, non ut meam	Mer sich, mijn enighe uutvercoren, so wil ic, dine arme dienstmaghet, dy ne-
10	repleam indigentiam, sed ut Tibi servem obedien- tiam; non ut mihi felicita- tem adiciam, sed ut famem tuae pietatis reficiam, uti-	men tot mijnre behoef in eenre euwigher besittin- ghe; niet dat ic mijn be- hoefticheyt vervullen mo- ghe, mer opdat ic dijnre
15	que non propter meam vo- luptatem, sed pure propter tuam voluntatem. Nam, sicut mihi videtur, tota sollicitudo tua beatitudo	begheerten ghehoersaem sy; niet opdat ic my sali- cheyt verwerve, mer opdat ic dinen honger der goet- heyt ende der sueticheyt
20	mea.	ghenoech sy; niet om minen wellust, mer puerlic om dinen wil. Want als my duncket, so is al dijn sorchvoldicheyt, dat ic sa-
25		lich werde.
	Et nunc adiuro omnem spiritum per Te Conditorem suum, ut, cum habeat me quasi quiddam laudabilita-	Nu besweer ic alle gheesten bi den Scepper alre creatueren, want du, gheminde Heer, al sulken
30	tis tuae speculum, videns me, tantillum vermiculum, a Te, tanto et tam excellenti Domino, tanta gloria et ho- norecoronatum, iubilet Tibi	cleynen ende armen wor- me, als ic bin, al sulke goetheyt ende minne be- wijst hebste, dat sy herte- like ende mit alre begheer-
35	mecum.	ten mit my dy loven ende dancken.
	Sed quoniam video om- nem creaturam in repen-	Mer want ic dat sye ende merke, dat alle creatueren

[p. 94]

	denda tibi condigna laude deficere, non possum ad- huc perfecte quiescere, nisi Tu, Domine, retribuas pro	in hemel ende in der aerden in dy te loven ghebreken, ende dy niet loven ende dancken en connen na uwer
20	me. Et quoniam cogitatio omnium angelorum et ho- minum non valet digne pro me confiteri, Tibi saltem reliquiae defectus eorum	weerden, so en can ic noch niet te vreden wesen noch rusten, het en sy dattu selve, mine gheminde, voer my betaelste, ende want
25	festum agant Tibi.	alle die ghedachten ende begheerten der enghelen ende der menschen niet en connen dy, Heer, weerdelic voer my belyen noch loven,
5		so bid ic doch, dat haer ontbreken ende ontfullin- ghe^(1) haerre ghedachten ende begheerten u ene son- derlinghe hoechtijt maken
10		moeten.
	Si vis, immo quia iam ex promisso teneris, servare meum imperium, et con- summare gaudium, quia	Ende ist dattu wilste ymmer, Heer, - want du my dat gheloeft hebste ende my dat sculdich biste -
15	pro munere ex me recipro- ca temetipsum.^(1)	mijn ghebot te houden en- de mijn bliscap te vervul- len, so is nu mijn hertelike begheerte, dat ic dy over- mids minne dy selven we-
20		der gheve; want also als
	Nam sicut plene beata non essem nisi Te haberem, sic nec perfecte iusta es- sem, nisi Te Tibi redderem.	ic niet volcomelic salich wesen en mach, tensy dat ic dy hebbe, also en mach ic oec niet recht rechtveer-
35		dich wesen, tensy dat ic dy

(1) Tekortkoming.(Aant. van Moll).

(1) Gelijk de vertaling aanduidt is de tekst hier corrupt.

[p. 95]

	Sicut Te mihi dedit di- gnatio tua, ita Te Tibi red- dat devotio mea.	dy selven wedergheve; ende ghelijc als dine minne ende weerdicheyt dy my ghegheven heeft, also
5		gheeft mine devocie ende ynnicheyt dy dy selven weder.
	Haec requies mea in sae- culum saeculi, ut ego sim ^+ semper min||nistra digna- tionis tuae possidendo Te, et Tu sis adiutor devotionis meae per me laudando Te.	Ende dat is mine ruste in der ewicheyt, als dat ic wesen mach een dienst- maecht dijnre weerdicheyt, u besittende, ende dattu sijste een hulper mijnre begheerten ende devocien,
15		om dy te loven ende te dancken in der ewicheyt, Amen, Amen, Amen.

18Istud dignationis et devotionis verbum est illud 19manna absconditum quod nemo novit nisi qui accipit, et 20quod nec ipse qui accipit ullo sermone declarare novit.

21Tunc absorpta est mors in victoria, et ipse assum-22ptus est in gloria. Soli tamen Deo honor et gloria, a quo 23solo tam gloriosa est victoria.

24Quisquis ergo cupit in deliciis Domini tarn magnifice 25dilatari, studeat prius in suis visceribus angustiari.

26Illos enim solet Dominus ad suae maiestatis contui-27tum et amplexum sublimiter rapere, quos videt propriae 28exiguitatis considerationem frequenter sapere.

29Quaecumque anima per divinam gratiam in hanc 30celsitudinem est promota, dicat ex se tota, et dicant 31omnia secum: sit gloria Domini in saeculum.

32Tunc Dominus laetabitur in operibus suis. Non in 33opere, sed in operibus; non in nostris, sed in suis, vide-34licet pietatis et potentiae.

35Si una anima haberet coacervata sibi omnia sancto-36rum omnium merita, divina dico pietate remota, non 37tamen posset emere momentaneum Dei memoriam, quan-38tominus merebitur per se aeternam gloriam.

+ f. 190^r

[p. 96]

1Quod ergo Deus in aeternam possessionem Seipsum 2tribuit animabus, non est humanae dignitatis, sed divinae 3pietatis.

4Quod vero anima, a cura omnium quae creavit Deus 5⁺ aut de||dit vel creare aut dare potuit expedita, liberaliter 6pergit in Ipsum, non est humanae virtutis sed divinae 7potentiae.

8Deus qui dat et facit mirabilia magna solus, Ipse sit 9solus in omnibus et super omnia benedictus in saecula 10saeculorum. Amen.

D^r L. Reypens, S.J.

+ f. 190^v