Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1921

[p. 661]

Rusland's ondergang.

‘Russia's Ruin’ by Wilcox Chapman and Hall 1919.

Ik zal zeker wel de eenige niet zijn die wenschte een boek te lezen waarin klaar en duidelijk de gebeurtenissen uit Rusland verteld en uitgelegd worden.

Wij hebben immers telkens weer in de dagbladen gehoord van Doema, Stolypine, de Kadetten, de Maximalisten en Minimalisten, van Kerenski en Korniloff, van Raspoetin en van de Tsaritsa, van Lenin en van Trotsky, van de Revolutie, van de Bolscheviki en van Brest-Litofsk.

Al die namen, al die gebeurtenissen wirwarrelen in den geest, want wat ze eigenlijk om het lijf hebben weten wij niet, en nog minder wat er in hun ziel steekt.

Daarom, toen Russische vrienden mij van Wilcox' boek spraken, nam ik met gretigheid de gelegenheid te baat om eenige orde en eenige diepte te brengen in mijne gedachten over de Russische gebeurtenissen.

Wilcox is een dagbladschrijver, of beter een dagblad-correspondent: bij 't uitbreken van den oorlog trok hij naar Rusland voor de Daily Telegraph, die, gelijk eenieder weet, een der best ingelichte bladen van Engeland is, vooral waar het gaat over buitenlandsche politiek.

Men mag dus verwachten van M. Wilcox' boek, nauwkeurigheid en onpartijdigheid - maar, zonder de dagbladcorrespondenten te willen krenken, valt hier niet te rekenen op wetenschappelijke beschouwingen of op geschiedenis-philosophie.

Het zou ook vermetel wezen, met de weinige documenten, de onvolledige kennis van de Russische toestanden, die wij, Westerlingen, bezitten, en vooral zoo dichtbij de gebeurtenissen zelve, deze te willen beoordeelen gelijk wij 't met de Fransche Omwenteling van '89 kunnen en mogen doen.

Deze taak zal onze nakomelingen te beurt vallen, tenzij een genie gelijk J. De Maistre opdaagt, die met zijn adelaarsblik de gebeurtenissen van zijn eigen tijd doorvorscht en ontleedt, hetgeen hem mogelijk was omdat de hoogte van zijn geest hem op genoegzamen afstand bracht van die gebeurtenissen om deze met éen oogopslag te omvatten. Maar geesten gelijk J. De

[p. 662]

Maistre, loopen er niet dik, en wij zullen beter doen een geniaal boek over Rusland maar niet af te wachten, om iets ernstigs over dat ongelukkige land te trachten te vernemen.

Ongelukkig, ja - niet alleen nu, wijl het onder den dwang van Lenin en Trotsky smacht - maar ongelukkig ook eertijds, vóor de omwenteling.

Zonder overdrijving mag gezegd worden dat sedert jaren heel de boerenstand van Rusland, dus het heele eigenlijke Russische volk, te kort had aan land.

Volgens Professor Milyoukoff, was in 1861 de grondoppervlakte ter beschikking van een gezin slechts 2 ½ hectaren.

In 1900, door de vermeerdering der bevolking, was deze oppervlakte tot 1 ½ hectaren gezonken.

Dit schijnt wonder genoeg, als men weet hoe uitgestrekt Rusland is, en hoe schaarsch de bevolking - maar men moet ook weten - en daarin ligt juist het euvel - dat de Staat en de groote eigenaars zulke uitgestrekte gronden bezitten, dat wat overblijft heelemaal ontoereikend is voor de landelijke bevolking.

Want, wat is anderhalve hectaar voor een huisgezin: juist genoeg om niet van honger te sterven! en dit zou inderdaad wel meer gebeurd zijn, had men zijn toevlucht niet genomen tot uitwijken.

In Vlaanderen kennen wij genoeg die periodieke landverhuizing van de ‘Franschmans’.

Wat hier op eene kleine schaal geschiedt, gebeurde in Rusland op reusachtigen voet: ieder jaar waren ongeveer 14 millioen landarbeiders - mannen en vrouwen - genoodzaakt hun dorp in den zomer te verlaten, om werk te gaan zoeken, 't zij in de steden, 't zij in meer bevoorrechte streken dan de hunne.

Dit feit alleen is genoeg om duidelijk te maken dat in de grondverdeeling een wantoestand bestond, die vroeg of laat de ergste gevolgen moest hebben.

Zooveel te meer, daar in den geest der landelijke bevolking eene meening vaststond, die aan die der Iersche pachters herinnert.

Toen de Russische landbouwers nog slaven of dienstboden waren - tot in 1861 dus - was het een spreekwoord onder hen: wij behooren onze meesters toe, maar de grond hoort ons toe.

En na de afschaffing van de slavernij verwachtten

[p. 663]

zij, met de vrijheid, de verdeeling van den grond.

Zoo vast was hunne hoop, dat zij overtuigd waren, dat, zoo deze verdeeling niet plaats greep, dit alleenlijk te wijten was aan ministers en ambtenaren die den wil van den Tsar niet uitvoerden.

Groot was de ontgoocheling van de landelijke bevolking toen, eenige jaren vóor den oorlog, tsaar Nikolaas in ieder dorp liet aanplakken dat het zijn wil was dat de grond niet verdeeld zou worden.

Ontgoocheling die de omwenteling voorbereidde gelijk ook de zomer-landverhuizing van millioenen landvolk de socialistische gedachten verspreidde.

De regeering was wel op de hoogte van den landnood der bevolking en nam verscheidene maatregelen om het aankoopen van meer grond voor den landbouwer te vergemakkelijken. Maar nutteloos: hoe kon de landbouwer, die juist genoeg oogstte om niet van honger te sterven, grond aankoopen? Hij was zoo arm dat, ware de grond kosteloos verdeeld, de Staat hem nog geldelijken steun had moeten geven om het geschonken land te bebouwen: want, zoo achterlijk, zoo armoedig is de landbouwer in Rusland, dat op 18 millioen ploegen 12 millioen in hout zijn.

Ik bevond mij eens in 't Zuiden van Spanje, in Estramadura, met een landwerker die leefde op de latifundia van een Madrileensch markies; die man, die zes kinderen had, won per dag 1 fr. 25 in den zomer en 0,50 fr. in den winter.

Komt ge daar mee toe? In den zomer, ja. En 's winters? Dan lijden wij honger tot den zomer!

'k Geloof dat miljoenen en miljoenen Russische moejiks op dien Spanjaard geleken - en dat is waarschijnlijk de diepe en groote oorzaak van omwenteling en bolschevisme.

Vóor den oorlog, in 1905, brak eene soort revolutie uit, die leidde tot de stichting van de Doema. Maar die eerste Doema scheen te demokratisch - het getal kiezers werd verminderd - maar nog niet genoeg - want de tweede Doema was ook te volksgezind - zoodat het kiesrecht zoo beperkt werd dat eindelijk de derde en laatste Doema het land niet meer vertegenwoordigde maar wel de kaste der groote landeigenaars.

Minister Stolypine werkte ook duchtig de vrijheid tegen - en, daar hij eene ware staatsman was - deed hij dit nogal handig.

[p. 664]

De autocratie bezat daarbij machtige middelen om de vrijheid te bekampen.

Vooreerst de Okrana of geheime politie - eene soort inquisitie die de gemoederen en de gedachten van iedereen onderzocht - niet alleen van de verdachten, maar ook van de ministers, generaals, hooge ambtenaars enz...

De Russische Administratie was zeker erg verachterd, maar die van de Okrana was een wonder!

Om daar een denkbeeld van te geven: zij was zoo goed op de hoogte van al hetgeen de bolschevisten aangaat, dat in 't jaar '17 - zoo ik mij niet vergis - eene geheime bijeenkomst der bolschevistische leiders in Zwitserland plaats greep. Op de zestien man waren er drie man van de Okrana! En wat meer is, deze werden juist door de anderen gelast met missiën in Rusland!

En de eerste en eenige bolschevist die voor de Doema verkozen werd - was lid van de Okrana! Was heel het Russische stelsel zoo goed ingericht geweest als die geheime politie, nooit was de revolutie uitgebroken, maar de oorlog was twee jaren vroeger gewonnen geweest.

Naast de Okrana bestond in de Posterijen een geheime kamer waar de brieven geopend werden - maar, alweer een wonder - die twee organisaties kenden malkander niet, want, let wel, dat het bestaan van de Okrana en van de geheime kamer bij niemand bekend was voor de revolutie. Naderhand werd verteld, dat eens een groot-hertog bij den Tsaar klaagde dat een zijner brieven geopend werd. De Tsaar loochende het geval en riep het hoofd der geheime kamer om hem den bol te wasschen over zijne onbehendigheid in 't openen der brieven. Deze stelde een proef voor: de Tsaar schreef een brief - zegelde dien - en gaf hem over. 's Anderendaags kreeg hij den brief terug: hij moest bekennen dat het onmogelijk was te gissen dat hij geopend werd. Niettemin kreeg hij tegelijkertijd de photographie van den inhoud! De geheimkamer triomfeerde.

Met zulke middelen in de hand kon Slolypine, die noch verstand noch wilskracht miste, de revolutionnaire beweging bedwingen. Maar Stolypine werd te Kiew vermoord - en met hem verdween de krachtige hand die den loop der gebeurtenissen stuitte

[p. 665]

Want het was, och arme, Tsaar Nikolaas niet, die in staat was iets tegen te werken!

Zoo spoedde het land naar omwenteling: dat kan men gerust beweren.

De oorlog was niet de oorzaak van den val van 't Tsarisme - maar gunde het integendeel eenige jaren langer leven.

De diepe vaderlandsliefde van het Russische volk werd immers allang gericht op dit eene denkbeeld: strijden voor het heilige Rusland.

Maar de bureaucratie liet niet begaan: de oorlog hoort het Ministerie van Oorlog toe, en niemand anders heeft zich daarmede te bemoeien.

Die bureaucratie, die in tijd van vrede al zoo erg knoeide, knoeide nog meer onder den oorlog.

Een van de eerste krijgsministers was Soekoemlinoff: deze toonde zijne onbekwaamheid door het benoemen van Miesogedoff tot een post van hoogste vertrouwen; diezelfde Miesogedoff werd in '15 als verrader opgehangen!

Soekoelinoff had enkel de groote verdienste een gunsteling van den Tsaar te zijn.

En Sturmer, de eerste Minister, was een gunsteling van de Tsaritza en van de camarilla van Raspoetin. Was ook hij een verrader? Zeker was hij defaitist.

Is het dan te verwonderen, dat er tekort was aan geweren, aan grof en klein geschut, aan buskruit en voedsel, aan kleeding en schoeisel, aan alles met een woord?

Is het te verwonderen dat soldaten ten aanval rukten met stokken als eenig wapen - meer nog, dat zij hunne laarzen moesten gebruiken als de knuppels ontbraken! En men geloove niet, dat dit overdrijving is: hoe ongelooflijk ook, 't is de loutere en afschuwelijke waarheid.

Het zou een boeiend verhaal wezen, dat der laatste maanden van het Tsarisme, vergeleken met dat van het koningdom in Frankrijk.

Als men leest, al hetgeen minister Protopopoff verrichtte in die laatste dagen van een wankelend beheer, is men getroffen door zijn waanzin: had hij 't Tsarendom willen omverwerpen, hij had niet anders gehandeld.

[p. 666]

Alle maatregelen schenen te dienen alleen om het volk, het leger, iedereen te ergeren en op te hitsen - en 't noodlottige geschiedde - den 12 Maart 1917 brak de revolutie uit: de Tsaar werd afgezet - en Kerenski kwam aan 't hoofd. Na een machteloozen en erbarmelijken autokraat een machtelooze en onuitputbare babbelaar.

Kerenski was een autokraat - heel welsprekend, met eene groote overtuigingskracht. Zoo kon hij eenigen tijd den schijn behouden van het gezag. De schijn, want de wezenlijke macht lag in de handen van de vergaderingen (of ‘Soviets’) van werklieden en soldaten.

Al hetgeen het beheer besliste, moest inderdaad ter goedkeuring bij de Soviets komen, zoodat het beheer wel den schijn en de verantwoordelijkheid van het gezag had, maar de macht lag bij de Soviets.

Kerenski was wel ondervoorzitter der Soviets te Petrograd - maar stilaan werd zijne macht ondermijnd door die van Lenin.

Kerenski's val werd veroorzaakt door zijne dubbelhartigheid tegenover Korniloff.

Deze, de meest geliefde van alle Russische generaals, wilde, om den oorlog voort te zetten, de tucht en de orde handhaven. Kerenski, die geen man van actie was, vreesde de Soviets te misnoegen, en na Korniloff eerst gesteund te hebben, veranderde hij van houding en beschuldigde hij Korniloff van verraad. Korniloff's poging om orde en tucht te scheppen mislukte, maar ook Kerenski verdween; en wel voor den invloed van Lenin.

Want deze is iemand van heel ander gehalte en wilskracht dan Kerenski: geen babbelaar, geen grootspreker, maar een dweper, zooals hij hier onlangs in een Warande-wandel werd geschetst.

Vaderland, eer, leger, welzijn, dat alles is van geen belang: het communism zal het geluk op aarde brengen - dus alles, volstrekt alles wat het communism kan bevorderen is goed. - Moet door het communism Rusland tenondergaan? Wat maakt het, Rusland is maar een deel der menschheid, en wat in Rusland niet slaagt, zal men elders pogen.

Voerde Lenin aanvankelijk zijn propaganda met Duitsch geld in Rusland, waar hij onmiddellijk na de omwenteling terugkeerde? Met zijn invloed wil hij een

[p. 667]

dubbel doel bereiken: de omwenteling meester worden; de grondwettelijke vergadering overrompelen en aldus de oppermacht in handen krijgen.

Lenin doodt, vermoordt, steelt en liegt, verraadt, dat alles in 't belang van zijn ideaal!

Hij gelooft zoowaar dat hij aldus 't welzijn van 't menschdom bevordert - want hij is een dweper.

Dat hij overtuigd is, kan moeilijk in twijfel getrokken worden: zijne buitengewone bekwaamheid had hij veel voordeeliger kunnen gebruiken ten dienste van 't Tsarisme dan ten dienste van 't Communisme - veel voordeeliger voor zijn eigen beurs, veel aangenamer voor zijn leven, en zonder gevaar voor zijn vrijheid.

Ook zijn diepe overtuiging en zijn stalen wil hebben hem zonder mogelijke tegenspraak aan 't hoofd der bolscheviki gebracht: jaren en jaren lang, 'tzij in Rusland, 'tzij in 't buitenland, had hij het communism trouw gediend; eindelijk kwam de gelegenheid om zijne theorieën toe te passen.

Als dweper is hij dus gevaarlijk, maar zijne oprechtheid zal hem de oogen misschien eens openen - Volgens de dagbladen zou zijn betrouwen in 't zuiver Communism reeds aan 't wankelen gaan.

Dit zal de toekomst ons leeren.

Op eene bijzonderheid van 't bolschevisme moet hier nog de aandacht getrokken worden: onder al de leiders van de omwenteling en van de huidige Soviets, is maar éen Rus: Lenin. Al de andere zijn Joden: Zinonief heet Apfelbaum. - Martoff is Zederbaum; Trotsky zoo 'k mij niet vergis, is ook Jood.

Wordt Lenin door de Joden gebruikt, of gebruikt hij ze? waarschijnlijk zijn beide onderstellingen juist. De eene gebruikt de andere voor zijn politiek doel - de anderen gebruiken den eenen voor geldelijke doeleinden.

Lenin wordt soms met Robespierre vergeleken. Maar ten onrechte: Robespierre is een dwerg nevens Lenin, en een lafaard ook. Robespierre is wel een der voornaamste figuren van de Fransche Revolutie, maar Lenin is én de stichter- en de leider - en de ziel van heel het Bolschevisme.

H. MANSION.