Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1920

[p. 278]

Een nuchter woord over de wetenschappelijke congressen
- In september 1920. -

Dat Vlaamsche congressen, in September 1920 gehouden in het teeken van den Vlaamschen strijd gestaan hebben zal dien alleen verwonderd hebben, die in Jerusalem een vreemdeling is. Met congressen van den vreemde vergeleken dragen de onze dan natuurlijk een minder wetenschappelijken stempel; de honderden die zich in de feestzaal der Vlaamsche Academie verdrongen, de nog talrijker scharen die in de aula der Universiteit hadden plaats kunnen vinden en er geene vonden, blaakten van een heilig vuur dat zij misschien niet op het altaar der Wetenschap waren gaan ontsteken en de rumoerige geestdrift van zekere toejuichingen gold in de eerste plaats het Vlaamsche ideaal, niet het philologisch of natuurkundig onderzoek. Verre van ons, dat wij zoo iets zouden veroordeelen. Maar de waarde van wetenschappelijke vergaderingen ligt toch in hun wetenschappelijk karakter. Daarom meen ik hier over de verloopen bijeenkomst eenige aan- en opmerkingen te mogen doen, die misschien voor later te houden congressen niet zonder nut zouden kunnen blijken.

Onze congressen zijn geene vereenigingen van vakmannen. Het Philologencongres bood een schouwspel van allerbontste verscheidenheid. Oude philologie en nieuwere talen, geschiedenis, volkskunde, muziek, dat alles was er met opvoedkunde en wijsbegeerte vertegenwoor-

[p. 279]

digd. Talrijke geestelijken, specialisten en niet specialisten in alle afdeelingen; studenten; leeraars van het middelbare onderwijs en Vlaamsche strijders; sociale werkers en dames uit de jongste vrouwenbeweging... om niets te zeggen van de eigenlijke congresratten, onbegrepen hervormers die met vervelend proza zwaar loopen of eenvoudig babbelzieke praters voor wie elk spreekgestoelte eene onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefent. Het spreekt van zelf dat bij deze bontheid van elementen iets van de degelijkheid van het werk verloren gaat; dat zekere sprekers aan het woord komen en zekere mededeelingen gedrukt geraken, die nooit in een wetenschappelijk tijdschrift hadden plaats gevonden. Aan den anderen kant openen deze gemengde vergaderingen de deur van den tempel voor menig oningewijde; bij de groote leerlust die een deel der Vlaamschgezinde jeugd kenmerkt is het niet kwaad als haar van tijd tot tijd buiten het universitaire onderwijs eene gelegenheid gegeven wordt in aanraking te komen met de hoogere vraagstukken of kennis te maken met vaklieden die men elders niet tegenkomt. In dezen zin kan ik niet zijn voor eene strenge scheiding van vakmenschen en niet-vakmenschen. Maar deze voordeelen zijn slechts bijzaak en moeten bijzaak blijven. Moesten op een philologencongres de ware geleerden door goedendagzwaaiers en meetingroepers overvleugeld worden, het zou er met de toekomst der Vlaamsche beweging treurig uitzien.

Wat te Gent vooral ontbrak, dat was practische inrichting van het werk. Aan de organisatoren zal het wel niet gelegen hebben dat ze eerst op het laatste oogenblik over de gebouwen der Hoogeschool en dan nog op een deel er van mochten beschikken; maar zulke kleinigheden zijn van het grootste belang voor het slagen van een congres. Op zekere oogenblikken liepen de zalen der afdeelingen vol, op andere leeg, soms ook verdrong men zich om te gelijk in en uit te kunnen. Voor den spreker die aan het woord is, voor de toehoorders die een moeilijk betoog volgen is dat even hinderlijk. Voeg daarbij dat op één voormiddag drie, vier, zelfs vijf en zes spreekbeurten en zooveel besprekingen aan de orde stonden en af te handelen waren; dat de meeste menschen niet wisten waar ze heen moesten; dan heeft men een beeld van de Babylonische verwarring die... zou kunnen geheerscht hebben. Want Vlamingen laten zich niet als Duitschers van de wijs brengen als een opschrift verkeerd staat en de oorlog heeft ons geleerd hoe men zich uit den slag trekt. Nochtans ware het zoo eenvoudig geweest op de deur van iedere zaal een

[p. 280]

briefje te plakken met den naam van de afdeeling, dien van den voorzitter en de volgorde der sprekers en onderwerpen. Volstrekt af te keuren is het dat men aan iedere afdeeling den last liet om den eigen urenrooster vast te stellen. Zulks komt de inrichtings-commissie toe, daar anders iemand die twee of meer afdeelingen wil bezoeken onmogelijk kan weten wanneer de zaken waarin hij belangstelt aan de orde komen. Men moet gemakkelijk van de eene zaal naar eene andere kunnen gaan. Ook is het in Holland, als ik me niet bedrieg, gewoonte op het Philologencongres, na iedere bespreking eene pooze van een tien minuten te laten, zoodat het in- en uitgaan zonder storing kan geschieden. Bij deze inrichting van den arbeid is er slechts plaats voor drie of ten hoogste vier mededeelingen op een voormiddag. Maar dat schaadt niet; wie van 9.30 tot 13 uur onophoudend heeft moeten opletten, zooals b.v. het ambt van den Voorzitter der afdeeling het meêbrengt, die heeft in de congresdagen een zwaren arbeid geleverd, verre van eene ontspanning gevonden te hebben. Ook zijn tusschenpoozen uiterst geschikt voor kennismakingen, een zeer nuttig iets op congressen, waar persoonlijke aanraking dikwijls het tastbaarste resultaat der bijeenkomst blijkt te zijn.

Hierop zal men mij met reden antwoorden dat het onmogelijk was het getal mededeelingen per afdeeling te verminderen zonder het getal afdeelingen te verhoogen of meer dagen te zetelen. In de huidige omstandigheden was het natuurlijk zeer gewenscht al het hoofdwerk op één dag af te handelen en dit moest begrijpelijker wijze tot overlast van het programma leiden. Theoretisch gesproken zou een langere zittijd verkieslijk zijn waar de stof zoo overvloedig is. Want een vermenigvuldigen der afdeelingen is ook niet doelmatig, daar het veel belangstellenden in de onmogelijkheid brengt om twee onderwerpen aan te hooren die op hetzelfde uur behandeld worden. Aan een ander middel, het voorafdrukken der mededeelingen zoodat op het congres alleen de bespreking plaats heeft, daaraan is bij jaarlijksche vereenigingen niet te denken. De meeste sprekers hebben al moeite om tegen den datum der vergadering klaar te zijn: moesten zij eenige weken te voren hun arbeid gedrukt voorleggen, men zou zeker kunnen zijn dat de helft ten minste tegen den gestelden termijn niet gereed zou zijn. Wanneer een congres verschillende dagen zetelt, dan kan hij die over weinig tijd beschikt slechts op dien dag komen, waarop het voor hem interessante onderwerp behandeld wordt; anderen zullen twee dagen komen, velen het geheele congres volgen. Maar waar

[p. 281]

alles met zeven haasten moet afgespeeld worden, dan vindt niemand zijne gading; dan heeft men ter nauwernood tijd om nieuwe kennissen te maken en van het heele congres blijft alleen de indruk eener grootsche betooging, die in rook vervlogen is. - Een zeer gelukkig denkbeeld is het geweest de mededeelingen in beknopten vorm vooraf in het Programma op te nemen. Waar de heele verhandeling niet vóór het congres kan gedrukt worden, is zulks de meest praktische oplossing. Ten slotte nog een woord van critiek: stellig is het af te keuren dat op eene algemeene vergadering een onderwerp behandeld wordt dat tot levendige discussiën aanleiding moet geven zooals de geslachtenkwestie. Waar honderden bijeen zijn is geene degelijke en tevens levendige bespreking mogelijk. Wat is nu, na al deze critieken en afkeuringen de gezamenlijke indruk van het congres of liever van de Congressen? Niemand zal mij, naar ik meen, tegenspreken als ik er van getuig dat ze uiterst goed geslaagd zijn.

Joseph Mansion.